ΗΠΑ-Κίνα: Η αποφυγή χρήσης του όπλου των σπανίων γαιών “μιλάει” για την αξία τους

Η Κίνα απείλησε/προειδοποίησε τις ΗΠΑ πως θα εφαρμόσει εμπάργκο στις εξαγωγές σπάνιων γαιών. Το γεγονός αυτό αποτελεί ίσως κορύφωση του εμπορικού / γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ των δύο δυνάμεων του πλανήτη. Η αποφυγή λήψης του μέτρου αυτού από την πλευρά του Πεκίνου στη σινο-αμερικανική εμπορική διένεξη, αποτελεί έμμεση απόδειξη του στρατηγικού του χαρακτήρα.  Υπάρχουν δύο επίπεδα τα οποία θα εξετάσει κανείς για να αντιληφθεί… τα μελλούμενα.

Δρ. Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος
PhD Σχολής Μηχανικών Ορυκτών Πόρων

Το πρώτο επίπεδο έχει τη μορφή παίγνιου tit-for-tat: ένα παίγνιο ανταπόδοσης ίσων αντιμέτρων στα μέτρα του αντιπάλου. Η μορφή αυτή έχει ιδιαίτερη εφαρμογή στο εμπόριο και ειδικότερα στην περίπτωση της επιβολής δασμών και ποσοστώσεων ως μέτρα μείωσης των εισαγωγών από μία χώρα προς άλλη.

Στην προκειμένη όμως περίπτωση διαπιστώνεται ότι η Κίνα δεν εφήρμοσε αντίστοιχα αντίμετρα tit-for-tat. Η Κίνα προτίμησε να προειδοποιήσει πως θα χτυπήσει στην αχίλλειο πτέρνα των ΗΠΑ: τις πρώτες ύλες οι οποίες είναι απαραίτητες στην κατασκευή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.

Οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται στα κινητά τηλέφωνα (αντίμετρο για την Huawei;), στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, στις ανεμογεννήτριες, στους μαγνητικούς τομογράφους, στους καταλύτες υδρογονανθράκων και αλλού.

Επίσης, κάτι που έχει διαφύγει μέχρι σήμερα από την προσοχή πολλών αναλυτών είναι ότι οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται ως βελτιωτικά στη γεωργία – ειδικά στην Κίνα – από τη δεκαετία του 1980. Ας αναλογιστεί κανείς το γεγονός ότι το 2050 αναμένεται η κορύφωση του παγκόσμιου πληθυσμού (περίπου μεταξύ 10-11 δισεκατομμύρια κάτοικοι).

Τέλος, οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται πάρα πολύ σε διάφορα υψηλής τεχνολογίας οπλικά συστήματα. Αυτή τη στιγμή κανείς δεν είναι ίσως σε θέση να γνωρίζει πώς και εάν θα ανταποδώσουν οι ΗΠΑ.

Το δεύτερο επίπεδο αφορά αυτές καθαυτές τις σπάνιες γαίες. Η Κίνα δεν διαθέτει απλώς την πρωτοκαθεδρία στις εξορύξεις. Αυτό θα ήταν το σχετικά εύκολο κομμάτι του προβλήματος.

Η Κίνα ελέγχει ολόκληρη την αλυσίδα αξίας των σπάνιων γαιών (value chain). Ελέγχει τις εξορύξεις, την κατεργασία, τον καθορισμό τιμών και την προσφορά των τελικών κατεργασμένων προϊόντων (οξείδια σπάνιων γαιών, μόνιμοι μαγνήτες κ.λπ.)

Για να δοθεί ένα αντίστοιχο παράδειγμα με το πετρέλαιο: είναι σαν υπάρχει άφθονο πετρέλαιο για εξόρυξη, αλλά μία χώρα να ελέγχει το 99,99% των διυλιστηρίων παγκοσμίως.

Το επίπεδο αυτό χωρίζεται σε δύο υπο-επίπεδα: το πρώτο υποεπίπεδο αφορά τις απόψεις εκείνων οι οποίοι εδώ και πολλά χρόνια, ακόμη και σήμερα, υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ σε περίπτωση εμπάργκο σπάνιων γαιών δεν θα αντιμετωπίσουν κανένα πρόβλημα. Αυτοί υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν πολλές εναλλακτικές πηγές εισαγωγών σπάνιων γαιών.

Ξεχνούν ωστόσο το γεγονός, ότι η Κίνα ελέγχει ολόκληρη την αλυσίδα αξίας των σπάνιων γαιών. Συνεπώς, αναρωτιέται κανείς ποιες είναι αυτές οι εναλλακτικές πηγές κατεργασμένων τελικών προϊόντων σπάνιων γαιών.

Το δεύτερο υπο-επίπεδο αφορά τις απόψεις εκείνων οι οποίοι εδώ και πολλά χρόνια υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ – και η Δύση γενικότερα – δεν διαθέτουν εναλλακτικές πηγές σπάνιων γαιών. Ότι είναι 100% ευάλωτες στη διάθεση των Κινέζων. Οι απόψεις αυτές παραμένουν εδώ και πολλά χρόνια απομονωμένες.

“Κοντός ψαλμός”… Δεν απομένει να δούμε ποια από τις δύο απόψεις θα δικαιωθεί.