Ο γάμος θεσμός του Θεού από την εποχή των πρωτοπλάστων
11. Η δημιουργία των πρωτοπλάστων, του Αδάμ και της Εύας, είναι κοινό χαρακτηριστικό στοιχείο και στίς τρεις μεγάλες της ευλογίας ευχές που ακολουθούν τη Συναπτή. Και φυσικά αυτό γίνεται γιατί η δημιουργία των πρωτοπλάστων έχει άμεση σχέση με το μυστήριο του γάμου. Στην παρούσα ευχή τονίζεται πως ο γάμος θεσμοθετήθηκε από τη στιγμή της αρχικής παρουσίας του ανθρώπου πάνω στη γη και εμφανίζεται ως απόρροια της μεγάλης αγάπης του Θεού προς τόν άνθρωπο. Επειδή δηλαδή ο Θεός έκρινε πως δεν είναι καλό να είναι μόνος του ο άνθρωπος, δημιουργεί από την πλευρά του Αδάμ την Εύα· μια δημιουργία που τονίζει πως στό γάμο ο δεσμός των δύο προσώπων, του άνδρα και της γυναίκας, (πρέπει να) είναι στενός, αδιάσπαστος και ακατάλυτος· κανένας απολύτως δεν έχει το δικαίωμα να τους χωρίζει. Με το γάμο γίνονται πλέον ένα σώμα και η αποδέσμευσή τους από πρόσωπα, ακόμη και πολύ αγαπητά, είναι όρος απαράβατος για την επιτυχία του γάμου· θα προσκολληθούν ο ένας στον άλλο με αμοιβαία κατανόηση και αγάπη και θα θυσιάσουν κάθε εγωϊσμό και κάθε αδυναμία τους που μπορεί να αποβεί βλαπτική στην ομαλή τους συμβίωση. Τέλος με την εντολή «αὐξάνεσθε καί πληθύνεσθε» προς τους πρωτοπλάστους υπογραμμίζεται πως η τεκνογονία στο γάμο είναι θέλημα του Θεού και πως ο άνθρωπος με το ορμέμφυτο της πατρότητας και μητρότητας γίνεται συνεχιστής του έργου του Θεού, γίνεται αποδέκτης μιας ανεκτίμητης δωρεάς του Θεού (βλ. Γεν. 1, 27-28.2, 18, 21-22, 24. Ματθ. ιθ´, 5-6. Μαρκ. ι´, 7-9). Πρβλ. και σχόλ. αριθ. 7 της Ακολουθίας του αρραβώνα και σχόλ. αριθ. 22 και 23 αυτής εδώ της Ακολουθίας.
Ευλογημένα αντρόγυνα της Αγίας Γραφής παραδείγματα προς μίμηση
12. Τόσο στην παρούσα όσο και στήν επόμενη ευχή παρελαύνουν μεγάλες αγωνιστικές μορφές της Αγίας Γραφής· μορφές ανδρών και γυναικών. Παρελαύνουν αντρόγυνα που έζησαν αρμονικά παρά τις δοκιμασίες τους και διέλαμψαν με την πίστη τους και ευλογήθηκαν από το Θεό. Η αγάπη που είχαν μεταξύ τους και η τήρηση των εντολών του Θεού αμείφθηκαν με το παραπάνω· αξιώθηκαν όλες αυτές οι άγιες μορφές να αναδείξουν γόνους (απογόνους) εξίσου ευλογημένους.
Έτσι σ᾿ αυτήν εδώ την Ευχή προβάλλονται· ο Αβραάμ με τήη Σάρρα, γόνος των οποίων υπήρξε ο Ισαάκ· ο Ισαάκ και η Ρεβέκκα, ένας από τους γόνους των οποίων υπήρξε ο Ιακώβ· ο Ιακώβ και η Ραχήλ, ένας από τους γόνους των οποίων υπήρξε ο «πάγκαλος», ο πολύ ενάρετος Ιωσήφ· ο Ιωσήφ και η Ασυνέθ, τέκνα των οποίων υπήρξαν ο Εφραίμ και ο Μανασσής· προβάλλεται ακόμη το αντρόγυνο Ζαχαρίας και Ελισάβετ, τέκνο των οποίων υπήρξε ο Ιωάννης ο Πρόδρομος· τέλος μνημονεύεται ο Ιεσσαί, εγγονός του Βοόζ και της Ρουθ και πατέρας του Δαβίδ, από το γενεαλογικό δέντρο του οποίου προέρχεται και ο ίδιος ο Χριστός «κατά σάρκα», διότι τόσο η Μαρία όσο και ο Ιωσήφ, ο μνηστήρας της Παρθένου και θετός πατέρας του Ιησού, ήταν μακρινοί απόγονοι του Δαβίδ. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος, όπως είναι γνωστό, αρχίζει το Ευαγγέλιό του ως εξής· «Βίβλος γενέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ Δαβίδ υἱοῦ Ἀβραάμ». Ο Χριστός δηλαδή ήταν απόγονος του Δαβίδ, ο οποίος Δαβίδ ήταν απόγονος του Αβραάμ.
Ο Προφήτης Ησαΐας αναφέρει πως ο Μεσσίας θα προέλθει από τη ρίζα, το γένος δηλαδή, του Ιεσσαί· «καί ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καί ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται» (Ησ. 11, 1). Το γενεαλογικό δέντρο του Ιεσσαί στην αγιογραφία της Εκκλησίας εικονίζεται ως πολύκλωνο δέντρο που φύεται (φυτρώνει) από το σώμα του Ιεσσαί, «ἀνακειμένου» (= ελαφρά ξαπλωμένου), και φέρει στο καθένα από τα κλαδιά του και έναν από τους προπάτορες του Ιησού και στην κορυφή, σαν άνθος, αυτόν τον ίδιο το Χριστό, στην αγκαλιά της Παναγίας. Την ωραία αυτή συμβολική σύλληψη απηχεί και ο χαρακτηριστικός χριστουγεννιάτικος ύμνος από τον Κανόνα της εορτής (ωδή Δ´)· «Ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καί ἄνθος ἐξ αὐτῆς, Χριστέ, ἐκ τῆς Παρθένου ἀνεβλάστησας».
Η αναφορά στις άγιες αυτές μορφές που μνημονεύονται στην ευχή δεν είναι άσχετη με το τελούμενο μυστήριο· προφανώς αποτελούν για τους νεονύμφους παραδείγματα άξια προς μίμηση· και ασφαλώς αποβλέπουν στο να συνειδητοποιήσουν οι νεόνυμφοι το μέγεθος της δικής τους ευθύνης σχετικά με τη δημιουργία καλών τέκνων αλλά και πόσο τελεσφόρα, πόσο αποτελεσματική είναι η ευλογία και η χάρη του Θεού· κι ακόμη πόσο μεγάλη και τιμητική για τον άνθρωπο είναι η δωρεά αυτή του Θεού, αφού μέσω του γάμου μπορούν να γεννηθούν και να αναδειχθούν τέτοια μεγάλα αναστήματα αρετής, πίστεως και αγιότητας. Και τό άκρο άωτο, το αποκορύφωμα της δωρεάς αυτής· Καρπός του γάμου του Ιωακείμ και τής Άννας υπήρξε η Παναγία, από την οποία σαρκώθηκε και γεννήθηκε ο ίδιος ο Χριστός! Βλ. και σχόλ. αριθ. 25.
«Ὁ… παραγενόμενος ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας καί τόν ἐκεῖσε γάμον εὐλογήσας»
13. «Ὁ… παραγενόμενος ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας καί τόν ἐκεῖσε γάμον εὐλογήσας». Η παρουσία του Κυρίου στο γάμο που έγινε στην Κανά της Γαλιλαίας και το θαύμα της μετατροπής του νερού σε κρασί που τέλεσε εκεί, στοιχεία που αναφέρονται σε αρκετά σημεία της Ακολουθίας του γάμου, θεωρούνται έκφραση της θείας οικονομίας και της βουλήσεως του Θεού να εξυψώσει και να αγιάσει το θεσμό του γάμου. (Βλέπε και σχόλια αριθ. 41 και 46).
«Ἐνταῦθα παραγενόμενος τῇ ἀοράτῳ σου ἐπιστασίᾳ»
14. «Ἐνταῦθα παραγενόμενος τῇ ἀοράτῳ σου ἐπιστασίᾳ». Ο Θεός ως «πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν» παρίσταται «ἀοράτως» στην τέλεση του μυστηρίου του γάμου· γι᾿ αυτό και τον παρακαλούμε να ευλογήσει το γάμο, όπως ευλόγησε το γάμο στην Κανά της Γαλιλαίας με τη φυσική του παρουσία και την τέλεση του σχετικού θαύματος.
Τα επίγεια και ουράνια αγαθά είναι δώρα του Θεού που παρέχονται στο αντρόγυνο όχι χωρίς αγώνα
15. Με το «παράσχου τοῖς δούλοις σου τούτοις» (= χάρισε σ᾿ αυτούς εδώ τους δούλους σου, τους νεονύμφους δηλαδή) παρακαλούμε το Θεό, που είναι «ὁ θησαυρός τῶν ἀγαθῶν καί ζωῆς χορηγός» και επειδή «πᾶσα δόσις ἀγαθή καί πᾶν δώρημα τέλειον ἄνωθέν ἐστι καταβαῖνον», από αυτόν δηλ. προέρχεται, να χαρίσει στους νεονύμφους πλούσια τα επίγεια και ουράνια αγαθά. Οπωσδήποτε όμως όλα αυτά τα αγαθά που μνημονεύονται στην ευχή, που καταφάσκονται και διατυπώνονται κατά τον ρεαλιστικότερο τρόπο ως αιτήματα πέρα για πέρα ανθρώπινα, δεν παρέχονται πάντα στους νεονύμφους. Είναι, χωρίς αμφιβολία, καρπός της προσπάθειάς τους, της αγωνιστικής τους διάθεσης και της τήρησης του θελήματος του Θεού, ο οποίος ευλογεί τον κόπο τους. Και την ευλογία και τη χάρη του Θεού επισύρει το αντρόγυνο αβίαστα και αυτόματα, χωρίς δηλ. να το επιδιώκει, με τη γνήσια βίωση του θείου θελήματος, όχι την επιφανειακή και την υποκριτική.
Το γεγονός ότι πολλές φορές δεν παρέχονται τα αγαθά στο γάμο, αυτό δε σημαίνει ότι οφείλεται σε ατονία και ασθένεια του μυστηρίου ούτε σε αδυναμία της θείας χάρης να χορηγήσει τα αγαθά (άπαγε της βλασφημίας!), αλλά στην πρόνοια του Θεού, του οποίου «ἀνεξερεύνητοι αἱ βουλαί» για το πραγματικό συμφέρον και την ψυχική σωτηρία των νεονύμφων. Γιατί βέβαια και οι δοκιμασίες και ο πόνος είναι αναπόσπαστα στοιχεία της ζωής. Το αντρόγυνο στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να υπομένει καρτερικά, χωρίς γογγυσμούς· η χάρη του Θεού κάνει και στις περιπτώσεις αυτές το θαύμα της· γιατί η δύναμη του Θεού βρίσκει την τελείωσή της στη δική μας ασθένεια, στη δική μας αδυναμία να ξεπεράσουμε τα οποιαδήποτε προβλήματα· «ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται» τονίζει ο Παύλος (Β´ Κορινθ. ιβ´, 9). Εξάλλου ο «ἀμαράντινος τῆς δόξης στέφανος», για τον οποίο γίνεται λόγος στην Ευχή, δεν παρέχεται στο αντρόγυνο χωρίς αγώνα, χωρίς άοκνη προσπάθεια.
«Τήν κοίτην αὐτῶν ἀνεπιβούλευτον διατήρησον»
16. «Τήν κοίτην αὐτῶν ἀνεπιβούλευτον διατήρησον». Η «ἀνεπιβούλευτος κοίτη» ή «ἀμίαντος κοίτη», η συζυγική δηλαδή πίστη, είναι μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την επιβίωση του αντρόγυνου, είναι το θεμέλιο, πάνω στο οποίο θα στηριχτεί η συζυγική αγάπη και η ισόβια ενότητα. Βλ. και σχόλ. αριθ. 11 (Ακολ. αρραβ.) και 48 και 57 (Ακολ. στεφαν.).
«Καί δός αὐτοῖς ἀπό τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ ἄνωθεν, καί ἀπό τῆς πιότητος τῆς γῆς»
17. «Καί δός αὐτοῖς ἀπό τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ ἄνωθεν, καί ἀπό τῆς πιότητος τῆς γῆς». Η φράση, ελαφρά τροποποιημένη για την περίσταση των νεονύμφων, προέρχεται από την Π.Δ. και συγκεκριμένα από την ευλογία του Ισαάκ προς τον Ιακώβ. Εκεί ο Ισαάκ ευλογώντας τον Ιακώβ εύχεται μεταξύ των άλλων· «Καί δῴη σοι ὁ Θεός ἀπό τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ καί ἀπό τῆς πιότητος τῆς γῆς καί πλῆθος σίτου καί οἴνου» (Γεν. 27, 28).
Πρόκειται δηλαδή για τα ουράνια και επίγεια αγαθά που στό σημείο τούτο της Ευχής επικαλείται ο Λειτουργος για τους νεονύμφους. Αξίζει να παρατηρήσει κανείς το γεγονός ότι προηγείται η «δρόσος τοῦ οὐρανοῦ» και ακολουθεί η «πιότης τῆς γῆς»· προηγούνται δηλ. τα ουράνια αγαθά και ακολουθούν τα επίγεια· προηγούνται τα πνευματικά – ψυχικά αγαθά και ακολουθούν τα υλικά. Και, όπως ερμηνεύουν οι Πατέρες της Εκκλησίας, έτσι επιβάλλεται και έτσι είναι δίκαιο να γίνεται. Το πρώτο και το κυριότερο είναι να ζητάει ο άνθρωπος από το Θεό τα ουράνια αγαθά· τη χάρη και την ευλογία του Θεού· το έλεος και την ευσπλαχνία του· την ψυχική του σωτηρία. Και ύστερα, σαν δευτερότερο, να ζητάει τα γήϊνα και τα κοσμικά, τα εφήμερα και τα βιοτικά· υγεία, δόξα, πλούτο και τα παρόμοια.
Και την τάξη αυτή, την αξιολόγηση θα λέγαμε σήμερα, μας τη δίδαξε ο ίδιος ο Θεάνθρωπος. Εκείνος είπε να ζητάμε πρώτα αυτά που είναι πράγματι πρώτα· και ύστερα να ζητάμε αυτά που είναι δεύτερα σε αξία. Ας θυμηθούμε την «Κυριακή» προσευχή. Εκεί μας παράγγειλε να προτάσσουμε το «ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου· γενηθήτω τό θέλημά σου…» και μετά να διατυπώνουμε το αίτημα «τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον» (Ματθ. στ´, 10-11). Ας θυμηθούμε ακόμη και τον άλλο κατηγορηματικό λόγο του Ιησού· «Ζητεῖτε δέ πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καί ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν» (Ματθ. στ´, 33). Γι᾿ αυτό, λοιπόν, ορθότατα στο σημείο τούτο της Ευχής προτάσσεται ως αίτημα για τους νεονύμφους η «δρόσος τοῦ οὐρανοῦ», η χάρη και η ευλογία του Θεού, και έπεται η «πιότης τῆς γῆς», η αφθονία των υλικών αγαθών. Βλ. και παραπάνω σχολ. αριθ. 15, καθώς και Ευγ. Βούλγαρη «Ἀδολεσχία Φιλόθεος», απόδοση Θ. Σπεράντσα, Αθήναι 1962, σελ. 106-108.
Χρειάζεται ίσως εδώ μια επιπρόσθετη, καθαρά φιλολογική, σημείωση. Το ουσιαστικό «πιότης» δεν έχει καμιά σχέση με το ομόηχο «ποιότης». Παράγεται από το επίθετο πίος ή πίων και σημαίνει στην κυριολεξία πάχος, παχύτητα· επομένως «πιότης γής» κυριολεκτικά σημαίνει το γόνιμο και εύφορο έδαφος και μεταφορικά αφθονία αγαθών που παράγει η γη, πλούτος, ευτυχία, ευημερία, ευπορία και αφθονία υλικών γενικά αγαθών.
Η καλή χρήση των αγαθών
18. «Ἵνα μεταδιδῶσι καί τοῖς χρείαν ἔχουσι». Προφανώς εδώ γίνεται λόγος για την καλή χρήση των αγαθών. Τα αγαθά είναι δώρα του Θεού· γι᾿ αυτό και η χρήση τους πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να αποβλέπει στη δόξα του Θεού· «δωρεάν ἐλάβετε, δωρεάν δότε» είναι η εντολή του Θεού (Ματθ. ι´, 8). Άλλωστε, κατά τη χριστιανική διδασκαλία, όποιος με αγαθή προαίρεση ευεργετεί και ανακουφίζει τους ενδεείς, προσελκύει άσφαλτα τη γενναιοδωρία του Θεού τόσο σε επίγεια υλικά αγαθά όσο και σε πνευματικά και ουράνια. «Ἱλαρόν γάρ δότην ἀγαπᾷ ὁ Θεός» τονίζει ο απόστολος Παύλος (Β´ Κορ. θ´, 7). Έτσι εξάλλου μπορεί να κατανοηθεί και ο κατηγορηματικός λόγος του Κυρίου «μακάριόν ἐστι μᾶλλον διδόναι ἤ λαμβάνειν» (Πραξ. κ´, 35). Χαρά, λοιπόν, στους νεονύμφους που όχι απλώς θα έχουν για να δίνουν, αλλά θα προσφέρουν μ᾿ όλη τους την καρδιά στο συνάνθρωπό τους τα πλούσια δώρα του Θεού. Διότι, όπως εμφαντικά αποφαίνεται ο σοφός Παροιμιαστής, «δανείζει Θεῷ ὁ ἐλεῶν πτωχόν, κατά δέ τό δόμα αὐτοῦ ἀνταποδώσει αὐτῷ» (Παροιμ. 19, 17). Βλ. και παρακάτω σχολ. αριθ. 29.
«Δωρούμενος ἅμα καί τοῖς συμπαροῦσι πάντα τά πρός σωτηρίαν αἰτήματα»
«Ὁ τοῦ μυστικοῦ καί ἀχράντου γάμου ἱερουργός»
20. «Ὁ τοῦ μυστικοῦ καί ἀχράντου γάμου ἱερουργός». Όπως θα δούμε και στο αποστολικό ανάγνωσμα, ο γάμος των νεονύμφων είναι εικόνα της ενώσεως του Χριστού με την Εκκλησία. Όπως δηλαδή ο Χριστός από τη μεγάλη του αγάπη προς το ανθρώπινο γένος κατέβηκε από τον ουρανό και ήρθε στη γη και έγινε ένα με την Εκκλησία και θυσιάστηκε μάλιστα γι᾿ αυτή, έτσι και ο άντρας στο γάμο γίνεται ένα με τη γυναίκα του. Περισσότερα όμως για τήν παρομοίωση αυτή θα δούμε στα σχόλια πάνω στο αποστολικό ανάγνωσμα.
Η σημασία των ονομάτων γυνή, Εύα και Αδάμ
21. «Αὕτη κληθήσεται γυνή, ὅτι ἐκ τοῦ ἀνδρός αὐτῆς ἐλήφθη αὕτη». Κατά το Γερμανό φιλόλογο Γ. Κούρτιο (Kurtius) η λέξη «γυνή» (= γυναίκα) παράγεται από το ρήμα γί(γ)νομαι. Το όνομα Εύα προέρχεται από το εβραϊκό Χαββά που σημαίνει «μητέρα κάθε ζωής» ή απλά «ζωή», ενώ το όνομα Αδάμ σημαίνει «χοϊκός», επειδή ο Δημιουργός τον έπλασε από χώμα (Βλ. Γεν. 2, 23· 3, 20 και 2, 7).
«Ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τόν πατέρα αὐτοῦ καί τήν μητέρα, καί προσκολληθήσεται πρός τήν γυναῖκα αὐτοῦ»
22. Στο σημείο τούτο της Ευχής θα νόμιζε κανείς πως η Εκκλησία προτρέπει τους νεονύμφους να εγκαταλείψουν τους γονείς τους και να τους αποξενώσουν. Τότε όμως το ανωτέρω χωρίο της Π.Δ. (βλ. Γεν. 2, 24) που, όπως είδαμε, μνημονεύεται και στην προηγούμενη Ευχή (πρβλ. και σχόλ. αριθ. 11) και επαναλαμβάνεται αυτολεξεί από τον Κύριο (βλ. Ματθ. ιθ´, 5 και Μαρκ. ι´, 7) και τον απόστολο Παύλο (βλ. Εφεσ. ε´, 31) ως στοιχείο απαραίτητο για την ενότητα του αντρόγυνου έρχεται σε καταφανή αντίθεση με το άλλο που φυσικά έχει αναμφισβήτητη ισχύ και παντοτινή αξία· «τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα σου, ἵνα εὖ σοι γένηται, καί ἵνα μακροχρόνιος γένῃ ἐπὶ τῆς γῆς» (Έξοδ. 20, 12 και Δευτερ. 5, 16). Τι συμβαίνει λοιπόν στην προκείμενη περίπτωση;
Προφανώς εδώ επιδιώκεται να καταστεί φανερό πως ο δεσμός του γάμου είναι σπουδαιότερος και στενότερος και από αυτόν ακόμη το δεσμό των τέκνων προς τους γονείς και των γονέων προς τα τέκνα. Αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουν καλά τόσο οι νεόνυμφοι όσο και οι γονείς τους. Και τα δύο μέρη χρειάζεται να προσέξουν πολύ. Οι νεόνυμφοι και μετά το γάμο τους δίκαιο και σωστό είναι, επιβάλλεται θα λέγαμε καλύτερα, να απονέμουν τον οφειλόμενο σεβασμό στους γονείς τους, να τους αγαπούν και να ενδιαφέρονται γι᾿ αυτούς· τυχόν αντίθετη συμπεριφορά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ασέβεια, αχαριστία και απανθρωπιά. Οι γονείς από την άλλη πλευρά δε θα πρέπει να πάψουν να ενδιαφέρονται για την ευτυχία των παιδιών τους και μετά το γάμο και να παρέχουν τις συμβουλές τους και την πολύτιμη πείρα τους σε θέματα που απασχολούν και σε προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους· είναι τούτο χρέος τους.
Και στις δύο όμως περιπτώσεις υπάρχουν ορισμένα όρια που, όταν τα ξεπεράσει κανείς, κάνουν πια μεγάλο κακό στο νέο αντρόγυνο. Πρόκειται, θα μπορούσαμε να πούμε, για παθολογικές καταστάσεις που προκαλούν πραγματική αναστάτωση στη ζωή των νεονύμφων και μπορεί να οδηγήσουν και στη διάλυση ακόμη του γάμου. Όταν π.χ. ο άντρας εξακολουθεί και μετά το γάμο του να εξαρτάται από τους γονείς του η τα αδέρφια του και δεν έχει την ικανότητα να αποδεσμευθεί από αυτούς ή, το χειρότερο, όχι απλά παρέχει την εντύπωση αλλά στην πραγματικότητα αγαπά περισσότερο εκείνους παρά τη σύζυγό του, «προσκολλάται» περισσότερο σ᾿ εκείνους παρά σ᾿ αυτή, τότε είναι βέβαιο πως ο γάμος του δεν είναι δυνατόν να ευδοκιμήσει· με μαθηματική ακρίβεια θα καταλήξει σε ναυάγιο. Στην περίπτωση αυτή σανίδα σωτηρίας είναι ο λόγος της Γραφής· «Ἕνεκεν τούτου», για χάρη δηλ. της γυναίκας του, «καταλείψει ἄνθρωπος τόν πατέρα αὐτοῦ καί τήν μητέρα, καί προσκολληθήσεται πρός τήν γυναίκα αὐτοῦ» (Μαρκ. ι´, 7)· μόνο η εφαρμογή της σοφής αυτής εντολής και αλάθευτης συνταγής θα σώσει το γάμο του.
Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τη γυναίκα σχετικά με τις εξαρτήσεις της από τους δικούς της γονείς και τα αδέρφια της· η αποδέσμευσή της από αυτούς και η προσκόλλησή της στον άντρα της είναι όρος απαραίτητος για την αρμονική της συμβίωση. Οι στίχοι του ιερού ψαλμωδού «ἄκουσον, θύγατερ, καί ἴδε καί κλίνον τό οὖς σου καί ἐπιλάθου τοῦ λαοῦ σου καί τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου· καί ἐπιθυμήσει ὁ βασιλεύς τοῦ κάλλους σου» (Ψαλμ. 44, στιχ. 11-12), που έχουν βέβαια ευρύτερη σημασία και αναφέρονται στην ερωτική σχέση του ουράνιου Νυμφίου και της κάθε ψυχής ξεχωριστά, του Χριστού δηλ. και της Εκκλησίας του, στην προκείμενη περίπτωση μοιάζουν να ηχούν κυριολεκτικά και σε προστακτικό τόνο για τη γυναίκα που καλείται να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στο σύζυγό της και να ξεχάσει ακόμη και πρόσωπα πολύ αγαπητά, αν παραστεί ανάγκη, και γενικά να αποδεσμευτεί από καθετί που θα μπορούσε να βλάψει το γάμο της.
Όσο όμως κακό μπορεί να κάνει στο νέο αντρόγυνο η εξάρτηση του καθενός από τους συζύγους από τους δικούς του γονείς και το οικογενειακό του περιβάλλον άλλο τόσο κακό μπορούν να κάνουν και το υπερβολικό ενδιαφέρον των γονέων, οι υπερβολικές περιποιήσεις και τα «κανακέματα», οι ποικίλες επεμβάσεις -δείγματα «αγάπης» κατά τη γνώμη τους- ή, το χειρότερο, η παθολογική και εγωιστική αγάπη τους και η ανταγωνιστική τους προσπάθεια να κλέψουν και να μονοπωλήσουν την αγάπη του παιδιού τους από τον άντρα ή τη γυναίκα του. Εδώ πια είναι ολοφάνερο πως υπεισέρχεται καθαρά ο παράγοντας της ζήλιας· και η απαίτηση και επιμονή αυτή των γονέων να αγαπά ο γαμπρός ή η νύφη αυτούς περισσότερο απ᾿ όσο οφείλει να αγαπά ο ένας τον άλλο είναι παράλογη και καταστροφική για την ευτυχία των παιδιών τους· είναι ενέργεια εγκληματική, θα μπορούσαμε να πούμε.
Ο ανωτέρω σοφός λόγος της Γραφής που λέγεται για τους νεονύμφους -τρείς συνολικά φορές στην Ακολουθία του στεφανώματος- ισχύει ασφαλώς και για τους γονείς τους· θα πρέπει να σταματήσουν τις αρρωστημένες εκδηλώσεις «αγάπης» και να αφήσουν ήσυχο το νέο ζευγάρι να χαρεί την αγάπη του, για να μη βρεθούν στη δύσκολη θέση να θρηνήσουν τα συντρίμμια που άσφαλτα θα δημιουργήσουν η παθολογική τους αγάπη και το υπερβολικό και ενοχλητικό – βλαπτικό ενδιαφέρον τους.
«Οὕς ὁ Θεός συνέζευξεν, ἄνθρωπος μή χωριζέτω». Το αδιάλυτο του γάμου
23. Ως το σημείο τούτο της Ευχής γίνονται αρκετές αναφορές στην Αγία Γραφή. Βλ. σχετικά χωρία· Γεν. 1, 28 – 2, 18 – 2, 21-24 – Ματθ. ιθ´, 5-6 – Μαρκ. ι´, 7-9. Πέρα από όσα ειπώθηκαν πιο πάνω στο σχόλ. αριθ. 11 θα θέλαμε να επισημάνουμε εδώ και τά εξής· Ο γάμος που, σύμφωνα με τη Γραφή και την ερμηνεία της από τους Πατέρες της Εκκλησίας, θεσμοθετήθηκε από τον ίδιο το Θεό ήδη από τη δημιουργία των πρωτοπλάστων είναι δεσμός αδιάρρηκτος και αδιάλυτος. Έτσι τουλάχιστον παρουσιάζεται στα παραπάνω χωρία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, με τρόπο μάλιστα κατηγορηματικό. Επομένως κανένας δεν έχει το δικαίωμα να χωρίσει το οποιοδήποτε αντρόγυνο που ενώθηκε με το μυστήριο του γάμου. Αλλά και για κανένα λόγο δεν πρέπει να χωρίζει το αντρόγυνο από μόνο του, «παρεκτός λόγου πορνείας» (Ματθ. ε´, 32).
Αυτό βέβαια σημαίνει πως, από την πρώτη κιόλας στιγμή, δεν πρέπει να καταλήγει κανείς με ευκολία και επιπολαιότητα στην απόφαση συνάψεως γάμου. Χρειάζεται σύνεση και προσοχή προτού πάρει την απόφαση· είναι απαραίτητο όλα να τα μετρήσει και να μην ενεργήσει παράλογα και κάτω από το βάρος προσωρινών και επιφανειακών συναισθηματισμών ή οποιωνδήποτε συμφερόντων. Διαφορετικά, μετά την πρώτη ευφορία, υπάρχει η πιθανότητα να βρεθεί αντιμέτωπος με τη σκληρή πραγματικότητα και ο γάμος του να κλονιστεί συθέμελα.
Δεν είναι όμως μόνο οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει πολλές φορές το αντρόγυνο από μόνο του στην αρμονική του συμβίωση, δυσκολίες που οφείλονται σε προσωπικές αδυναμίες των συζύγων και στην ιδιοσυστασία του χαρακτήρα τους. Είναι, δυστυχώς, και οι εξωτερικοί παράγοντες· πρόσωπα του οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντος του καθενός από τους συζύγους· πρόσωπα ίσως του περιβάλλοντος της εργασίας των συζύγων ή καί του γειτονικού ακόμη περιβάλλοντος. Όλα αυτά τα πρόσωπα πολλές φορές, θελημένα ή αθέλητα, από καλή ή κακή πρόθεση, με τις επεμβάσεις τους προσφέρουν κακή υπηρεσία στους νεονύμφους που υποτίθεται ότι τους αγαπούν και πως ενδιαφέρονται γι᾿ αυτούς.
Για όλα αυτά τα πρόσωπα που μπορεί να είναι ακόμη και οι γονείς ή τά αδέρφια των νεονύμφων, οι συγγενείς και οι φίλοι τους, οι συνάδελφοι στην εργασία τους, οι γείτονες ή και οι απλώς γνωστοί τους, για όλους αυτούς που δείχνουν καλοδιάθετο ή υποκριτικό ενδιαφέρον για το αντρόγυνο, με απώτερο στόχο τη διάλυση του δεσμού του, ο λόγος της Γραφής είναι κατηγορηματικός και ηχεί, κατά κάποιο τρόπο, προειδοποιητικά και απαγορευτικά· «Οὕς ὁ Θεός συνέζευξεν, ἄνθρωπος μή χωριζέτω» (Ματθ. ιθ´, 6 και Μάρκ ι´, 9). Είναι πολύ βαριά η ευθύνη των προσώπων αυτών που, αντί να αμβλύνουν τις αντιθέσεις του αντρόγυνου και να συντελέσουν, με τρόπο διακριτικό, στην ομαλοποίηση των σχέσεών του, «ρίχνουν λάδι στη φωτιά» ή, το χειρότερο, το προτρέπουν και το εξωθούν στο διαζύγιο.
Στις περιπτώσεις αυτές το αντρόγυνο θα πρέπει να «διακρίνει» πρόσωπα και προθέσεις και να λαμβάνει υπόψη του μόνο τις εποικοδομητικές συμβουλές, ό,τι πραγματικά συντελεί στην αποκατάσταση των σχέσεών του και γενικά ό,τι στηρίζει το γάμο του. Αν όμως διαβλέπει ότι ο ρόλος των προσώπων αυτών είναι αρνητικός και διαλυτικός, τότε πια θα πρέπει να τα απομακρύνει όσο ακόμη είναι νωρίς, να κωφεύει ίσως στα λεγόμενά τους και να μην επιτρέπει αναμίξεις στις προσωπικές του υποθέσεις.
Εκείνο όμως που έχει σημασία είναι να καταλάβει το αντρόγυνο ότι πρέπει να στηρίζεται στις δικές του δυνάμεις, να προσπαθεί με ειλικρίνεια να συζητάει τα οποιαδήποτε προβλήματα δυσκολεύουν την αρμονική του συμβίωση και, μακριά από εγωϊσμούς, με πνεύμα κατανόησης, ανεκτικότητας και αγάπης να βρίσκει μόνο του τις σωστές λύσεις στα θέματα που κάθε φορά ανακύπτουν και θέτουν σε δοκιμασία τις συζυγικές σχέσεις.
«Καί δός τῇ παιδίσκῃ ταύτῃ ἐν πᾶσιν ὑποταγῆναι τῷ ἀνδρί, καί τόν δοῦλόν σου τοῦτον εἶναι εἰς κεφαλήν τῆς γυναικός»
24. «Καί δός τῇ παιδίσκῃ ταύτῃ ἐν πᾶσιν ὑποταγῆναι τῷ ἀνδρί, καί τόν δοῦλόν σου τοῦτον εἶναι εἰς κεφαλήν τῆς γυναικός». Για την υποταγή της γυναίκας στον άντρα και για το ρόλο του άντρα ως κεφαλής της γυναίκας βλ. παρακάτω στα σχόλια πάνω στο αποστολικό ανάγνωσμα.
Ο Λειτουργός επικαλείται το Θεό να ευλογήσει τους νεονύμφους, όπως ακριβώς ευλόγησε φημισμένα για την πίστη τους και υποδειγματικά για την αρετή τους αντρόγυνα της Αγίας Γραφής
25. Ανάμεσα στα ευλογημένα αντρόγυνα της προηγούμενης ευχής που επαναλαμβάνονται στην παρούσα μνημονεύονται επιπλέον εδώ· ο Μωϋσής και η Σεπφόρα, ένας από τους γόνους των οποίων υπήρξε ο Ελιέζερ, και οι γονείς της Παναγίας, ο Ιωακείμ και η Άννα. Για όλα αυτά τα αντρόγυνα και τί σημασία έχει η μνεία τους για τους νεονύμφους βλ. παραπάνω σχολ. αριθ. 12.
Ο Λειτουργός παρακαλεί το Θεό να εκδηλώσει πλήρη την προστασία του και την εύνοιά του προς τους νεονύμφους και να τους κάμει να νιώσουν τη χαρά πνευματικών αγώνων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα βιβλικών και εκκλησιαστικών μορφών
26. «Διαφύλαξον αὐτούς, Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν…». «Μνημόνευσον αὐτῶν, Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν…». Η Αγία Γραφή πέρα από τα ευλογημένα αντρόγυνα βρίθει και από μορφές, στις οποίες εκδηλώθηκε κατά τρόπο θαυματουργικό αμέριστη η προστασία του Θεού. Ως τέτοιες μορφές αναφέρονται ενδεικτικά ο Νώε, ο Ιωνάς, οι άγιοι τρεις Παίδες· ακόμη ο Ενώχ, ο Σημ καί ο Ηλίας (ο Προφήτης)· επίσης αναφέρονται οι άγιοι Σαράντα Μάρτυρες που μαρτύρησαν το 320 στη Σεβάστεια της Μικράς Ασίας. Όπως λοιπόν διαφύλαξε τις άγιες αυτές μορφές και δεν τις εγκατέλειψε στις δύσκολες στιγμές ο Θεός, έτσι ας προστατεύει και τους νεονύμφους. Η ίδια μέριμνα και προστασία του Θεού ας εκδηλώνεται και στους γονείς των νεονύμφων, τους κουμπάρους και όλο το εκκλησίασμα.
Θα ήθελα στο σημείο τούτο να διευκρινίσω πως για τα ευλογημένα αντρόγυνα και τις άγιες μορφές που αναφέρονται στις δύο πρώτες μεγάλες της ευλογίας ευχές της Ακολουθίας του στεφανώματος δεν ήταν δυνατό να γίνει λόγος εκτενής. Όλα τούτα τα πρόσωπα, τόσο της Παλαιάς όσο και της Καινής Διαθήκης, στα οποία ποικιλοτρόπως εκδηλώθηκε η ευλογία, η εύνοια και η προστασία του Θεού, είναι λίγο πολύ γνωστά στους αναγνώστες από τα παιδικά τους ακόμη χρόνια. Η λεπτομερής εξάλλου εξιστόρηση του βίου και τής πολιτείας του καθενός απ᾿ αυτά τα πρόσωπα θα μάς ξεμάκρυνε από τον πραγματικό σκοπό της συγγραφής του παρόντος πονήματος που αποβλέπει κυρίως στο νά καταστήσει κατανοητή στο μέσο αναγνώστη την όλη ιερολογία του μυστηρίου του γάμου. Συνοπτικό πάντως εγκώμιο των βιβλικών μορφών Ενώχ, Νώε, Σημ, Αβραάμ, Ισαάκ, Ιακώβ, Ιωσήφ, Μωϋσή και Ηλία μπορεί να ιδεί ο αναγνώστης στην ίδια την Π.Δ. (Σοφία Σιράχ κεφ. 44-49). Επιγραμματικά μόνο εδώ σημειώνω τα εξής για ορισμένα από τα πρόσωπα της β´ Ευχής·
α) Για τό Νώε η Γραφή λέει το εξής χαρακτηριστικό· «Νῶε δέ εὗρεν χάριν ἐναντίον (= ἐνώπιον) Κυρίου τοῦ Θεοῦ» (Γεν. 6, 8)· γι᾿ αυτό και, όταν «οἱ καταρράκται τοῦ οὐρανοῦ ἠνεῴχθησαν, καί ἐγένετο ὁ ὑετός ἐπὶ τῆς γῆς τεσσαράκοντα ἡμέρας καί τεσσαράκοντα νύκτας» (Γεν. 7, 11-12), τον γλίτωσε ο Θεος από το μεγάλο κατακλυσμό και στή συνέχεια μετά την έξοδό του από τη σωτήρια κιβωτό «ηὐλόγησεν ὁ Θεός τόν Νῶε καί τούς υἱούς αὐτοῦ» (Γεν. 9, 1).
β) Για τήν εκδήλωση της υπερφυσικής προστασίας του Θεού προς τόν Ιωνά σημειώνουμε μόνο μια επιγραμματικότατη φράση από τον Ειρμό της στ´ Ωδής του Κανόνα της εορτής των Χριστουγέννων· «Σπλάγχνων Ἰωνᾶν ἔμβρυον ἀπήμεσεν ἐνάλιος θήρ, οἷον ἐδέξατο». Περισσότερα για τόν Ιωνά, του οποίου η ιστορία με τό θαλάσσιο κήτος αποτελεί σταθερό σχεδόν θέμα του Ειρμού της στ´ Ωδής των Κανόνων, βλ. στο φερώνυμο βιβλίο της Π.Δ. κεφ. 1-4.
γ) Την ιστορία των «τριών παίδων» και τήν εκδήλωση της θεϊκής προστασίας μας δίνει εξίσου συνοπτικότατα ο υμνογράφος με τόν Ειρμό της ζ´ Ωδής του ίδιου Κανόνα· «Οἱ παῖδες, εὐσεβείᾳ συντραφέντες, δυσσεβοῦς προστάγματος καταφρονήσαντες, πυρός ἀπειλήν οὐκ ἐπτοήθησαν· ἀλλ᾿ ἐν μέσῳ τῆς φλογός ἑστῶτες ἔψαλλον· Ὁ τῶν πατέρων Θεός εὐλογητός εἶ». Ολόκληρο το περιστατικό και τόν ύμνο των «τριών παίδων» που αποτελούν αντίστοιχα σταθερά σχεδόν θέματα των Ειρμών των ζ´ και η´ Ωδών των Κανόνων βλ. στην Π.Δ., Δανιήλ, κεφ. 3.
δ) Για τόν Ενώχ η Γραφή σημειώνει· «Καί εὐηρέστησεν Ἐνώχ τῷ Θεῷ καί οὐχ ηὑρίσκετο, ὅτι μετέθηκεν αὐτόν ὁ Θεός» (Γεν. 5, 24. Πρβλ. καί· Εβρ. ια´, 5).
ε) Ο Σημ που, για το μεγάλο σεβασμό που έδειξε στον πατέρα του (το Νώε), έλαβε την ευλογία του, έζησε, κατά τη Γραφή, εξακόσια χρόνια «καί εγέννησεν υιούς και θυγατέρας» (Γεν. 11, 11).
στ) Η ιστορία του προφήτη Ηλία, του «ένσαρκου» αυτού αγγέλου, γνωστή λίγο πολύ από τα αγιογραφικά αναγνώσματα του Εσπερινού της εορτής του αγίου (Βασιλ. Γ´, ιζ´ 1-24, Βασιλ. Γ´, ιη´ 1, 17 – ιθ´ 10 και 15-16, Βασιλ. Γ´, ιθ´ 19-21 και Βασιλ. Δ´, β´ 1-4 και 6-14) είναι γεμάτη από τη θαυμαστή προστασία του Θεού.
ζ) Τέλος η αναφορά στη χαρά που δοκίμασε η αγία Ελένη, όταν βρήκε τον τίμιο Σταυρό μας απογειώνει από τα υλικά και επίγεια και μας ανάγει, μας εξυψώνει σε ανώτερες σφαίρες, σε πνευματικότερα επίπεδα. Γιατί μπορεί βέβαια η Εκκλησία, όπως τουλάχιστον φαίνεται από το περιεχόμενο των ευχών της Ακολουθίας του στεφανώματος, να καταφάσκει κατά τρόπο ρεαλιστικό τα υλικά αγαθά και τις ποικίλες χαρές του έγγαμου βίου· μπορεί, όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε, σε καμιά άλλη ιεροτελεστία όσο σ᾿ αυτή του γάμου το πνεύμα να πλησιάζει τόσο πολύ προς τη σάρκα και να καθιστά τις φυσικότερες ορμές του ανθρώπου μέσα αγιασμού· αυτό όμως με κανένα τρόπο δε σημαίνει πως μένει σ᾿ αυτά· αντίθετα μάλιστα, κατά τη διδασκαλία των αγίων Πατέρων, όλα αυτά τα εντάσσει στην πορεία της σωτηρίας των συζύγων. Έτσι ο γάμος αποκτά ένα βαθύ πνευματικό περιεχόμενο· απεγκλωβίζεται από την υποταγή του σε μια βιολογική, αποκλειστικά, ή ψυχολογική αναγκαιότητα και αποβλέπει με την κοινή πνευματική προσπάθεια των συζύγων στην προσωπική ενεργοποίηση των δώρων της θείας χάρης που δέχονται κατά την τέλεση του μυστηρίου.
Γι᾿ αυτό και κάθε πνευματική νίκη στην πορεία προς το «καθ᾿ ὁμοίωση» είναι πρόξενος χαράς μονιμότερης απ᾿ αυτή που προκαλούν οι υλικές απολαύσεις· χαράς σαν αυτή που ένιωσε «ἡ μακαρία Ἑλένη, ὅτε εὗρε τόν τίμιον Σταυρόν»· χαράς σαν αυτή που ένιωθαν, ακόμη και κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου τους, οι αναρίθμητοι μάρτυρες της πίστεως. Μια τέτοια χαρά μπορούν να αισθάνονται και οι νεόνυμφοι, το κάθε αντρόγυνο, καθώς θα πορεύεται χέρι–χέρι και αγωνιστικά προς την τελείωση και θα έχει συμπαραστάτη και βοηθό τον ίδιο το Θεό. Και μια τέτοια χαρά είναι πράγματι κτήμα μόνιμο και αναφαίρετο. Είναι η χαρά για την οποία είπε χαρακτηριστικά ο Κύριος· «Καί χαρήσεται ὑμῶν ἡ καρδία, καί τήν χαράν ὑμῶν οὐδείς αἴρει ἀφ᾿ ὑμῶν» (Ιω. ιστ´, 22).
«Ευχαί γονέων στηρίζουσι θεμέλια οίκων»
27. «Μνημόνευσον, Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, καί τῶν ἀναθρεψάντων αὐτούς γονέων…». Στο σημείο τούτο της Ευχής ο Λειτουργός παρακαλεί το Θεό να μη λησμονήσει, αλλά να σκεπάζει πάντοτε με το προστατευτικό του χέρι και τους γονείς των νεονύμφων και επάγει ως δικαιολογία το· «ότι ευχαί γονέων στηρίζουσι θεμέλια οίκων». Η φράση, λόγω του κύρους της, έχει καταντήσει σχεδόν παροιμιώδης.
Τα παιδιά ζητούν συνήθως την ευχή των γονιών τους· πρβλ. τις φράσεις· «δέ θα μου δώσεις την ευχή σου;» η «δώσ᾿ μου την ευχή σου». Και οι γονείς συνήθως δίνουν μ᾿ όλη τους την καρδιά την ευλογία τους, την ευχή τους· πρβλ. τις φράσεις· «σου δίνω την ευχή μου» η «την ευχή μου να ᾿χεις». Η ευχή των γονέων είναι γεμάτη νόημα, γεμάτη αγάπη, γεμάτη προσδοκία και ελπίδες για την προκοπή των παιδιών τους που τη στιγμή αυτή ενώνονται με το δεσμό του γάμου. Ευχή που δεν είναι κενός λόγος και «τυπική» έκφραση, όπως ίσως η ευχή πολλών από τους καλεσμένους που παρακολουθούν την τέλεση του μυστηρίου.
Οι ευχές των γονέων, είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, η κατακλείδα όλων των μέχρι τη στιγμή αυτή φροντίδων, του ενδιαφέροντος και των θυσιών τους για τα παιδιά τους. Γι᾿ αυτό και ανάμικτα είναι τα συναισθήματα που νιώθουν οι γονείς κατά τον αποχωρισμό των τέκνων τους, ιδιαίτερα των κοριτσιών, όταν παντρεύονται. Χαρά από τη μια που αξιώθηκαν να τα παντρέψουν· λύπη και πίκρα από την άλλη που με το γάμο τους τα «χάνουν»· αγωνία για την προκοπή τους και την ευτυχία τους. Από την ελληνική αρχαιότητα ήδη ο τραγικός Ευριπίδης, ο μεγάλος αυτός ανατόμος του ανθρώπινου πόνου, το είχε παρατηρήσει αυτό·
ἀποστολαί γάρ μακάριαι μέν, ἀλλ᾿ ὅμως
δάκνουσι τούς τεκόντας, ὅταν ἄλλοις δόμοις
παῖδας παραδιδῷ πολλά μοχθήσας πατήρ (Ἰφιγ. ἐν Αὐλ. 688-690).
Δηλαδή· Χαρά είναι ο γάμος, οι γονείς όμως πικραίνονται· ο πατέρας, που πολύ κουράστηκε, πικραίνεται, όταν έρχεται η ώρα να παραδώσει τα παιδιά του σε άλλα, ξένα σπίτια.
Εξίσου εκφραστικά είναι και τα δημοτικά μας τραγούδια που αναφέρονται στο ίδιο θέμα·
Ἄσπρη κατάσπρη πέρδικα πού ᾿χα στή γειτονιά μου!
Ἦρθαν ξένοι παντάξενοι, ἦρθαν καί μᾶς τήν πῆραν·
ξεῖσκιωσαν τά σπίτια μας καί ᾿σκιώσανε τά ξένα
τραγουδούν σε τόνο σοβαρό χορεύοντας «στα τρία» οι οικείοι και συγγενείς της νύφης τη στιγμή που αυτή φοράει το φόρεμα το νυφικό. Και επιτείνεται ο πόνος και η πίκρα των γονέων, καθώς ακούγεται το τραγούδι που λέγεται για λογαριασμό της νύφης την ώρα που ξεκινούν για τό «στεφάνωμα».
Ἀφήνω γειά στό σπίτι μου καί γειά στούς συγγενεῖς μου·
ἀφήνω γειά στή μάνα μου καί στά γλυκά μ᾿ ἀδέρφια·
ἀφήνω στή μανούλα μου τρία γυαλιά φαρμάκι·
τό ᾿να νά παίρνει τό πρωΐ, τ᾿ ἄλλο τό μεσημέρι·
τό τρίτο τό φαρμακερό νά παίρνει βράδυ βράδυ*.
* Οι στίχοι προέρχονται από δημοσιευμένη προσωπική συλλογή μου δημοτικών τραγουδιών (βλ. σχολ. αριθ. 59).
Για όλους αυτούς τους λόγους οι ευχές των γονέων δικαιολογημένα θεωρούνται ότι στηρίζουν τα θεμέλια του σπιτικού των νεονύμφων· «εὐχαί γονέων στηρίζουσι θεμέλια οἴκων».
Και θα πρέπει κανονικά ούτε τα τέκνα που έρχονται «εἰς γάμου κοινωνίαν» να αδιαφορούν για τη συγκατάθεση και την ευχή των γονιών τους· γιατί τούτο μαρτυρεί ασέβεια και αχαριστία προς τους γονείς που τα ανάθρεψαν και πάντοτε θέλουν το καλό τους. Ούτε όμως και οι γονείς θα πρέπει να διστάζουν και να αρνούνται να δίνουν την ευχή τους από πείσμα και εγωισμό, επειδή δεν εγκρίνουν ίσως την εκλογή του συντρόφου των παιδιών τους· γιατί και τούτο δεν είναι σωστό. Το δίκαιο και το σωστό είναι οι γονείς να πουν τη γνώμη τους και με την πείρα που τους διακρίνει να ζητήσουν να προφυλάξουν τα τέκνα τους από τυχόν βιαστικές ενέργειες, για να τα γλιτώσουν από κινδύνους και προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν πιθανότατα στο συζυγικό τους βίο· από εκεί και πέρα θα πρέπει να αφεθεί να ενεργήσει η ελεύθερη βούληση και η προσωπική ευθύνη των μελλονύμφων. Γενικά όμως θα πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια και από τις δύο μεριές να μην παρατηρούνται τέτοιες ακρότητες· γιατί οπωσδήποτε, σε τελική ανάλυση, αυτές δεν προοιωνίζονται και δε συντελούν στην ευτυχία του νέου αντρόγυνου.
Και για να υπογραμμίσουμε τη διαχρονική αξία και ισχύ που έχει η ανωτέρω παροιμιώδης έκφραση της Ευχής, καθώς και τη μεγάλη σημασία που έχουν οι εγκάρδιες ευχές των γονέων για την προκοπή των νεονύμφων και τη στήριξη του σπιτικού τους θα επικαλεστούμε εδώ ένα ανάλογο χωρίο από τη σοφία της Γραφής· «εὐλογία πατρός στηρίζει οἴκους τέκνων, κατάρα δέ μητρός ἐκριζοῖ θεμέλια» (Σοφία Σειράχ 3, 9).
«Ὕψωσον αὐτούς ὡς τάς κέδρους τοῦ Λιβάνου»
28. «Ὕψωσον αὐτούς ὡς τάς κέδρους τοῦ Λιβάνου». Η (καί ο) κέδρος είναι δέντρο μεγάλο και μακροβιότατο· ζει μέχρι 2.500 χρόνια περίπου· το ξύλο του είναι εύοσμο (μυρωδάτο) και στερεό. Συμβολίζει την ομορφιά και τή χάρη, τη μακροβιότητα, την ευρωστία. Επομένως η ανωτέρω φράση της ευχής έχει για τούς νεονύμφους καθαρά συμβολικό χαρακτήρα.
«Ἵνα, πᾶσαν αὐτάρκειαν ἔχοντες, περισσεύσωσιν εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν καί σοί εὐάρεστον»
29. «Ἵνα, πᾶσαν αὐτάρκειαν ἔχοντες, περισσεύσωσιν εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν καί σοί εὐάρεστον». Η φράση, ελαφρά τροποποιημένη για την περίπτωση των νεονύμφων, είναι από τις συμβουλές που δίνει ο Παύλος στους Κορινθίους για την ορθή χρήση των αγαθών και το πνεύμα της γενναιόδωρης προσφοράς προς τον πλησίον που πρέπει να τους διέπει. «Δυνατός δέ ὁ Θεός πᾶσαν χάριν περισσεῦσαι εἰς ὑμᾶς, ἵνα ἐν παντί πάντοτε πᾶσαν αὐτάρκειαν ἔχοντες περισσεύητε εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν» γράφει συγκεκριμένα ο απόστολος στην επιστολή του (Β´ Κορ. θ´, 8). Και προφανώς αυτό ακριβώς το μήνυμα προσπαθεί να περάσει η Εκκλησία στους νεονύμφους στο σημείο τούτο της Ευχής. Ο Θεος δηλαδή, που είναι η πηγή «παντός ἀγαθοῦ», «ὁ θησαυρός τῶν ἀγαθῶν», είναι σε θέση και έχει τη δύναμη όχι μόνο να παρέχει πάντοτε άφθονα τα ποικίλα αγαθά Του στους νεονύμφους αλλά και να ενισχύει την καλή τους διάθεση για αγαθοεργίες ευάρεστες στο Θεό. Βλ. και παραπάνω σχολ. αριθ. 18.
«Ὁ Θεός ὁ ἅγιος, ὁ πλάσας ἐκ χοός τόν ἄνθρωπον, καί ἐκ τῆς πλευρᾶς αὐτοῦ ἀνοικοδομήσας γυναῖκα, καί συζεύξας αὐτῷ βοηθόν κατ᾿ αὐτόν, διά τό οὕτως ἀρέσαι τῇ σῇ μεγαλειότητι, μή μόνον εἶναι τόν ἄνθρωπον ἐπὶ τῆς γῆς»
http://www.sarkamia.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια σας θα πρέπει να αναφέρονται στη συγκεκριμένη ανάρτηση και να διατυπώνονται κόσμια ακόμα και αν διαφωνείτε.
Παρακαλούμε να χρησιμοποιείτε ελληνικούς χαρακτήρες.