Μοναχισμός: πρόταση «ανωτέρων σπουδών»

Συντάκτης  Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης 

Οι άνθρωποι που ζουν στις πόλεις και στα χωριά, ή αγαπούν τα μοναστήρια και τα επισκέπτονται συχνά (και βρίσκουν εκεί την ειρήνη της ψυχής τους) ή τα μισούν και βρίζουν τους μοναχούς (δηλ. τους καλόγερους) ότι είναι άχρηστοι, τεμπέληδες, αγράμματοι, πονηροί, διεστραμμένοι κ.τ.λ.

Πάντως δύσκολα μπορεί κάποιος να είναι ουδέτερος απέναντι στα μοναστήρια και τους μοναχούς, ακριβώς γιατί τα μοναστήρια είναι κέντρα πνευματικής διάπλασης, παλαίστρες για την τελειοποίηση των ανθρώπων, φάροι που δείχνουν το δρόμο της αυτογνωσίας και της τελειότητας ακόμη και σε μας, που δεν έχουμε σκοπό να γίνουμε τέλειοι – με βάση αυτούς τους φάρους μπορούμε να πορευτούμε στη ζωή μας, για να μη χάσουμε το δρόμο και να μην πέσουμε στα βράχια της καταστροφής μακριά απ’ τον Ιησού Χριστό και τη διδασκαλία Του.

Βέβαια, μερικές φορές οι ίδιοι οι μοναχοί χάνουν το δρόμο τους και ορισμένα μοναστήρια αποτυγχάνουν στο σκοπό τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως γενικά τα μοναστήρια και ο μοναχισμός είναι κάτι άχρηστο ή επιζήμιο, όπως το ότι σε όλους τους τομείς της ζωής υπάρχουν λίγοι ή πολλοί που δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους, δεν ακυρώνει την αξία των πάντων.

Συνήθως, αν ένας νέος (ή μια κοπέλα) αποφασίσει να γίνει μοναχός, οι γονείς του, αντί να τον στηρίξουν και να δοξάσουν το Θεό για την ευλογία που μπαίνει στην οικογένειά τους και στη ζωή του παιδιού τους,φωνάζουν, κλαίνε, τον εκβιάζουν ψυχολογικά και του φέρνουν κάθε είδους εμπόδιο. Αν όμως το παιδί τους ασκεί ένα επάγγελμα που του φέρνει χρήμα και δόξα, αλλά με αμαρτωλούς τρόπους, δε βλέπουμε παρόμοιες αντιδράσεις πένθους και θλίψης από τους γονείς του… Αυτό φανερώνει πολύ καθαρά πόσο μακριά είμαστε από τον αληθινό χριστιανισμό.

Θα ήθελα να προσπαθήσω να γράψω πολύ απλά τι λέει η σοφία των αγίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας για το μοναχισμό και τους μοναχούς. Ελπίζω ότι θα συμφωνήσετε πως είναι κάτι σπουδαίο, και ας ξέρουμε ότι εκατοντάδες χιλιάδες μοναχοί και μοναχές σε όλη την Ιστορία του χριστιανισμού έχουν γίνει μεγάλοι άγιοι και έχουν προσφέρει πάρα πολλά στην κοινωνία του τόπου τους ή ακόμη και σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. 

Ο χριστιανικός δρόμος του Φωτός

Σκοπός του αληθινού χριστιανού είναι να ενωθεί με το Θεό – δηλαδή να πάρει μέσα του το άγιο και αιώνιο Φως του Θεού, την αγαθή ενέργεια που «εκπέμπει» ο Θεός, η οποία όταν ο άνθρωπος τη δεχτεί, τον μεταμορφώνει σε κάτι ανώτερο και σπουδαιότερο, σε κάτι θεϊκό. Αυτό το ανώτερο, σπουδαίο και θεϊκό, που γίνεται ο άνθρωπος όταν πάρει μέσα του την αγαθή ενέργεια του Θεού, είναι που λέμε ότι ο άνθρωπος γίνεται «άγιος». Αυτό επίσης είναι η «σωτηρία της ψυχής», που γράφουν τα βιβλία, ο «παράδεισος».

Δηλαδή παράδεισος και σωτηρία δεν είναι να είμαστε καλοί άνθρωποι ή να προσκυνάμε το Θεό, για να μας θεωρήσει «δικούς Του» και να μη μας βάλει στην κόλαση, αλλά να μας ανταμείψει βάζοντάς μας στον παράδεισο (σε έναν κήπο κ.τ.λ.), αλλά παράδεισος και σωτηρία είναι το να γίνουμε άγιοι, που σημαίνει σχεδόν θεοί.

Δεν υπάρχει πλούσιος ή διάσημος άνθρωπος, που τα πλούτη του ή η διασημότητά του να είναι τόσο σπουδαία, όσο σπουδαίο είναι αυτό που έχει ένας φτωχός και κουρελής ζητιάνος, αν αυτός ο ζητιάνος είναι άγιος! Αυτός ο άγιος είναι ευτυχισμένος και ενωμένος με το Θεό εδώ και τώρα, όχι μόνο «μετά θάνατον». Και η ευτυχία του δεν θα τελειώσει ποτέ, αλλά θα κρατήσει αιώνια – ούτε ο θάνατος δεν τη σταματάει. Ενώ η όποια ευτυχία έχει ένας πλούσιος ή διάσημος (αν είναι ευτυχισμένος και δεν καταλήξει στα ναρκωτικά ή στην αυτοκτονία) σίγουρα θα τελειώσει με το θάνατό του. Και μάλιστα, αν είναι διεφθαρμένος και ανήθικος, η αιώνια ζωή γι’ αυτόν θα είναι ζωή δυστυχίας, όχι ευτυχίας.

Ακούτε, σας παρακαλώ, οι πλούσιοι και οι διάσημοι, και εσείς που θέλετε να γίνετε ή να γίνουν τα παιδιά σας πλούσιοι και διάσημοι; Ξέρω ότι ακούμε (κι εγώ πρέπει ν’ ακούω τα ίδια μου τα λόγια και να μην τα ξεχνάω) αλλά κρυβόμαστε και κάνουμε ότι δεν ακούμε…

Τέλος πάντων, αυτή η κατάσταση, η αγιότητα, όπως κάθε μεγάλος σκοπός στη ζωή μας, χρειάζεται αφοσίωση. Για να γίνεις σημαντικός επιστήμονας, επιχειρηματίας, καλλιτέχνης, αθλητής, μάγειρας κ.τ.λ. χρειάζεται αφοσίωση. Το ίδιο και για να γίνεις άγιος. Έχουμε αγίους επιστήμονες, επιχειρηματίες, καλλιτέχνες, αθλητές, μάγειρες κ.τ.λ., που ασκούσαν το επάγγελμά τους ή την τέχνη και την επιστήμη τους και συγχρόνως ήταν και αφοσιωμένοι σε αυτό που χρειάζεται για να γίνει κάποιος άγιος.

Έχουμε και αγίους οικογενειάρχες, γονείς, πατέρες και μανάδες, παππούδες και γιαγιάδες, που ήταν αφοσιωμένοι στην οικογένειά τους και συγχρόνως αφοσιωμένοι και στο δρόμο της αγιότητας.

Φυσικά, κανείς δεν ξεκινά με τον εγωιστικό στόχο «να γίνει άγιος» για «να κάνει θαύματα» κ.τ.λ. Αυτό είναι όχι μόνο εγωιστικό, αλλά και πολύ επικίνδυνο. Ο στόχος είναι να πλησιάσουμε το Θεό, τον Ιησού Χριστό, και να μάθουμε να αγαπάμε και να συγχωρούμε όλους τους ανθρώπους, όπως ο Χριστός. Κίνητρο είναι η αγάπη. Αλλά όσο κάποιος Τον πλησιάζει, ενώνεται με το Φως Του και έρχεται μικρή ή μεγάλη αγιότητα.

Σε τι πρέπει να είναι αφοσιωμένος κάποιος για να γίνει άγιος;

Στις εντολές του Ιησού Χριστού. Όχι στις «δέκα εντολές», που είχαν δοθεί στην Παλαιά Διαθήκη, αλλά στις εντολές του Χριστού, που είναι γραμμένες στην Καινή Διαθήκη, στο Ευαγγέλιο. Δεν είναι αληθινά «εντολές», αλλά διδασκαλία που δείχνει το δρόμο. Κάντε τον κόπο να διαβάσετε έστω ένα από τα τέσσερα Ευαγγέλια και θα εκπλαγείτε.

Ο Χριστός μίλησε για αγάπη προς το Θεό, για αγάπη προς τους εχθρούς (όχι μόνο γενικά «προς τον πλησίον»), για καλοσύνη και πραότητα, υπομονή στα βάσανα και τους πόνους, αλλά και για βάπτισμα, θεία κοινωνία, εξομολόγηση κ.τ.λ. και μίλησε επίσης για ανάσταση των νεκρών, αιώνια ζωή, παράδεισο, αλλά και κόλαση. Και μας έδωσε τη δυνατότητα να είμαστε ενωμένοι με Αυτόν, όχι γενικά και αόριστα να είμαστε «καλοί άνθρωποι χωρίς Θεό»… Ο ίδιος πρώτος εκπλήρωσε όλες αυτές τις «εντολές», φτάνοντας μέχρι του να πεθάνει στο σταυρό και, ενώ ήταν σταυρωμένος, να παρακαλέσει το Θεό Πατέρα Του να συγχωρήσει εκείνους που Τον είχαν σταυρώσει.

 Η ολοκληρωτική αφιέρωση των μοναχών 

Λοιπόν, εμείς, που ζούμε στον κόσμο και έχουμε οικογένεια και ένα σωρό υποχρεώσεις, στην καλύτερη περίπτωση κλέβουμε λίγο χρόνο και λίγη ψυχή και την αφιερώνουμε στην καλλιέργεια της ψυχής μας, ώστε να πλησιάσουμε το Θεό. Ο μοναχός, από τη μεγάλη αγάπη του για το Θεό, θέλει να αφιερώσει όλο του το χρόνο. Γι’ αυτό γίνεται μοναχός. Και, αν πράγματι πετύχει σ’ αυτό τον τρόπο ζωής, φτάνει στο σημείο να προσεύχεται μέσα στην καρδιά του για όλους τους ανθρώπους μέρα νύχτα και τελικά λαμπερός σαν ήλιος.

Υπάρχουν ορθόδοξοι χριστιανοί μοναχοί και μοναχές, και παλιά και σήμερα, που αξιώθηκαν να γίνουν λαμπεροί σαν τον ήλιο, ενωμένοι με το Θεό μέσω του Ιησού Χριστού.

Και μέσα στον κόσμο υπάρχουν άνθρωποι, πιστοί και καλοί χριστιανοί (άντρες και γυναίκες, αλλά και παιδιά και έφηβοι), που φτάνουν σε αυτή την κατάσταση, αλλά μη γελιέσαι, αγαπητέ αναγνώστη, δεν είμαστε εσύ κι εγώ. Είναι κάποιοι, που συνήθως τους περιφρονούμε επειδή πάνε με το σταυρό στο χέρι, είναι πάρα πολύ καλοί και πάρα πολύ πιστοί και δεν πρόκειται ποτέ να κάνουν λεφτά ή όνομα.

Μερικοί βέβαια κάνουν και όνομα – υπάρχουν σπουδαίοι γιατροί και άλλοι επιστήμονες, που είναι και πάρα πολύ πιστοί ορθόδοξοι χριστιανοί. Έχω την τιμή να γνωρίζω μερικούς. Αν θέλεις να γίνεις τέτοιος άνθρωπος, έχει καλώς. Πάντως, ας έχουμε υπόψιν ότι αυτό είναι ο μοναχισμός: ο δρόμος που βαδίζει κάποιος για να γίνει λαμπερός σαν ήλιος.

Μπορεί ένας μοναχός που πηγαίνει ανάποδα σ’ αυτό το δρόμο να γίνει βρομερός σαν γουρούνι (με το συμπάθιο). Πάντως όποιος βαδίζει σωστά αυτό το δρόμο λάμπει σαν ήλιος.

Να διευκρινίσουμε ότι, αν κάποιος εκφράσει την επιθυμία να γίνει μοναχός, αρχικά γίνεται «δόκιμος», δηλαδή ζει στο μοναστήρι, γνωρίζει τον τρόπο ζωής των μοναχών, και, όταν (και αν) πια είναι σίγουρος ότι θέλει και ότι μπορεί να ανταπεξέλθει, τότε μόνο γίνεται μοναχός. Η περίοδος της «δοκιμασίας» μπορεί να κρατήσει χρόνια και λήγει πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του πνευματικού πατέρα του μοναχού, δηλαδή του «γέροντά» του.

Επίσης, στην παράδοση της Ορθοδοξίας δεν γίνεται δεκτός ως μοναχός κάποιος που φεύγει από τον κόσμο επειδή μισεί ή περιφρονεί τον κόσμο ή επειδή θεωρεί ακάθαρτη και αμαρτωλή κατάσταση το γάμο και τη δημιουργία οικογένειας ή κάποιος που εγκαταλείπει σύζυγο ή παιδιά χωρίς τη δική τους σύμφωνη γνώμη. Και δεν συνιστάται να φύγει κάποιος από το σπίτι του και να πάει να ζήσει μόνος στην έρημο, όπου μπορεί να τρελαθεί ή να πέσει θύμα παγίδων του διαβόλου και να νομίζει πως είναι άγιος κ.τ.λ. Όποιος θέλει να γίνει ερημίτης, το σωστό είναι να γίνει πρώτα μοναχός σε μοναστήρι, να μάθει να συνυπάρχει με τους άλλους, να τους προσφέρει τη βοήθειά του με αγάπη και ταπείνωση, και, όταν πια θα είναι «ενωμένος με όλους», τότε, με την ευλογία του πνευματικού του πατέρα, αν θέλει, μπορεί να απομονωθεί και να ζήσει ως ερημίτης. Υπάρχουν και περιπτώσεις αγίων που πήγαν κατ’ ευθείαν στην έρημο (π.χ. η αγία Μαρία η Αιγυπτία), αλλά είναι εξαιρέσεις, όχι ο κανόνας.

Οι ρίζες του μοναχισμού στην Αγία Γραφή και στην Ιστορία του χριστιανισμού

Οι ρίζες του μοναχισμού, όπως όλων των στοιχείων της ορθόδοξης πνευματικής παράδοσης, βρίσκονται στη διδασκαλία του Ιησού Χριστού και στη ζωή των πρώτων χριστιανών, όπως καταγράφονται στην Αγία Γραφή και παραμένουν όλους τους αιώνες, από την αρχαία εποχή, στη ζωή και την Ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Όταν ο Χριστός εξηγούσε στους ανθρώπους πόσο σημαντικό είναι να μη χωρίζουν τα ανδρόγυνα, οι μαθητές Του είπαν: «Αν είναι έτσι, τόσο καλύτερα να μην παντρεύεται ο άνθρωπος». Ο Ιησούς απάντησε: «Αυτά τα λόγια δεν είναι κατάλληλα για όλους, αλλά για εκείνους που έχουν το χάρισμα. Υπάρχουν άνθρωποι, που γεννήθηκαν ευνούχοι. Άλλοι, που ευνουχίστηκαν από ανθρώπους. Και κάποιοι που ευνούχισαν τον εαυτό τους για χάρη της βασιλείας των ουρανών. Όποιος μπορεί, ας το αντέξει» (κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, κεφ. 19, στίχοι 10-12).

Αυτοί που «ευνούχισαν τον εαυτό τους», μιλώντας βέβαια μεταφορικά, είναι εκείνοι που δεν παντρεύτηκαν επειδή αφιερώθηκαν ολοκληρωτικά στην κατάκτηση της βασιλείας των ουρανών, δηλαδή οι μοναχοί και οι μοναχές.

Επίσης, είναι γνωστό ότι ο Χριστός είπε σε έναν πλούσιο νέο: «Αν θέλεις να είσαι τέλειος, πούλησε τα υπάρχοντά σου, μοίρασέ τα στους φτωχούς (και θα έχεις θησαυρό στον ουρανό) και ακολούθησέ με» (κατά Ματθαίον, 19, 21).

Η τελειότητα που εννοεί εδώ ο Κύριος είναι ο μοναχισμός, γιατί κάποιος που έχει οικογένεια, μπορεί βέβαια (και πρέπει) να είναι φιλάνθρωπος και να βοηθάει τους φτωχούς, αλλά δεν μπορεί να μοιράσει όλα τα υπάρχοντά του. Στην ιστορία της Ορθοδοξίας, οι μεγάλοι άγιοι μοναχοί πρώτα απαλλάχτηκαν από την όποια περιουσία τους, μοιράζοντάς την στους φτωχούς, και έπειτα έγιναν μοναχοί. Τέτοιοι είναι π.χ. ο Μέγας Βασίλειος, ο Μέγας Αντώνιος, ο άγιος Στυλιανός, η αγία Παρασκευή, η αγία Μελάνη, η αγία Φιλοθέη και πάρα πολλοί άλλοι.

Επίσης, τέσσερις κορυφαίες προσωπικότητες, που αναφέρονται στην Αγία Γραφή, έζησαν άγαμοι και αποτελούν το πρότυπο των μοναχών: ο προφήτης Ηλίας, ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος (αυτοί οι δύο ήταν και ερημίτες – ο Πρόδρομος μάλιστα βγήκε στην έρημο από παιδί, βλ. κατά Λουκάν ευαγγέλιο, τελ. στίχος του κεφ. 1), ο απόστολος Παύλος και ο ευαγγελιστής Ιωάννης. Και πολλές γυναίκες φυσικά, με πρώτη και σημαντικότερη την ίδια την Παναγία  (ήταν έγγαμη, αλλά παρθένος).

Ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός έζησε άγαμος, καθώς είναι ο Νυμφίος της Εκκλησίας (δηλαδή ο «γαμπρός» σε μια ένωση ανθρώπου και Θεού που παρομοιάζεται με ιερό γάμο). Ο μοναχός στοχεύει σε αυτόν το γάμο, στην ένωση με το Νυμφίο Χριστό.

Από τους δύο πρωτοκορυφαίους αποστόλους (μαθητές του Χριστού), ο απόστολος Πέτρος ήταν παντρεμένος και ο απόστολος Παύλος άγαμος. Έτσι, και οι δύο τρόποι χριστιανικής ζωής είναι ριζωμένοι και κατοχυρωμένοι στη ζωή των αποστόλων, και ο γάμος και ο μοναχισμός.

Ο απόστολος Παύλος τονίζει πολύ έντονα την ιερότητα και το μεγαλείο του γάμου, συμβουλεύει με μεγάλη προσοχή και σοφία τους ανθρώπους να είναι σωστοί σύζυγοι, αλλά επίσης διευκρινίζει ότι η παρθενία (δηλαδή το να απέχει κάποιος από ερωτικές σχέσεις επειδή είναι αφιερωμένος στο Θεό) ξεπερνάει το γάμο σε ένα στοιχείο: ότι ο άγαμος δεν δεσμεύεται σε τίποτα να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στην εφαρμογή των εντολών του Θεού (το αναφέρει στην Α΄ επιστολή προς Κορινθίους, κεφ. 7, στίχοι 32-35, ενώ όλο εκείνο το κεφάλαιο μιλάει για το γάμο).

Βέβαια, εδώ μιλάμε για ανθρώπους που μένουν όχι απλώς άγαμοι, αλλά και παρθένοι (χωρίς σεξουαλικές σχέσεις), εξαιτίας του έντονου πόθου για ένωση με το Θεό που φλογίζει την καρδιά τους. Ακριβώς αυτοί είναι οι μοναχοί. Δεν μιλάμε για ανθρώπους που μένουν άγαμοι επειδή θέλουν να έχουν πολλές σεξουαλικές σχέσεις χωρίς δεσμεύσεις και υποχρεώσεις, όπως έχει γίνει μόδα στην (απάνθρωπη και αντιχριστιανική, αν μου επιτρέπετε) εποχή μας.

«Η μοναστική ζωή είναι έρωτας» λέει σε μια σημαντική συνέντευξή της στο δημοσιογράφο Σταύρο Θεοδωράκη (πριν γίνει πολιτικός) η μοναχή Θεοξένη, ηγουμένη της Ιεράς Μονής Χρυσοπηγής Χανίων (η συνέντευξη υπάρχει στο Διαδίκτυο με αυτό τον τίτλο).

Αν διαβάσει κάποιος το «Γεροντικό», ένα βιβλίο όπου καταγράφονται ιστορίες από τους αρχαίους χριστιανούς μοναχούς της Αιγύπτου, θα συγκινηθεί από την αγάπη, τη φιλανθρωπία, την ταπεινή καρδιά και την εργατικότητα των αγίων μοναχών εκείνης της εποχής. Και τότε βέβαια υπήρχαν και ανάξιοι μοναχοί. Λαμπροί μοναχοί, παρόμοιοι με τους αγίους του «Γεροντικού», υπάρχουν σε όλους τους αιώνες, ακόμη και σήμερα.

Ο οργανωμένος ορθόδοξος μοναχισμός άρχισε τον 4ο αιώνα μετά Χριστόν στην Αίγυπτο (με το Μέγα Αντώνιο, το Μέγα Παχώμιο, την αγία Συγκλητική και χιλιάδες άλλους μοναχούς), αλλά ταχύτατα εξαπλώθηκε στη Μικρά Ασία (με το Μέγα Βασίλειο, την αγία Μακρίνα κ.ά.) και στην Παλαιστίνη, δηλ. στους Αγίους Τόπους, εκεί όπου έζησε ο Χριστός (με τον άγιο Σάββα, τον άγιο Θεοδόσιο τον Κοινοβιάρχη κ.ά.). Συγκλονιστική παράδοση ορθόδοξων αγίων μοναχών (ανδρών και γυναικών), σε μοναστήρια και σε ερημικούς τόπους, έχουν και η Βρετανία, η Ιρλανδία, η Γαλλία, αλλά και η Πολωνία (από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, που εκείνοι οι λαοί ήταν ορθόδοξοι χριστιανοί), αλλά και οι Ρώσοι και όλοι οι Βαλκανικοί λαοί και φυσικά η Ελλάδα (με το Άγιο Όρος, τα Μετέωρα και τα αναρίθμητα μοναστήρια μας). 

Η προσφορά των μοναχών στην κοινωνία 

Τώρα, δυο λεπτομέρειες:

Οι μοναχοί εργάζονται, δεν ζητιανεύουν, ούτε τρώνε το ψωμί χαράμι. Ακόμη και οι ερημίτες εργάζονται: φυτεύουν περιβόλι, πλέκουν καλάθια, σκαλίζουν ξυλόγλυπτους σταυρούς, ζωγραφίζουν εικόνες, κάτι κάνουν πάντως. Όταν είναι σωστοί ορθόδοξοι μοναχοί, εννοείται, δεν ζητιανεύουν.

Ένα μοναστήρι είναι μια κοινότητα: έχει μαστόρους, τεχνίτες, εργάτες, αγρότες, μάγειρες, ίσως και βοσκούς, αμπελουργούς, μελισσοκόμους, ψαράδες, ακόμη και γραμματικούς, μουσικούς (που ψάλλουν ή μπορεί και να δημιουργούν καινούργια μουσικά έργα) κ.τ.λ. Υπάρχουν μοναχοί που είναι συγχρόνως και γιατροί, μεγάλοι ζωγράφοι και μεγάλοι ποιητές και μουσικοί (που έχουν μείνει στην Ιστορία για τα έργα τους), βιολόγοι, φυσικοί, ακόμη και καθηγητές πανεπιστημίου. Υπάρχουν μοναχοί που έχουν κάνει και κάνουν τεράστιο φιλανθρωπικό έργο, είτε στην πατρίδα τους είτε σε άλλες χώρες κ.τ.λ. Το ίδιο και οι γυναίκες μοναχές, εννοείται. Ας αναφέρω π.χ. τις αγίες Μελάνη τη Ρωμαία, Μακρίνα τη Φιλόσοφο, Φιλοθέη την Αθηναία, Παρασκευή την Επιβατινή, Ελισάβετ της Μόσχας, Μαρία Σκόμπτσοβα, τη γερόντισσα Γαβριηλία Παπαγιάννη, τη σημερινή μοναχή Νεκταρία της Καλκούτας (Ινδία) κ.π.ά.

Τέλος, να αναφέρω ότι πολλοί ορθόδοξοι άγιοι μοναχοί υπήρξαν μεγάλοι ψυχολόγοι, θεολόγοι, φιλόσοφοι, φιλόλογοι, γιατροί, ποιητές, μουσικοί, ζωγράφοι κ.λ.π.: παραδείγματα οι άγιοι Ιωάννης της Κλίμακας και Μάξιμος Ομολογητής (μελετητές και ανατόμοι της ανθρώπινης ψυχής και, θα έλεγα, θεμελιωτές της ψυχολογίας), Μέγας Φώτιος και Ευστάθιος Θεσσαλονίκης (κορυφαίοι φιλόλογοι), Βέδας ο Αιδέσιμος και Γρηγόριος της Τουρ (ορθόδοξοι άγιοι της αρχαίας Ευρώπης – πατέρες της βρετανικής και της γαλλικής ιστοριογραφίας αντίστοιχα), ο άγιος  Ιννοκέντιος Βενιαμίνωφ (αρχικά παντρεμένος και πατέρας 10 παιδιών, έγινε μοναχός μετά το θάνατο της συζύγου του – γλωσσολόγος & ανθρωπολόγος, μελετητής των γλωσσών και της κουλτούρας των φυλών του αμερικανικού βορρά), οι ποιητές ή/και μουσικοί άγιοι Κοσμάς ο Μελωδός, Ρωμανός ο Μελωδός, Ιωάννης Δαμασκηνός, Ιωσήφ Υμνογράφος, Ανδρέας Κρήτης, Κασιανή Υμνογράφος, Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης (σύγχρονος άγιος Γέροντας και σπουδαίος υμνογράφος) κ.λ.π., οι αγιογράφοι άγιοι Λάζαρος ο Ζωγράφος, Ανδρέας Ρουμπλιώφ κ.π.ά.

Μοναχοί ήταν ο καθηγητής του πανεπιστημίου Βελιγραδίου άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς, ο καθηγητής της Ιατρικής του παν/μίου της Τασκένδης και κορυφαίος Ρώσος χειρούργος άγιος Λουκάς ο Ιατρός (έγινε μοναχός και ιερέας νέος σε ηλικία, μετά το θάνατο της συζύγου του), ο άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς με 5 διδακτορικούς τίτλους, ο σύγχρονος αστροφυσικός και τώρα μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος (όλοι οι ορθόδοξοι επίσκοποι προέρχονται από τους μοναχούς και κατά κανόνα είναι εξαιρετικά μορφωμένοι) κ.π.ά....

Μάλιστα, ο επαγγελματίας που ζει στην πόλη ή στο χωριό, συνήθως εργάζεται για να κερδίσει χρήματα, όχι για να προσφέρει στην κοινωνία. Ο μοναχός τις πιο πολλές φορές εργάζεται για να προσφέρει στη μικρή κοινωνία του μοναστηριού του ή και στον κόσμο ολόκληρο.

Υπάρχουν μοναστήρια με μεγάλη περιουσία, αλλά και μοναστήρια πολύ φτωχά. Υπάρχουν και μοναστήρια που έχουν μεν μεγάλη περιουσία (που δεν την έκλεψαν, αλλά τους τη δώρισαν άρχοντες πριν από πολλούς αιώνες), αλλά την αξιοποιούν για να βοηθήσουν πάρα πολλούς φτωχούς. Τα μοναστήρια του Αγίου Όρους (και η περίφημη μονή Βατοπεδίου) είναι τέτοια μοναστήρια.

 Η προσευχή και η ελευθερία των μοναχών

 Αλλά το βασικότερο έργο του μοναχού και της μοναχής είναι η προσευχή. Οι μοναχοί των σοβαρών πνευματικών μοναστηριών μαθαίνουν να προσεύχονται όλη την ημέρα, ενώ ταυτόχρονα κάνουν και τις υπόλοιπες εργασίες τους. Προσεύχονται μέσα στο νου και στην καρδιά τους, με τη λεγόμενη «νοερά προσευχή», που καλλιεργείται σαν επιστήμη και συνήθως είναι μία φράση. Η πιο σημαντική από αυτές τις φράσεις είναι η προσευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Άλλες φράσεις: «Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς», «Άγιε του Θεού, πρέσβευε υπέρ ημών» (για οποιονδήποτε άγιο) κ.λ.π.

Την ώρα που προσεύχεται μέσα του, αυτός ο μοναχός, δεν θα πει ψέματα, δεν θα βλαστημήσει, δεν θα μεθύσει, δεν θα χαρτοπαίξει, δεν θα καλλιεργήσει χασίς, δεν θα κοιτάξει πονηρά μια όμορφη κοπέλα ή ένα παιδί, δεν θα εξαπατήσει το συνάνθρωπό του. Δυστυχώς, υπάρχουν μοναχοί που τα έχουν κάνει κι αυτά – όπως σε κάθε τομέα της ζωής υπάρχουν διεφθαρμένοι άνθρωποι. Δε μιλάμε όμως γι’ αυτούς τώρα, αλλά για τους σωστούς και σοβαρούς, που επίσης υπάρχουν.

Και στον κόσμο (στις πόλεις και τα χωριά) υπάρχουν άνθρωποι που εφαρμόζουν τη νοερά προσευχή χωρίς να είναι μοναχοί. Βέβαια κι αυτό χρειάζεται αφοσίωση, προσπάθεια, αγάπη, πίστη, μεγάλη ταπείνωση και ένα σωστό ορθόδοξο πνευματικό διδάσκαλο και οδηγό.

 Γιατί ο μοναχός δεν παντρεύεται; 

Πρώτον, επειδή αγαπά το Θεό με τόση αφοσίωση, ώστε δεν αισθάνεται την επιθυμία να ερωτευτεί έναν άνθρωπο και να κάνει συγκεκριμένο δεσμό ή οικογένεια. Αυτό μπορεί να συμβεί και σε αφοσιωμένους επιστήμονες, καλλιτέχνες, αθλητές κ.τ.λ., που δεν κάνουν οικογένεια λόγω της αφοσίωσής τους σε αυτό, με το οποίο ασχολούνται. Αυτοί συνήθως ξεχωρίζουν στον τομέα τους. Τόσο αφοσιωμένοι είναι και οι μοναχοί.

Με το να μην έχει οικογένεια, ο μοναχός κάνει δική του οικογένεια όλους τους ανθρώπους. Αυτός είναι ο στόχος του: όλοι οι άνθρωποι να είναι τόσο δικοί του, όσο είναι για εμάς η οικογένειά μας. Και μακάρι κι εμείς να νιώθουμε όλους τους ανθρώπους τόσο δικούς μας, όσο την οικογένειά μας. Αλλά μπορούμε;

Τέλος, μη έχοντας σύζυγο και παιδιά, ο μοναχός κερδίζει κάτι ακόμη: είναι κάθε μέρα έτοιμος να πεθάνει!

Να πεθάνει; Όχι. Δεν υπάρχει θάνατος. Έτοιμος να φύγει από τούτη τη ζωή, για να πετάξει στον ουρανό και να συναντήσει το Θεό.

Εγώ έχω γυναίκα και παιδί, με δεσμεύουν στη γη, λυπάμαι να πεθάνω, γιατί θα με χάσουν. Ο μοναχός, αν είναι σοβαρός μοναχός, είναι ελεύθερος σαν πουλί: δε φοβάται αρρώστια, διωγμό, πείνα, σφαγές, τίποτα. Μπορεί χωρίς δισταγμό να παρακαλεί το Θεό να πάρει μια θανάσιμη ασθένεια από κάποιον άλλο και να τη δώσει σε αυτόν (όπως έκαναν ο άγιος Παΐσιος και άλλοι αγιασμένοι μοναχοί της Εκκλησίας μας). Ο θάνατος γι’ αυτόν είναι απλά το τέλος του αγώνα του, η αρχή μιας νέας, ολόφωτης ζωής, μιας βραβευμένης ζωής.

 Αν λοιπόν, αδελφέ και αδελφή μου, αναζητάς την τελειότητα στη ζωή, αν αναζητάς την τελειοποίηση του εαυτού σου, αν ψάχνεις κάτι διαφορετικό, δύσκολο αλλά υπέροχο, που ο κόσμος και η κοινωνία δεν μπορεί να σου το προσφέρει, να ξέρεις ότι αυτό είναι ο ορθόδοξος μοναχισμός. Η άμεση γνώση του Θεού, η αυτογνωσία, η πνευματική πρόοδος, ανάπτυξη και τελειοποίηση, η όραση του αιώνιου θείου Φωτός, η προσευχή για όλο τον κόσμο και όλα τα πλάσματα του κόσμου, η ένωση με όλο τον κόσμο και με όλα τα πλάσματα του κόσμου, η ένωση με το Θεό, όλα αυτά είναι τα χαρακτηριστικά του ορθόδοξου μοναχισμού. Βέβαια, προϋποθέτουν κόπο, πείσμα, μεγάλη αγάπη και ταπείνωση και πολλοί δεν τα καταφέρνουν. Είναι ένα είδος αθλητισμού – πολλοί αθλούνται, αλλά λίγοι είναι οι πρωταθλητές.

Ας γνωρίσουμε τους μοναχούς, τις μοναχές και τα μοναστήρια του τόπου μας… Ας τα πλησιάσουμε, όχι ως μουσεία, αλλά ως ζωντανούς πνευματικούς πνεύμονες της σύγχρονης ζωής. Είναι οι ρίζες μας, που μπορούν να τροφοδοτήσουν τη ζωή μας για ουσιαστικούς, νόστιμους καρπούς.

Οι άγιοι οικογενειάρχες και οι άγιοι μοναχοί είναι οι πρωταθλητές στον αγώνα για την απόκτηση του αληθινού Φωτός, οι πρωταθλητές του ουρανού.

Ευχαριστώ. 

http://euxh.gr/theologia