Ο Σταυρός του Χριστού... και ο σταυρός του χριστιανού!

Ο Σταυρός του Χριστού...

Η Εκκλησία καυχάται για τον Σταυρό του Χριστού. Η Εκκλησία καυχάται περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο για τον Σταυρό του Χριστού. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Απόστολος Παύλος: «Εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι ει μη εν τω σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού» (Προς Γαλάτες 6,14). Ο Σταυρός είναι η δόξα της Εκκλησίας, είναι «η ωραιότης της Εκκλησίας» και το μεγάλο μυστήριο της. Κανένας ανθρώπινος λόγος, καμμία σκέψη, καμμία λογική δεν θα μπορέσει ποτέ να προσεγγίσει ικανοποιητικά και να ερμηνεύσει με πληρότητα το κορύφωμα της αγαπητικής διάθεσης του Θεού προς το ανθρώπινο γένος: τον σταυρικό θάνατο του Χριστού! 

Ο Σταυρός αποτελεί την ύψιστη «καταγγελία» της αγάπης του Θεού προς τους ανθρώπους. Ο Θεός αγάπησε τους ανθρώπους και το απέδειξε! Τρανή φανέρωση είναι ο Εσταυρωμένος Κύριος: «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο, ώστε παρέδωσε στο θάνατο τον μονογενή Υιό του, για να μη χαθεί όποιος πιστεύει σ’ Αυτόν, αλλά να έχει ζωή αιώνια» (Ιωάν. 3,16). Ο Σταυρός είναι η μεγάλη ευεργεσία του Θεού στον κόσμο. Με την «οικονομία του Σταυρού», δηλ. με το Πάθος, τον θάνατο, την κατάβαση στον Άδη και την Ανάστασή Του ο Χριστός κάνει χειροπιαστή πραγματικότητα την απολύτρωση του ανθρώπου, την αποδέσμευση από τον διάβολο, την κάθαρση από την αμαρτία και την κατάρα. 

Ο Σταυρός είναι σύμβολο ειρήνευσης και καταλλαγής. Χάρις στη θυσία του Εσταυρωμένου έληξε ο πόλεμος που ο αλλοτριωμένος άνθρωπος είχε κηρύξει στον Θεό, στην κτίση, στον συνάνθρωπό του, στον ίδιο τον εαυτό του! Στο Γολγοθά υπεγράφη η συμφωνία ειρήνης, η καινή διαθήκη. Αντί για μελάνη, χρησιμοποιήθηκε το αίμα του αναμάρτητου Κυρίου! Ο Χριστός «ήπλωσε τας παλάμας και ήνωσε τα το πριν διαστώτα». Χάρις στη σταυρική θυσία Του μπορούμε πλέον ν’ απολαμβάνουμε και πάλι τη χαμένη ενότητα με καθετί. Αν η αμαρτία διασπά τον άνθρωπο και τον χωρίζει από την αληθινή ζωή και την προοπτική της αιωνιότητας, ο Σταυρός είναι ο συνεκτικός δεσμός μας με τη θεία Χάρη, είναι η σωτηρία μας. 

Ο Σταυρός του Χριστού είναι η ελευθερία μας. Χάρις σ’ αυτόν λυτρωθήκαμε από την πανάρχαια δουλεία της αποστασίας, από την απελπισία του θανάτου, από την τυρρανία του διαβόλου. Ο Κύριος έρχεται «επί το εκούσιον πάθος», με τη θέλησή Του αναλαμβάνει να ολοκληρώσει στον Γολγοθά το έργο της σωτηρίας, προσφέρει τις πληγές Του για να επουλωθούν τα τραύματα του πεπτωκότος ανθρώπου. Ο Χριστός γεύεται τη σταυρική οδύνη και ο άνθρωπος ελευθερώνεται. Γι’ αυτό και ο Σταυρός είναι η ουσιαστική θεραπεία μας από τις ασθένειες των παθών, το φάρμακο της σωτηρίας, το αντίδοτο του θανάτου. 

Ο Σταυρός του Χριστού είναι ακόμη η μεγάλη νίκη εναντίον του διαβόλου και των δυνάμεων του σκότους. Ο Χριστός, χάρις κυρίως στη σταυρική θυσία Του, νίκησε το κράτος του διαβόλου. Ο πιστός αντιμάχεται τον διάβολο και τις μεθοδείες του. Όσο περισσότερο μένει ενωμένος μαζί Του, τόσο περισσότερο νικά και ο ίδιος τον μεγάλο αντίδικο και ξεπερνά τις παγίδες του. Γι’ αυτό και ο Σταυρός του Χριστού αποτελεί τη μοναδική και ακαταμάχητη ασπίδα του καθενός μας απέναντι στις επιθέσεις του διαβόλου. 

Ο Χριστός επάνω στον Σταυρό είναι ο «βασιλεύς της δόξης», που βασιλεύει αληθινά και αιώνια στις καρδιές των ανθρώπων. Ο Σταυρός είναι ο πραγματικός θρόνος του Κυρίου μας. «Είσαι, λοιπόν, βασιλιάς;» είναι η ερώτηση του Πιλάτου στον Ιησού. Κι Εκείνος –που σε λίγο θα κρέμεται γυμνός πάνω στο ατιμωτικό ξύλο της θανατικής καταδίκης- αποκρινόμενος μίλησε για τη δική Του βασιλεία, που δεν είναι ανθρώπινη, αλλά αφορά στον ερχομό Του στον κόσμο για να φανερώσει την αλήθεια και να θεώσει τον άνθρωπο. 

Η Εκκλησία βιώνει τον Σταυρό του Χριστού, διακηρύσσει και λιτανεύει τον Σταυρό. Και τούτο διότι τιμώντας τον Σταυρό, προσκυνούμε τον Εσταυρωμένο. Δεν λατρεύουμε ειδωλολατρικά κάποιο σχήμα, αλλά αναγνωρίζουμε το μέγεθος της θυσίας, που ο Χριστός εκούσια υπέστη για τη σωτηρία των ανθρώπων. 

... και ο σταυρός του χριστιανού! 

Ταυτόχρονα όμως και ο πιστός, ζώντας συνειδητά μέσα στην Εκκλησία, «θεολογεί» την πραγματικότητα του σταυρού. Γίνεται σταυροφόρος και σταυρωμένος! 

Είναι παλιά συνήθεια των χριστιανών να φορούν τον σταυρό -πραγματικά ως κόσμημα, με την αληθινή έννοια του όρου, αφού ο σταυρός κυριολεκτικά κοσμεί την ύπαρξη μας! Ανησυχούμε βλέποντας αρκετούς χριστιανούς να μη φορούν πια τον σταυρό, αλλά διάφορα αλλά «κοσμήματα». Δεν είναι ανάγκη να φοράμε έναν πολύ ακριβό σταυρό! Φτάνει να φοράμε. Ο σταυρός είναι πολύτιμος από μόνος του! Το χειρότερο είναι που βλέπουμε ορισμένους να φορούν κάτι που μοιάζει με σταυρό, αλλά σε καμμία περίπτωση δεν είναι σταυρός! Προσοχή, γιατί όλα αυτά τα παράξενα «σχήματα» ίσως να μην είναι τόσο αθώα όσο φαίνονται, αλλά να πρόκειται ακόμη και για κατευθυνόμενα σχέδια αλλοίωσης της ορθοπραξίας μας. Νομίζουμε δε ότι ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται να επιδεικνύουν οι ανάδοχοι, όταν αγοράζουν τον σταυρό για το παιδί που πρόκειται να βαπτίσουν. Να είναι κανονικός ο βαπτιστικός σταυρός και όχι κάτι σαν σταυρός. Το ιερό αυτό σχήμα, που ευλογήθηκε στο μυστήριο του Βαπτισματος, θα συνοδεύει τον αναδεκτό τους για μια ολόκληρη ζωή. Επιπλέον, θα ήταν πολύ σημαντικό, ο ανάδοχος να μιλήσει γι’ αυτό στο παιδί που βάπτισε και να του ζητήσει να φορά συνεχώς αυτόν τον σταυρό. Θέλουμε ακόμη να επισημάνουμε ότι είναι υπεραρκετός ο σταυρός για να προστατεύει το παιδί μας. Δεν χρειάζεται μαζί με τον σταυρό να κρεμάμε και χάντρες θαλασσιές, «ματάκια» κλπ. Όλα αυτά είναι δεισιδαιμονίες και εκφάνσεις μαγείας, επιρροή σκοτεινών σατανιστικών δυνάμεων, που μας γυρνούν πολλούς αιώνες πίσω, φανερώνοντας έλλειψη παιδείας, έλλειψη πολιτισμού και έλλειψη πίστεως. Ο σταυρός αρκεί! Η «αήττητος και ακατάλυτος και θεία δύναμις του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού» ας γίνει η προστασία αλλά και η ομορφιά της ζωής μας! 

Δεν είναι λίγες οι φορές που σημειώνουμε τον σταυρό πάνω στο σώμα μας. Με τον τρόπο αυτό κατ’ αρχήν δηλώνουμε την ορθόδοξη ταυτότητά μας και την πίστη μας στον Τριαδικό Θεό. Με τα τρία πρώτα δάκτυλα μας ενωμένα ομολογούμε την τριαδικότητα του Θεού (δηλ. τα τρία πρόσωπα της Θεότητος: Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα) και με τα δύο επόμενα επίσης ενωμένα διακηρύσσουμε τις δύο φύσεις του Κυρίου μας (δηλ. τη θεία και την ανθρώπινη). Σχηματίζοντας τον σταυρό επάνω στο σώμα μας φανερώνουμε ακόμη την ευγνωμοσύνη μας στο Χριστό, που διά του Σταυρού Του μας έσωσε. Και ζητούμε την προστασία Του, την κραταιά βοήθεια Του για τον αγιασμό και τη σωτηρία μας. Τέλος, με τον τρόπο αυτό απομακρύνουμε τον διάβολο, τα πάθη και τους πονηρούς λογισμούς. 

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός έλεγε για τον τρόπο που κάνουμε τον Σταυρό μας: «Όταν ενώνεις τα τρία δάκτυλα για να κάνεις τον Σταυρό, ομολογείς ότι ο Θεός είναι Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Όταν φέρεις τα τρία δάκτυλα ψηλά στο μέτωπο και το ακουμπάς, ομολογείς πως ο Χριστός ήταν ψηλά, είναι Θεός, κάθεται στο θρόνο του Ουρανού. Όταν κατεβάζεις τα τρία δάκτυλα χαμηλά, ομολογείς πως ο Χριστός άφησε το θρόνο του Ουρανού, κατέβηκε κάτω χαμηλά και φόρεσε σάρκα ανθρώπινη. Όταν φέρεις τα τρία δάκτυλα στον δεξιό ώμο, ομολογείς την ύπαρξη του Παραδείσου και παρακαλείς τον Θεό να σε βάλει εκεί, στα δεξιά Του με τους δικαίους. Όταν φέρεις τα τρία δάκτυλα στον αριστερό ώμο, ομολογείς την ύπαρξη της αιώνιας κόλασης και παρακαλείς τον Θεό να μη σε βάλει εκεί με τους αμετανόητους αμαρτωλούς. Και όταν, τέλος, όλη την παλάμη τη φέρεις στο στήθος, δηλώνεις την άπειρη ευχαριστία σου για τα αγαθά που Εκείνος σου προσφέρει». 

Θα μπορούσαμε όμως τώρα να αναρωτηθούμε με ειλικρίνεια: Κάνουμε τον σταυρό μας; Κι ακόμη κάνουμε τον σταυρό μας όταν πρέπει και όπως πρέπει; Ο χριστιανός, που αναπνέει καθημερινά την ευωδία της παρουσίας του Χριστού, σε πολλές στιγμές της ζωής του αισθάνεται ο ίδιος την ανάγκη να σταυροκοπηθεί: Τις ώρες της προσευχής, το πρωί φεύγοντας από το σπίτι του και το βράδυ πριν κοιμηθεί, περνώντας μπροστά από ένα Ναό, ευχαριστώντας τον Θεό για το φαγητό της ημέρας, σε δύσκολες ή κρίσιμες περιστάσεις. Κανείς δεν αναγκάζει τον πιστό να κάμει τον σταυρό του ούτε επιβάλλει συγκεκριμένες στιγμές για κάτι τέτοιο. Είναι μια φυσική, αυθόρμητη κίνηση καρδιάς. Όμως, γίνεται; Ή ο φόβος ότι ενδεχομένως θα θεωρηθούμε από τους άλλους λιγότερο «προοδευτικοί» και μάλλον συντηρητικοί μας ανακόπτει; Οι Άγιοι Μάρτυρες της Εκκλησίας μας, εκείνοι που ομολόγησαν με παρρησία την πίστη τους στον Χριστό και οδηγήθηκαν στον θάνατο γι’ αυτό, μήπως έχουν κάτι να μας υποδείξουν στο σημείο αυτό; Πάντως, σε κάθε περίπτωση είναι πολύ καλύτερο να μην κάνουμε καθόλου τον σταυρό μας παρά να κάνουμε γρήγορα και βιαστικά κάτι που μοιάζει με σταυρό! Η διακωμώδηση αυτή δεν αξίζει ούτε σε μας, αλλά πολύ περισσότερο δεν ταιριάζει σε τούτο το σχήμα, πάνω στο οποίο η αγάπη του Θεού συνέθεσε τον λυρικώτερο ύμνο, την απολύτρωσή μας από τα δεσμά της αμαρτίας και του θανάτου. 

Σκέπτομαι πόσο όμορφη είναι η σκηνή που η μητέρα σταυρώνει το παιδί της όχι μόνο όταν είναι λίγο αδιάθετο, αλλά και όταν κοιμάται ή όταν φεύγει για το σχολείο. Θυμάμαι τον μοναχό που σταυρώνει το ποτήρι με το νερό πριν το πιει. Άκουσα και για τον αγρότη που σταυρώνει τους σπόρους που πέφτουν στη γη, και για τον κτηνοτρόφο που «ευλογεί» σταυροειδώς τα καινούρια ζωντανά του. Όλα τούτα, και πολλά ακόμη, δεν είναι μια τυπική «λαϊκή ευσέβεια» των ολιγογράμματων παππούδων μας, αλλά μια ακόμη φανέρωση της ουσιαστικής σχέσης του ορθόδοξου λαού μας με τη θεολογία, με τη ζωντανή πίστη. Καθώς συζητούμε το θέμα «ο Σταυρός κι εμείς» είναι απαραίτητο να αναζητήσουμε τον χώρο και τον τρόπο όπου κατ’ εξοχήν βιώνουμε το μυστήριο του Σταυρού: κι αυτός -ο χώρος αλλά και ο τρόπος- είναι η λατρευτική ζωή της Εκκλησίας μας, και ιδιαίτερα η Θεία Ευχαριστία. Γράφει ο Απόστολος Παύλος στους Κορίνθιους: «Οσάκις γάρ αν εσθίητε τον άρτον τούτον και το ποτήριον τούτο πίνητε, τον θάνατον του Κυρίου καταγγέλλετε» (Α΄ Κορινθ. 11,26). Διακηρύσσουμε, λοιπόν, τον θάνατο του Χριστού για τη σωτηρία των ανθρώπων. Πολύ περισσότερο μετέχουμε στον θάνατο αυτό, όπως και σε όλα τα γεγονότα της ζωής του Χριστού, κατά τη διάρκεια των ιερών Ακολουθιών και μάλιστα της Θείας Λειτουργίας. Καθετί στην Εκκλησία αρχίζει και τελειώνει με τον Σταυρό. Η Θεία Λειτουργία ξεκινά καθώς ο Ιερεύς «σταυρώνει» το Ευαγγέλιο πάνω στην Αγία Τράπεζα και κορυφώνεται την ώρα που ο ίδιος ευλογεί σταυροειδώς τα Τίμια Δώρα, τα οποία μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Κάθε κίνηση ευλογίας εμπεριέχει το σημείο του Σταυρού, σε κάθε λατρευτικό γεγονός έντονη είναι η παρουσία του, η αγιαστική του Σταυρού δύναμη επισφραγίζει την ευχαριστία, τη δοξολογία και την ικεσία. Έτσι, τα πιστά τέκνα της Εκκλησίας μετέχουν στο ταξίδι προς την ουράνια Βασιλεία υπακούοντας σε κάθε στιγμή στο «πολίτευμα» της, που είναι το ήθος και το δώρημα του Σταυρού.

Όποιος συνειδητά μετέχει στο εκκλησιαστικό γεγονός, βιώνει μέρα με τη μέρα την αλήθεια ότι η αγάπη του Θεού για τον κόσμο είναι θυσιαστική, σταυρική. Και με θλίψη συνειδητοποιεί ότι δυστυχώς η αγάπη των ανθρώπων –και των χριστιανών πολλές φορές- συνήθως δεν έχει τον ίδιο χαρακτήρα! Κάθε μεγάλη και αληθινή αγάπη είναι σχεδόν πάντα σταυρωμένη αγάπη. Όμως οι άνθρωποι προτιμούν να «αγαπούν» χωρίς κόπο, χωρίς θυσίες, χωρίς σταυρό! Για να νιώσεις την απέραντη αγάπη του Εσταυρωμένου, πρέπει κι εσύ να μιμηθείς τούτο το παράδειγμα, να συνοδοιπορήσεις με τον Κύριο και να σταυρωθείς εσωτερικά για εκείνους που αγαπάς. Η σταυρική θυσία του Χριστού καταμαρτυρεί την έσχατη ταπείνωση, την κένωση, το άδειασμα του Θεού. Που στην πραγματικότητα καθίσταται η δόξα και ο θρίαμβός Του. Ο Χριστός πάνω στο Σταυρό είναι «ο Βασιλεύς της δόξης»! Και ο άνθρωπος που φθάνει στη δόξα αυτή, δηλ. ο άγιος, έχει πρώτα αδειάσει από τον εαυτό του για να πληρωθεί από τη δίψα της παρουσίας του Χριστού στη ζωή του και τη διακονία του Χριστού στο πρόσωπο των αδελφών του. 

Γι’ αυτό ας μην το λησμονήσουμε ποτέ: Ο Σταυρός του Χριστού είναι τελικά η ανάπαυσή μας. Κάτω από τη σκιά του ο κουρασμένος οδοιπόρος της ζωής βρίσκει τη χαμένη του ελπίδα, την παρηγοριά που αναζητά, τη δύναμη ν’ αρχίσει και πάλι το πολυκύμαντο ταξίδι του βίου. Ο χριστιανός αντικρύζει τον Σταυρό του Χριστού και βρίσκει ξανά την αντοχή να κρατήσει τον δικό του σταυρό. Ο Σταυρός του Χριστού κάνει υποφερτές τις θλίψεις, τις δοκιμασίες, τις πίκρες της καθημερινότητας. Νοιώθει ο πιστός πως ο ίδιος ο Χριστός γίνεται ο προσωπικός του Σίμων Κυρηναίος, που έρχεται να κρατήσει για χάρη του το βαρύ φορτίο των πτώσεων και των αδυναμιών του. Όπως και οι Πατέρες μας διδάσκουν, ο σταυρός του χριστιανού γίνεται πιο ελαφρύς όταν γίνει ο Σταυρός του Χριστού, γιατί ο μαθητής του Χριστού είναι πια πεπεισμένος ότι πάνω απ’ αυτόν (τον μαθητή) αγρυπνά ακοίμητος ο Ίδιος ο Χριστός. 

[Από το oμότιτλο βιβλίο του π. Συμεών Βενετσιάνου]

Σεπτέμβριος 2017, τεύχος 4