Ο τρύγος στην Κοζάνη, μια παράδοση αιώνων

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΚΟΖΑΝΙΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ  ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΛΑΟΓΡΑΦΟ ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΡΚΑ

Οι κοζανίτες ετοιμάζονται τις ημέρες που διανύουμε να πάνε στον τρύγο, ενώ πολλές οικογένειες ασχολούνται με την παρασκευή κρασιού, σε μια παράδοση που καλά κρατεί.
Καλό τρύγο και καλή παραγωγή σε όλους, ευχήθηκε από το ραδιοφωνικό στούντιο του ράδιοΛόγος, ο λαογράφος Γιάννης Κορκάς, σε μια συνέντευξη που αφορά τον τρύγο, μια παράδοση αιώνων. Τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο ίδιος και τα οποία έχουν δει στο φως της δημοσιότητας, λένε ότι από  τον 17ο αιώνα υπήρχαν αμπέλια στην Κοζάνη  και καλά κρατούν μέχρι και τις ημέρες μας.

Η όμορφη εξιστόρηση του λαογράφου Γιάννη Κορκά για την αμπελουργία στην Κοζάνη και τη μεγάλη της παράδοση, έχει ως εξής:

«Η Αμπελουργία ήταν πολύ διαδομένη στην Κοζάνη, κάθε σπίτι είχε αμπέλι για δική τους χρήση και άλλοι αμπέλια για επαγγελματική χρήση, έκαναν κρασί, ρακί και τα πουλούσαν και είχαν εισόδημα. Όλο το οροπέδιο της Κοζάνης είχε αμπελώνες, Από τον Άγιο Χαράλαμπο, περιοχή ασβεστόπετρας , συνέχιζε προς το Σιόποτο, Άγιο Νικάνορα, πίσω από τον χαμηλό Αη-Λιά, εξωκκλήσι του Αγίου Θωμά, απέναντι η περιοχή της Αγίας Παρασκευής και πίσω αυτής προ τα κοίλα , Άγιος Δημήτριος και Άγιος Γεώργιος στις Πλαγιές ,είχε κυκλοφορήσει το 1947, το σλόγκαν «Στα Ραβάν’τα μπέλ’ είνι η Ζωή.», η περιοχή λέγεται Κρεβατάκια, στη συνέχεια Κουϊνιάρκα μέχρι την Κλινική του Σπινάρη, στο δρόμο Κοζάνη -Θεσσαλονίκη δεξιά και αριστερά, στο Κασλά που είναι το μοναστήρι Παλιοκκλήσι,. Στο δρόμο Κοζάνη Αεροδρόμιο, περιοχή Τσιαϊπούνις. Στις Κυδωνές προς την περιφέρεια Παϊάμπορο, προς τη Λευκόβρυση και προς το εξωκκλήσι της Παναγίας. Κυκλικά της Κοζάνης ήσαν αμπέλια . Μάλιστα ένας τούρκος περιηγητής του 17°** αιώνα ο Τσελεμπής, μιλάει για σημαντική παραγωγή τα σταφυλιών στην Κοζάνη και στην περιοχή της. Όπως επίσης ένας Γερμανός περιηγητής ο Μπάρθ πέρασε από την Κοζάνη το 1857 και γράφει ότι όλα τα Υψώματα της Κοζάνης είχαν αμπέλια και του έκανε εντύπωση η ωραία όψη των όμορφων στολισμένων σπιτιών που ήταν εν μέρει περιτριγυρισμένα από κήπους, ήταν γράφει Χριστιανική η πόλης… Και την 1 Μαΐου   1945 που σταμάτησε ο παγκόσμιος πόλεμος ήμασταν με τον παππού στο Αμπέλι στο Σιόπατο, εκεί ακούσαμε τις καμπές των εκκλησιών να χτυπάνε χαρμόσυνα.

… Ο Τρύγος είναι μια τελετουργική προετοιμασία της οικογένειας , συνήθως γίνεται στο τέλος του Σεπτεμβρίου ή αρχάς του Οκτωβρίου όταν διαπιστώνουν ότι λόγω των καιρικών συνθηκών δεν έχουν ωριμάσει τα σταφύλια. Γαυτό και παλιά είχαν τελάλη και φώναζε στην κεντρική αγορά πότε θα γίνει ο τρύγος και σε ποιες περιοχές. Σήμερα κάνει ανακοινώσεις ο Δήμος. Ετοιμάζουν τα βαρέλια την καρούτα -πατητήρια των σταφυλιών, τα γαλίκια-κοφίνια, που μάζευαν τα σταφύλια \ και τα μετέφεραν με τα γαϊδούρια, τα καλάθια ,τις λαστιχένιες μπότες για να τις φορέσουν και να πατήσουν τα σταφύλια, τα κάρα που έβαζαν παραπέτια και κουβαλούσαν τα σταφύλια. Την ημέρα εκείνη ούτε τα παιδιά πήγαινα στο σχολείο, όλοι στα αμπέλια και υπάρχει ένα τετράστιχο «Ροδόχρωμες, χαρούμενες οι κοπέλες ξυπνάνε και ταιριασμένες σαν πουλιά κάτω στ* αμπέλια πάνε κι αρχίζουν τραγουδιστά, μαζεύουν τα σταφύλια ,πούναι γλυκά και κόκκινα σαν τα δικά τους χείλια»». Επίσης και ένα άλλο κασμέρ , πήγαινα δυο στον τρύγο και όταν δεν είχε παραγωγή το αμπέλι, έλεγε ο ένας στον αμπελουργό « πάν τα σταφύλια στ’αμπέλ’ που είναι η δλειάσου τεμπέλη», .Τα αμπέλια της Κοζάνης είχαν σταφύλια Μαύρα-Μοσχάτα, Βουλγάρικα, άσπρα, κόκκινα και παρδαλά. Τα μαζεύανε με τα καλάθια , τα βάζανε στα γαλίκια—κουφίνια, τα φόρτωναν στο γαϊδούρι και τα πήγαινε στο σπίτι τα άδειαζαν στην καρούτα και τα παιδιά φορούσαν τις λαστιχένιες μπότες και πατούσαν τα σταφύλια, πατούσα και εγώ σταφύλια στο σπίτι του παππού μου. χοροπηδούσαμε στην καρούτα., τα μάζευαν και τα ρίχνανε στο Βαρέλι., αυτή η δουλειά γινότανε όλη την ημέρα, όλη οι οικογένεια στο πόδι Το μεσημέρι πήγαιναν στο αμπέλι φαγητό σε μεγάλο γκιουβέτσ’, πήλινο —ταψί, και κατά την παράδοση το φαγητό ήταν κεφτέδες με κρομμύδια στο φούρνο και νόστιμο. Τα σταφύλια που πατούσαν έμειναν 24 ώρες στο βαρέλι για να πάρει χρώμα το κρασί και μετά το βάζανε στα βαρέλια που ήταν από ξύλο ρόπολο. ειδικό για να κρατάει το κρασί.

Αφηναν και ένα μέρος από τα πατημένα σταφύλια στο βαρέλι, για να μαζέψουν το μούστο, τον βράζανε για να φκιάξουν πετμέζι που βάζανε μέσα κόρες από κυδώνια, κολοκύθες, μικρά μελιτζανάκια, σταφίδες και άλλα, ρίχνανε ασβεστόνερο για να σφίξη το πετμέζι το βάζανε σε κιούπια πιθάρια και είχαν γλυκό όλο το χειμώνα, είναι και νηστίσιμο. Επίσης έκαναν Μουστόπτα—μουσταλευριά με νεζεστέ. από μούστο έκαναν και Σιτζιούκ’, ραμματιασμένα καρύδια βουτηγμένα σε μούστο, πολύ νόστιμο γλυκό. Επίσης ραμάτιαζαν μεγάλα τσαμπιά από σταφύλια και τα κρεμούσαν επάνω στη γριντιά-δοκάρι στο κατώϊ για να έχουν φρούτα το χειμώνα, τα θυμάμαι, ανεβαίναμε στη σκάλα και κρεμούσαμε τα σταφύλια , ήταν πολύ νόστιμα. Επίσης από τα τσέφλια που μένανε στο βαρέλι τα μαζεύουν για να κάνουν το τσίπουρο. Να υπενθυμίσω ότι για τη ρακί, είχαν βάλει φόρο οι Οθωμανοί και ίσχυε και μετά την απελευθέρωση της Κοζάνης από την Ελληνική Κυβέρνηση , που το ονόμαζε φορολογία των Εμβύκων , με το επιχείρημα ότι περιορίζεται ο αλκοολισμός. Τα ίδια πάντοτε τερτίπια από τους πολιτικούς, γιατί ήταν μεγάλη η παραγωγή και η κατανάλωση. Τότε οι Κοζανίτες είχαν σοβαρά έσοδα από τη ρακί, ζούσανε πολλές φτωχές οικογένειες. …

Με την αμπελουργία ασχολούνταν πάρα πολλές οικογένειες της Κοζάνης, που είχαν ένα καλό εισόδημα και στη καλλιέργεια και στον τρύγο συμμετείχε όλη η οικογένεια που έδειχνε το δεσμό της οικογένειας και τη συνοχή αυτής ώστε να καθίσταται παραδοσιακή και αξιόλογος στην διατήρηση των αρχών της οικογενείας και συνάμα της κοινωνίας με ευεργετικά αποτελέσματα στην πορεία της ζωής και του γένους μας, παρά των όσων αντιξοοτήτων που κατά καιρούς διήρχετο η χώρα μας. Υπάρχει και ένα παράδειγμα από μία Κοζανίτικη οικογένεια, που είχε πολλά στρέμματα αμπέλι, στην πλαγιά του Αγίου Δημητρίου γνωρίζουμε και το όνομα αυτού, και είχε 7 παιδιά, ένα αγόρι που του έστειλε και σπούδασε στη Βιέννη γιατρός και έμεινε στη Βιέννη όπου διακρίθηκε ως γιατρός, ένα διάστημα ήταν και της αυλής του Αυτοκράτορα, μιλάμε για το 1870 και έξι κορίτσια τα οποία πάντρεψε με προίκα τα αμπέλια…».

Επιμέλεια Β.Σ.

http://www.prlogos.gr/o-trygos-stin-kozani-mia-paradosi-aionon/