Το μοναστήρι του Αποστόλου Αντρέα είναι κτισμένο στο ομώνυμο ακρωτήρι της Κύπρου που βρίσκεται στη χερσόνησο της Καρπασίας. Από τα πιο ονομαστά μοναστήρια του νησιού, προσέλκυε κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές, ιδιαίτερα στις 30 Νοεμβρίου και 15 Αυγούστου που γιόρταζε η μονή.
Σύμφωνα με την παράδοση, γυρίζοντας ο Απόστολος Αντρέας τον τότε γνωστό κόσμο για να διδάξει το λόγο του Κυρίου, έφτασε και στην Κύπρο. Αφού τέλειωσε το κήρυγμα του κάθισε σε μια πέτρα, εκεί στο ακρωτήρι, περιμένοντας να περάσει κάποιο καράβι για να τον πάρει μαζί του. Πράγματι, σε λίγο φάνηκε ένα καράβι. Ο Αντρέας παρακάλεσε τον καπετάνιο να τον πάρει μαζί του.
Ο καπετάνιος του είπε ότι ευχαρίστως θα τον έπαιρνε ως την Πάτρα που πήγαινε. Μόνο που τους είχε τελειώσει το νερό και ρώτησε τον `Αγιο αν γνώριζε κάποια πηγή εκεί κοντά. Ο Απόστολος Αντρέας τότε του είπε πως υπήρχε μια πηγή με τρεχούμενο νερό δίπλα στο βράχο που καθότανε. Οι ναύτες κοίταξαν παντού αλλά δεν βρήκαν νερό. Ο καπετάνιος τότε θύμωσε με τον Αντρέα. Ο `Αγιος τότε του πρότεινε να πάνε ξανά μαζί. `Ετσι και έγινε.
`Οταν έφτασαν στο βράχο, ο `Αγιος γονάτισε και αφού προσευχήθηκε, χτύπησε με το ραβδί του το βράχο και τότε άρχισε να τρέχει νερό. Με μεγάλη χαρά ήπιαν, πλύθηκαν και γέμισαν τα βαρέλια τους από το νερό που ανάβλυζε από το βράχο. Το ίδιο έκανε και το τυφλό αγόρι του καπετάνιου.
Επιστρέφοντας πίσω στο καράβι το τυφλό παιδί λέει στον πατέρα του: «Πατέρα τα πανιά του καραβιού έχουν μια τρύπα και πρέπει να τη διορθώσουμε». Ο καπετάνιος, μη πιστεύοντας στα μάτια του, ευχαρίστησε με δάκρυα στα μάτια τον Απόστολο Αντρέα και τόσο αυτός όσο και το πλήρωμα του βαφτίστηκαν Χριστιανοί. Αργότερα, ο καπετάνιος του καραβιού, του οποίου το παιδί θεραπεύτηκε, έκτισε ναό αφιερωμένο στον Απόστολο Αντρέα.
Μια πρώτη μαρτυρία έχουμε το 1103 μ.Χ από τον Αγγλοσάξωνα προσκυνητή Seawolf, που το αποκαλεί «λιμανάκι του Αποστόλου Αντρέα», ένδειξη ότι η παράδοση για τον Απόστολο Αντρέα ήταν διαδεδομένη από τα Βυζαντινά χρόνια. Παλιοί χάρτες της Κύπρου αναφέρουν το ακρωτήρι με το όνομα Capo de Santo Andrea.
Μια άλλη σημαντική μαρτυρία με σαφή αναφορά, αυτή τη φορά, σε ύπαρξη μοναστηριού στην περιοχή, γίνεται το 1191 μ.Χ. από τον Άγγλο ιερωμένο Benedict of Peterborough, ο οποίος αναφέρει ότι ο τότε διοικητής της Κύπρου Ισαάκιος Κομνηνός (1185-1191) συνελήφθη από το Ριχάρδο το Λεοντόκαρδο σε πολύ καλά οχυρωμένο μοναστήρι, που ονομαζόταν «Ακρωτήριον του Αποστόλου Ανδρέα».
Από τα κτίσματα του πρώτου ναού δε διασώθηκαν καθόλου ίχνη. Στη θέση τους κτίστηκε όμως, το 15ο αιώνα, ναός με γοτθική επίδραση που βρίσκεται χαμηλά, δίπλα στο κύμα και διασώζεται ως τις μέρες μας.
Επίσης, το ακρωτήρι αναφέρεται σε παλαιούς χάρτες της Κύπρου, ήδη από το 1465, ως ακρωτήρι του Αγίου Ανδρέα (“Capo de Sando Andrea”). Σε παλαιούς χάρτες σημειώνεται και η ύπαρξη εκκλησίας στη θέση του σημερινού μοναστηριού, με την ονομασία Άγιος Ανδρέας (“Sando Andrea”).
Παρόμοιες αναφορές γίνονται και από πολλούς περιηγητές που επισκέφθηκαν την Κύπρο, τόσο κατά την περίοδο της λατινοκρατίας (1191-1571) όσο και κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας (1571-1878). Ο Άγγλος περιηγητής Richard Pococke, που επισκέφθηκε το νησί το 1738, γράφει, «φθάσαμε στο ανατολικότερο σημείο του νησιού, που ονομαζόταν από τους παλαιούς Βοός Ουρά. Σήμερα ονομάζεται ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα εξαιτίας μοναστηριού σε βράχο στο όνομα του Αποστόλου Ανδρέα, στο οποίο κατοικούν 2-3 μοναχοί». (Ν. Γ. Κυριαζή «Τα Μοναστήρια εν Κύπρω», 1950, σ. 18).
Η νεότερη εκκλησία κτίστηκε το 19ο αιώνα και βρίσκεται πιο ψηλά, δυτικά της πρώτης. Ιδρυτής και πρώτος οικονόμος του σημερινού Μοναστηριού είναι ο παπά Ιωάννης Νικόλα Διάκου από το Ριζοκάρπασο. Στον Κύκκο ο παπά Ιωάννης έμαθε γράμματα και επέστρεψε στην Καρπασία για να εκπληρώσει ένα παλαιότερο του τάμα και να ανεγείρει ναό αφιερωμένο στον Απόστολο Αντρέα.
Για να μαζέψει χρήματα για το σκοπό αυτό γύριζε τα χωριά με την εικόνα του Αγίου και έκανε εράνους μέχρι που μάζεψε ικανοποιητικά χρήματα. Τελικά, το 1855 άρχισε η ανέγερση του νέου ναού. Την ίδια χρονιά χειροτονήθηκε ιερέας από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Α΄ (1854-1865), ο οποίος έθεσε το όλο έργο της ανέγερσης κάτω από την πνευματική του καθοδήγηση.
Πολλοί πιστοί βοήθησαν τον παπά Ιωάννη. `Ενας από αυτούς είναι ο Κωσταντίνος Μαυρομάτης (1831-1903) από τη Σαλαμιού της Πάφου, ο οποίος ζούσε στη Μερσίνα της Μικρά Ασίας και προμήθευε ξυλεία και άλλα υλικά για την ανέγερση του ναού. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης πέτρες από παρακείμενο ναό αφιερωμένο στην «Ακραία Αφροδίτη»,γεγονός που σχολιάστηκε αργότερα ως έλλειψη σεβασμού προς τα μνημεία της αρχαιότητας. Ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος, που διαδέχθηκε τον Μακάριο, τέλεσε στις 15 Αυγούστου του 1867 τα εγκαίνια του ναού, που από τότε καθιερώθηκε να γιορτάζει τη μέρα αυτή.
Στη μεγάλη αυλή του μοναστηριού βρίσκονται το Συνοδικό, το Οικονομείο, το μαγειρείο, το αρτοποιείο, οι τραπεζαρίες και οι ξενώνες που φιλοξενούσαν τους χιλιάδες προσκυνητές που έφταναν εκεί για να προσκυνήσουν τον `Αγιο, πριν από την Τουρκική εισβολή, το 1974. Στη μέση της αυλής βρίσκεται η βρύση του μοναστηριού και η προτομή του κτήτορα, παπά Ιωάννου Οικονόμου.
Ο πατήρ Ζαχαρίας «φύλακας άγγελος» της Μονής εδώ και 42 χρόνια στο μικρό παρεκκλήσιο, που δημιουργήθηκε μέχρι την αποπεράτωση της αναστήλωσης της εκκλησίας του Αποστόλου Ανδρέα. Φωτογραφία Α. Βικέτος, ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Το άγιασμα του Αποστόλου Αντρέα αναβλύζει μέχρι σήμερα από τη γη, δίπλα από το ερημωμένο μοναστήρι που για χρόνια τώρα παραμένει σκλαβωμένο. Οι Τούρκοι κατακτητές δεν επιτρέτρεπαν για χρόνια ούτε τη συντήρηση του μοναστηριού, που βριστκόταν ετοιμόρροπο και ερειπωμένο. Το μοναστήρι λειτουργείται σήμερα μόνο μερικές φορές τον χρόνο, όταν οι κατοχικές αρχές επιτρέπουν σε λίγους προσκυνητές να μεταβούν στο κατεχόμενο μοναστήρι.
῾Η ῾Ιερά Μονή ᾿Αποστόλου ᾿Ανδρέου διοικεῖται ὑπό Διαχειριστικῆς ᾿Επιτροπῆς, βάσει τοῦ ῎Αρθρου 92 τοῦ Καταστατικοῦ τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς Κύπρου, δι’ εἰδικῶν Κανονισμῶν, συγκροτούντων ἴδιον Καταστατικόν, τεθέν ἐν ἐπισήμῳ λειτουργίᾳ τό ἔτος 1927. Τό Καταστατικόν διασφαλίζει τήν εὔρυθμον διοίκησιν τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς ᾿Αποστόλου ᾿Ανδρέου καί τήν μετά τοῦ οἰκείου ᾿Επισκόπου νομοκανονικήν σχέσιν αὐτῆς.
Παραμένει ἡ μοναδική ὑπό τουρκικήν κατοχήν ἐν ἐνεργείᾳ Μονή. Πανηγυρίζει κατά τήν 30ήν Νοεμβρίου καί τήν 15ην Αὐγούστου, ἡμέραν τῶν ἐγκαινίων αὐτῆς.
᾿Εφημέριος· Οἰκον. Ζαχαρίας Γεωργίου. Ψάλται· Ζαχαρίας Ν. Παπαζαχαρία καί Σάββας Λιασῆς. Προσωπικόν· Δέσποινα Παντελῆ, Μαρούλλα Παπαζαχαρία, Τάκης Χριστοφῆ, Λευτέρης Κοτσιεκκᾶ καί ᾿Αχιλλέας ᾿Αχιλλέως. Διαχειριστική ᾿Επιτροπή ῾Ιερᾶς Μονῆς ᾿Αποστόλου ᾿Ανδρέου· Οἰκον. Ζαχαρίας Γεωργίου, Πρόεδρος. Γεώργιος Χριστοδούλου, ᾿Αν. Πρόεδρος. Παντελῆς Πίτρακος, Γραμματεύς. ᾿Ιωάννης Μανώλη, Ταμίας. ᾿Ιωάννης Τανῆ, ᾿Ιωάννης ᾿Αρχοντοῦς καί ᾿Αχιλλέας ᾿Αχιλλέως, Μέλη. Ζαχαρίας Κουλίας, Νομικός Σύμβουλος.
῾Η Διαχειριστική ᾿Επιτροπή τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς ᾿Αποστόλου ᾿Ανδρέου, ἐντός τῶν πλαισίων τοῦ εἰδικοῦ ᾿Ερευνητικοῦ – Μελετητικοῦ Προγράμματος ἀποκαταστάσεως καί ἀναδείξεως τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς ᾿Αποστόλου ᾿Ανδρέου, ἀνέθεσεν εἰς κλιμάκιον εἰδικῶν ᾿Αρχιτεκτόνων, τοῦ Τμήματος ᾿Αρχιτεκτόνων καί Μηχανικῶν τοῦ Πανεπιστημίου Πατρῶν, τήν ἐκπόνησιν σχεδίων ἀποτυπώσεως καί ἀποκαταστάσεως τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς, βάσει τῆς διεθνοῦς δεοντολογίας προστασίας καί ἀποκαταστάσεως μνημείων.
Τό κλιμάκιον τοῦτο τῶν εἰδικῶν ᾿Αρχιτεκτόνων καί ᾿Αναστηλωτῶν ἀποτελοῦν οἱ κάτωθι· Δρ Νῖκος Πολυδωρίδης, Πρόεδρος Τμήματος ᾿Αρχιτεκτόνων Μηχανικῶν Πανεπιστημίου Πατρῶν, Μ.ἒ.Ρ., Ρ῍. ἲ., Harvard, ῒὣΑ, Δρ Πέτρος Κουφόπουλος, ᾿Επίκουρος Καθηγητής, Μ.Α., Διπλ. ᾿Αρχ. Μηχαν. (῾Υπεύθυνος ἔργων ἀναστηλώσεως ῾Ιερᾶς Μονῆς ῾Αγίας Αἰκατερίνης Σινᾶ, Μονῶν ῾Αγίου ῎Ορους, κλπ.), Δρ Σταῦρος Μαμαλοῦκος, Διπλ. ᾿Αρχ. Μηχαν., Μ.Α., Δρ ᾿Αρχ. Μηχαν. (ἀναστήλωσις ῾Ιερῶν Μονῶν ῾Αγίου ῎Ορους· Βατοπαιδίου κ.ἄ.), Χρῆστος Παυλᾶτος, Καθηγητής Γεωτεχνικῆς (ἐπικεφαλῆς κλιμακίου ἐργασιῶν στηρίξεως ῾Ιεροῦ Βράχου Μνημείων ᾿Ακροπόλεως ᾿Αθηνῶν) καί Διομήδης Μυριανθεύς, ᾿Αναστηλωτής – ᾿Αρχιτέκτων.
Ο παλαιός και ο καινούργιος ναός της Μονής
Από τα κτίσματα του πρώτου ναού δεν διασώζονται καθόλου ίχνη. Στη θέση τους ανεγέρθηκε αρκετά χρόνια αργότερα – κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας τον 15ο αιώνα – ναός, που υπάρχει μέχρι σήμερα, όχι όμως και τα κτήρια που το περιέβαλλαν.
«Η Παλαιά Εκκλησία, με τον οικοδομικό της ρυθμό, με τα γραφικώτατα σταυροθόλια της, χτισμένη μάλιστα επάνω στην πηγούλα που φανέρωσε ο ονομαστός Απόστολος, πιστοποιεί, μακρυά από κάθε αμφιβολία, ότι είναι κτίσμα του δεκάτου πέμπτου αιώνος. Εύκολα εμείς συμπληρώνουμε την αλάνθαστη αυτή πιστοποίησι, χωρίς να μπορή κανείς να μας διαψεύση. Γύρω στα 1430, εποχή Φραγκοκρατίας, βρήκαμε οι κάτοικοι της περιοχής οικονομική άνεσι τόση – ας μη πούμε ευρωστία – που μας επέτρεψε να μεγαλώσουμε και να κάνουμε ομορφότερο το Εκκλησάκι του αγαπητού μας Ψαρά Αποστόλου Ανδρέα και αναθέσαμε το μεγάλωμα αυτό το καλλιτεχνικό σε τεχνίτη καλό, που καλά ήξερε τα μυστικά της εκκλησιαστικής οικοδομίας.» (Τσικνοπούλλου, σ. 22)
Ο παλαιός αυτός ναός, που είναι γοτθικού ρυθμού, βρίσκεται τριάμισι μέτρα χαμηλότερα από το ιερό του καινούργιου (σημερινού) ναού και οι εισόδοί του είναι δυο πετρόκτιστες σκάλες. Το σχήμα του είναι τετράγωνο και η πύλη του, που βρίσκεται στη νότια πλευρά, είναι πετρόκτιστη και αψιδόσχημη.
Ο καινούργιος ναός του μοναστηριού χρονολογείται στον 19ο αιώνα, με βάση επιγραφή όπου αναγράφεται η ημέρα των εγκαινίων του, 15 Αυγούστου 1867. Ο ναός είναι μονόκλιτος με καμαρόσχημη οροφή ενισχυμένη με έξι κτιστές ζώνες. Η μεγάλη θύρα του ναού βρίσκεται στο νότιο τοίχο, ενώ στο βόρειο τοίχο υπάρχει δεύτερη θύρα με την επιγραφή της ημέρας των εγκαινίων του.
Για τον καινούργιο ναό, και γενικότερα για το Μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα, γράφει ο ιστορικός Σακελλαρίου: «Νοτιώτερον ολίγον των Κλείδων κείται παρά την ακτήν το Μοναστήριον του Αγίου Ανδρέου. Πρό τριακονταετίας ενταύθα δεν υπήρχεν ή μικρός παλαιός Ναός του Αποστόλου Ανδρέου· έκτοτε όμως, χάρις εις την ενεργητικότητα και τιμιότητα του τότε διορισθέντος Ιερέως της μικράς Εκκλησίας, νύν δε Οικονόμου της Μονής, εκτίσθη μέγας και ωραίος Ναός και πολλά κάλλιστα πέριξ δωμάτια, και ούτως ενταύθα κατηρτίσθη, προϊόντος του χρόνου, μία των ωραιοτέρων εν τη Νήσω Μονών». (Τσικνοπούλλου, σ. 25)
Το εικονοστάσιο, που καλύπτει ολόκληρο το πλάτος και ύψος του καινούργιου ναού, είναι ξυλόγλυπτο και επίχρυσο, όμως άγνωστης χρονολογίας κατασκευής και άγνωστου τεχνίτη. Ξυλόγλυπτοι είναι επίσης ο άμβωνας, ο θρόνος, καθώς και το κεντρικό προσκυνητάρι. Στα δεξιά του τέμπλου υπάρχει επίσης ξυλόγλυπτο, επίχρυσο και καταστόλιστο προσκυνητάρι, στο οποίο βρίσκεται η προσκυνηματική εικόνα του Αποστόλου Ανδρέα. Στο ναό φυλάγονται, μεταξύ άλλων, μερικές σχετικά παλαιές εικόνες του 19ου αιώνα, καθώς και μερικά κειμήλια της ίδιας εποχής.
Ο Κτήτορας του νέου ναού: Παπά Ιωάννης Νικόλα Διάκου (1827 – 1909)
Ο παπά Ιωάννης Νικόλα Διάκου από το Ριζοκάρπασο θεωρείται ο ιδρυτής και πρώτος οικονόμος του σημερινού Μοναστηριού. Ο παπά Ιωάννης άρχισε την ανέγερση του νέου ναού το 1855, αφού κατάφερε να συγκεντρώσει οικονομική βοήθεια από τους πιστούς με εράνους στην Κύπρο και στο εξωτερικό, «φέρων μαζί του μια βαρύτιμη παλαιά Εικόνα του Αγίου». (Τσικνοπούλλου, σ. 25) Ο τότε Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Α’ (1854-1865) είχε θέσει το όλο έργο της ανέγερσης του ναού κάτω από την πνευματική του καθοδήγηση.
Ο παπά Ιωάννης εργάστηκε με αφοσίωση για το φημισμένο Μοναστήρι και όταν πέθανε στις 4 Ιουλίου 1909, σε ηλικία 82 χρόνων, οι συμπατριώτες του τον έθαψαν κοντά στην παλαιά Εκκλησία, όπου αργότερα στήθηκε και η μαρμάρινη προτομή του.
Για το χαρακτήρα και το έργο του παπά Ιωάννη γράφει ο ιστορικός Φραγκούδης τα ακόλουθα: «Ο την Μονήν διευθύνων Οικονόμος είναι σπάνιος τύπος ιερέως. Μόνος επιστατεί εις την καλλιέργειαν των κτημάτων, εις την είσπραξιν των εισοδημάτων, αυτός ενήργησε συνδρομάς διά την ανέγερσιν της Μονής, τα εισοδήματα της οποίας χρησιμοποιεί εις διατήρησιν Σχολείου αρρένων και θηλέων εν Ριζοκαρπάσω, εις φιλοξενίαν και εις διάφορα άλλα καλά διά την επαρχίαν, ής είναι ο δικαστής, ο αγαθός άγγελος. Τοιούτων ιερέων χρήζουσιν αληθώς όλα τα χωριά». (Τσικνοπούλλου, σ. 26)
Άλλοι γνωστοί μοναχοί εκτός από τον παπά Ιωάννη ήταν ο οικονόμος Χριστόφορος Κυκκώτης που υπηρέτησε μεταξύ 1910 και 1915, ο οικονόμος Ιωσήφ (1916-1926), ο οικονόμος Παγκράτιος (1926-1927), ο οικονόμος Κλεόπας από τη Μόρφου (περί το 1931), ο οικονόμος Φώτιος Μαχαιριώτης από το Φλαμούδι (1931-1934), ο ιερομόναχος Χρύσανθος Μακρυγιάννης (1935-1937), ο ιερομόναχος Νικόλας Σανταμάς (1942-1947), ο οικονόμος Λεόντιος Ιακωβίδης (1948-1962) και ο οικονόμος Κλεόπας Κουρουζίδης (1962).
Μεγάλος ευεργέτης της Μονής υπήρξε ο Αριστόδημος Γιαννακού Παπαπέτρος (1897-1967), ο οποίος στη διαθήκη του κληροδότησε στο Μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα όλη την περιουσία του, αξίας 50 χιλιάδων λιρών (το 1967), για την ανέγερση ξενώνων. Η σωρός του τάφηκε στο χώρο της Μονής.
Το μεγάλο θαύμα του Αγίου Ανδρέα : Κύπρια μάνα βρίσκει το χαμένο γιο της, ως Τούρκο δερβίση
Ο απαχθείς Παντελής Χατζηγεώργης, πρώην Τούρκος Δερβίσης, με την μητέρα του, μετά την θαυματουργική, από τον Άγιο Ανδρέα, επιστροφή του
Την περίοδο της ηγουμενίας του Οικονόμου Χριστόφορου Κυκκώτη συνέβηκε ένα θαυμαστό γεγονός, που συγκλόνησε τους κατοίκους της Κύπρου και αύξησε το σεβασμό και την αγάπη τους προς τον Απόστολο Ανδρέα και το μοναστήρι του.
Συγκεκριμένα γύρω στο 1896, οι Τούρκοι είχαν απαγάγει στην πόλη Αλλαγιά της Μικράς Ασίας το μοναχογιό μιας φτωχής Ελληνίδας της Μαρίας. Παρά τις προσπάθειες της γυναίκας να επανεύρει το γιό της, τούτο δυστυχώς δεν κατέστει δυνατό.
Ο μικρός Παντελής Χατζηγεώργη είχε οδηγηθεί από τους απαγωγείς του στις στρατιωτικές σχολές του κατακτητή και τα ισλαμικά τάγματα ώστε, μετά την αποφοίτησή του, να υπηρετήσει το Σουλτάνο και το Μωάμεθ. Έκτοτε η μητέρα του εναπόθεσε στο Θεό τις ελπίδες της για την ανεύρεσή του και με καθημερινές και συνεχείς προσευχές Τον ικέτευε να την ελεήσει.Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1912, είδε στον ύπνο της κάποιον Ανδρέα, και της ανακοίνωσε ότι σύντομα θα συναντούσε το χαμένο γιο της.
Η μάνα πεπεισμένη ότι ο επισκέπτης της δεν ήταν άλλος από το πρωτόκλητο μαθητή του Χριστού, αναχώρησε αμέσως με το αυστριακό ατμόπλοιο που εκτελούσε το δρομολόγιο Σμύρνης – Λάρνακας για προσκύνημα στο μοναστήρι του Αγίου, στην Κύπρο.
Με το ίδιο καράβι ταξίδευαν επίσης πολλοί Κύπριοι – άνδρες και γυναίκες – οι οποίοι εργάζονταν στη Μερσίνα και στα Άδανα ως υπάλληλοι γερμανικής εταιρίας που κατασκεύαζε τα μεγάλα σιδηροδρομικά έργα της Ανατολής.
Στο καράβι υπήρχε επίσης και μια μικρή ομάδα από δερβίσηδες, που επισκέπτονταν την Κύπρο για να διευθετήσουν διάφορες οικονομικές εκκρεμότητες των τεκκέδων του νησιού.Σε κάποια στιγμή, η Μαρία διηγήθηκε τα συμβάντα στις άλλες γυναίκες που συνταξίδευαν μαζί της και εξέφρασε τη βαθιά της πεποίθηση πως με τη βοήθεια του Αγίου θα επανεύρισκε το γιό της.
Τη διήγησή της ακροαζόταν με πολύ ενδιαφέρον ένας από τους Δερβίσηδες, ο οποίος και παρατηρούσε προσεχτικά τη γυναίκα. Τελικά την πλησίασε και της απηύθηνε το λόγο, διαπιστώνοντας ότι ήταν η μητέρα του, αφού όπως φαίνεται, παρά την πολύχρονη παραμονή του στα τουρκικά ιεροδιδασκαλεία, εξακολουθούσε να διατηρεί ενθυμήσεις από την παιδική του ζωή.
Αφαίρεσε τότε το κάλυμα της κεφαλής και αφού ντύθηκε με ελληνικά ρούχα, ομολόγησε την χριστιανική του πίστη. Η χαρά και των δύο, όπως και όσον άλλων Χριστιανών ταξίδευαν μαζί τους, ήταν πολύ μεγάλη και ξεπερνούσε τα όρια της συγκίνησης.Μόλις δε το καράβι προσάραξε στη Λάρνακα, μητέρα και γιός έτρεξαν στο ναό του Αγίου Λαζάρου, όπου προσευχήθηκαν θερμά και ευχαρίστησαν τον Απόστολο Ανδρέα. Στη συνέχεια ο Παντελής ομολόγησε για δεύτερη φορά, μπροστά στον ιερέα του ναού παπά Ιωάννη Μακούλη, πίστη στο Τριαδικό Θεό.
Ο παπά Ιωάννης σφράγησε την επάνοδο του Παντελή στο Χριστιανισμό με την τέλεση του μυστηρίου του χρίσματος. Ακολούθως αφού επισκεύθηκαν το μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα, όπου προσκύνησαν τον Άγιο και τον ευχαρίστησαν για τη θαυμαστή βοήθειά του, μετέβησαν στο μοναστήρι του Κύκκου στο οποίον παρέμειναν για λίγες μέρες. «ΠΟΛΙΤΗΣ» ημερ. 14/2/1999
Προσκύνημα στον Απόστολο Ανδρέα
Το Μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα γιορτάζει κανονικά στις 30 Νοεμβρίου, όμως επειδή κατά την ημερομηνία αυτή ο καιρός είναι συνήθως χειμωνιάτικος και οι προσκυνητές ταλαιπωρούνταν σε μεγάλο βαθμό, και αφού σε παλαιότερες εποχές το προσκύνημα στο μοναστήρι απαιτούσε ταξίδι πολλών ημερών, καθιερώθηκε η 15η Αυγούστου – ημέρα που εγκαινιάστηκε ο νέος ναός το 1867 – ως ημέρα γιορτής για το μοναστήρι.
«Εις την μονήν του αποστόλου Ανδρέου δίς του έτους γίνεται πολυπληθής πανήγυρις. Η πολυπληθέστερα πανήγυρις τελείται την 15ην Αυγούστου, ημέραν των εγκαινίων της μονής, ότε ο καιρός είναι ωραίος. Η ετέρα πανήγυρις τελείται την 30ην Νοεμβρίου, ημέραν εορτής του αγίου, ότε όμως διά τον βροχερόν καιρόν δεν δύναται να μεταβούν πολλοί προσκυνηταί». (Χ. Ταουσιάνη «Αι εκκλησίαι του Ριζοκαρπάσου», 1983, σ. 143).
Όπως γράφει ο Γιάννης Σταυρινός Οικονομίδης στην ‘Ιστορία του Αποστόλου Ανδρέα του Ριζοκαρπάσου’, «ήταν θαυμαστό το θέαμα να βλέπεις πλήθος άμαξες συρόμενες από βόδια, μούλες, άλογα, σκεπασμένες με πολύχρωμες τέντες, καβαλάρηδες, πεζούς, να διασχίζουν τους χωματένιους δρόμους του Καρπασιού επί τρία μερόνυχτα για να φτάσουν στο μοναστήρι την 15η Αυγούστου με τα αφιερώματά τους: τις τεράστιες λαμπάδες, τα ζωντανά που άλλα τα πρόσφεραν ενώ άλλα τα έσφαζαν εκεί για να φάνε. Το μοναστήρι τους προσέφερε πλήρη φιλοξενία κι άφθονο κρασί. Στο πανηγύρι έρχονταν πολλοί δια θαλάσσης, ενώ η καμπάνα του Αγίου τους υποδεχόταν με συνεχές χαρούμενο χτύπημα». (Μ. Στυλιανού «Μια περιδιάβαση στα κατεχόμενα χωριά και τις πόλεις μας», 2001 σ. 346).
Όταν το αυτοκίνητο άρχισε να χρησιμοποιείται εκτεταμένα στην Κύπρο, οι προσκυνητές έφθαναν στο μοναστήρι με λεωφορεία, μα και πάλι το ταξίδι ήταν μεγάλο και διαρκούσε δύο-τρεις ημέρες. Στο μοναστήρι μετέβαιναν πολύ τακτικά, μέχρι και το 1974, και πολλοί πιστοί για βαφτίσεις παιδιών.
Μεταξύ των χιλιάδων επισκεπτών του μοναστηριού συγκαταλέγονταν και πολλοί Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι σέβονταν τον Άγιο και έφθαναν εκεί από πολλά μέρη της Κύπρου φέρνοντας μαζί τους τα τάματά τους.
Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 επιτράπηκε για πρώτη φορά στους εγκλωβισμένους της Καρπασίας να μεταβούν στο μοναστήρι και να παρακολουθήσουν τη λειτουργία, με την ευκαιρία της γιορτής του Αγίου, στις 30 Νοεμβρίου 1978.
Ο Ηγούμενος Κύκκου και ο τότε Οικονόμος της Μονής επισκέφθηκαν το μοναστήρι για πρώτη φορά μετά την εισβολή στις 30 Νοεμβρίου 1994, ενώ ακριβώς ένα χρόνο αργότερα ηγήθηκαν προσκυνήματος από 40 Καρπασίτες που ταξίδεψαν στον Απόστολο Ανδρέα από τις ελεύθερες περιοχές με λεωφορείο. Εξάλλου, η πρώτη μαζική επίσκεψη στο μοναστήρι, από 600 Ελληνοκύπριους, πραγματοποιήθηκε στις 15 Αυγούστου 1997, μετά από επίμονες ενέργειες της Διαχειριστικής Επιτροπείας της Ιεράς Μονής του Απ. Ανδρέα προς τα Ηνωμένα Έθνη και τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας.
Μετά τη μερική άρση των περιορισμών στη διακίνηση από και προς τα κατεχόμενα από το τουρκικό κατοχικό καθεστώς, τον Απρίλιο 2003, χιλιάδες πιστοί συναθροίζονται στο κατεχόμενο μοναστήρι για να εκφράσουν την πίστη τους στον Άγιο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε καταμέτρηση που έγινε την 1η Μαΐου 2003, από τους 25,800 Ε/Κ που είχαν μεταβεί στα κατεχόμενα οι 24,000 είχαν για προορισμό τους τη Μονή του Αποστόλου Ανδρέα. Επίσης, τρεις ημέρες μετά τη μερική άρση των περιορισμών στη διακίνηση, στις 26 Απριλίου 2003 που ήταν και Μεγάλο Σάββατο, έγινε στο μοναστήρι λειτουργία Αναστάσεως, την οποία κάλυψαν διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα.
Η αναστύλωση
Με την υπογραφή σύμβασης μεταξύ του Αναπτυξιακού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών – Συνεταιρισμός για το Μέλλον (UNDP – PFF) και ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινοπραξίας εργοληπτών, το 2014, στην οποία κατακυρώθηκε ξεκίνησε το έργο της αναστύλωσης της Μοναστηριού. Το έργο χρηματοδοτείθηκε από την Εκκλησία της Κύπρου, το Ίδρυμα Διαχείρισης Βακουφίων (ΕΒΚΑΦ) στα κατεχόμενα και την USAID (Αμερικανική Υπηρεσία για τη Διεθνή Ανάπτυξη).
Κατά την α’ φάση αποκατάστασης του μοναστηριού, έγινε η δομική και η αρχιτεκτονική αποκατάσταση του βασικού εκκλησιαστικού συγκροτήματος καθώς και μικρότερων κτηρίων. Τα σχέδια της αποκατάστασης εκπόνησε το Πανεπιστήμιο Πατρών. Πιο συγκεκριμένα το καμπαναριό αποξηλώθηκε, γιατί είχε καταστεί επικίνδυνο και κτίστηκε εκ νέου, η είσοδος της εκκλησίας αναστηλώθηκε, το πάτωμα ψήλωσε τόσο έξω όσο και μέσα στον χώρο της εκκλησίας, η βόρεια πλευρά του μοναστηριού ξανακτίστηκε κα. Το παρεκκλήσι του 15ου αιώνα θα επιδιορθωθεί στη β” φάση της αναστήλωσης του Μοναστηριού
Τα εγκαίνια έγιναν στις 19 Νοεμβρίου 2016, σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης και απλότητας με τη συμμετοχή εγκλωβισμένων, ορισμένων πιστών από τις ελεύθερες περιοχές και προς το τέλος κάποιων ξένων περιηγητών.
Ας προσευχηθούμε όλοι για τη μέρα που θα κτυπήσουν και πάλι χαρμόσυνα οι καμπάνες του Αποστόλου Αντρέα και όλων των κατεχόμενων εκκλησιών μας, σκορπίζοντας σε ολόκληρη την Κύπρο το μήνυμα της λευτεριάς.
Επιμέλεια κειμένου Χώρα Του Αχωρήτου
Πηγές :
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια σας θα πρέπει να αναφέρονται στη συγκεκριμένη ανάρτηση και να διατυπώνονται κόσμια ακόμα και αν διαφωνείτε.
Παρακαλούμε να χρησιμοποιείτε ελληνικούς χαρακτήρες.