Αραβικές Νύχτες: Χίλιες και μία ιστορίες για το πώς οι φαρμακοβιομηχανίες “φροντίζουν” για τις υλικές ανάγκες των ιατρών

Το παρακάτω άρθρο των ιατρών Ιωάννη Α. Γιαννακάκη (Τμήμα Υγιεινής και Επιδημιολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων) και Ιωάννη Π. Α. Ιωαννίδη (Τμήμα Κλινικών δοκιμών και βασισμένης σε αποδείξεις Ιατρικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων) δημοσιεύτηκε στο –πολύ έγκυρο– ιατρικό περιοδικό British Medical Journal (23 Δεκεμβρίου 2000, τόμος 321, σελ. 1563-1564).

Χίλιες και μία ιστορίες για το πως οι φαρμακοβιομηχανίες «φροντίζουν» τις υλικές ανάγκες των γιατρών: Αναφορά περιστατικού

Περίληψη

Σκοπός: Να περιγραφεί πώς οι φαρμακευτικές εταιρείες επιλαμβάνονται των υλικών αναγκών των γιατρών.

Σχεδιασμός: Αναφορά εμπειριών.

Τοποθεσία: Χώροι που ουδεμία σχέση έχουν με την Ιατρική, κάπου στην αραβική χερσόνησο.

Πληθυσμός ασθενών: Τυχαίο δείγμα γιατρών.

Παρεμβάσεις: Προώθηση της φαρμακευτικής εταιρείας.

Μετρήσεις κυρίων αποτελεσμάτων: Τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα ήταν ένα ταξίδι, απόλαυση, διασκέδαση και δώρα. Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα ήταν οι μετοχές συγκεκριμένων εταιρειών.

Πειραματικά αποτελέσματα: Τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα ήταν ετερογενή, τονίζοντας έτσι την ποικιλία των μέσων που χρησιμοποιεί η φαρμακοβιομηχανία για να καταπνίξει, να αποστρέψει και να επηρεάσει την ιατρική πρακτική. Συνολικά, διακόσιοι γιατροί ντύθηκαν με λευκές κελεμπίες. ένας γιατρός Προληπτικής Ιατρικής έκανε χρήση ρήσεων του Ιπποκράτη για να δικαιολογήσει το κάπνισμα. ένας γιατρός προχωρημένης ηλικίας έγινε ποιητής. ένας γιατρός που πάσχιζε να κατανοήσει τις μεθόδους ενός επιστημονικού πόστερ αναρωτήθηκε μήπως θα ήταν προτιμότερο να είναι στην παραλία και να λιάζεται. και δύο γυναίκες γιατροί απήχθησαν από Βεδουίνους πολεμιστές. Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις στις πωλήσεις των φαρμάκων της εταιρείας εκκρεμούν, αλλά πιθανολογείται πως θα είναι άκρως θετικές.

Συμπεράσματα: Φάτε, πιείτε, γιορτάστε – και στηρίξτε τις πωλήσεις.

Εισαγωγή

Μια ζεστή νύχτα, κατά τα τέλη Μαΐου, ο ουρανός γεμάτος αστέρια. Επιπλέω μέσα στη Νεκρά Θάλασσα. Δεν χρειάζεται να κουνήσω τα χέρια ή τα πόδια μου, δεν χρειάζεται να κολυμπήσω – μονάχα να χαλαρώνω. Η άνωση του νερού είναι το μόνο που χρειάζεται. Είναι λες και αιωρούμαι στο διάστημα σε απουσία βαρύτητας. Είναι όμορφα. Νιώθω ικανοποίηση.

Μπορεί άραγε αυτή η εμπειρία να σχετίζεται με το πώς εξασκώ την Ιατρική; Μπορεί στ’ αλήθεια να επηρεάσει και να τροποποιήσει το πώς κάνω τις διαγνώσεις και τις θεραπείες στο ιατρείο μου; Απλά διαβάστε παρακάτω.

Αναφορά

Δεν έχω βρεθεί καθόλου μόνος τις τελευταίες δύο μέρες. Μένω σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο μαζί με άλλους 200 γιατρούς από την Ελλάδα. Όταν φτάσαμε, βρήκαμε λουλούδια, αβοκάντο, ανανάδες και λευκές κελεμπίες να μας περιμένουν στα δωμάτιά μας. Από τότε είμαστε ντυμένοι στα λευκά – όχι με ιατρικές ποδιές, αν κάτι τέτοιο καταλάβατε, αλλά με παραδοσιακές αραβικές κελεμπίες, με φαρδιά μανίκια, και με αραβικά μαντήλια στο κεφάλι. Οι γυναίκες φοράνε μεταξωτά φορέματα με κεντήματα.

Βγαίνω από τη θάλασσα για να κάνω ένα ντους. Το αλάτι μού καίει τις αισθήσεις. Ώρα για φαγητό. Υπάρχουν σκηνές στην παραλία. Μέσα στις σκηνές, χαμηλά τραπέζια στέκουν φορτωμένα με πεντανόστιμες αραβικές λιχουδιές. Το κρασί ρέει άφθονο. Ξαπλώνουμε σε μαξιλάρες, όπως κάνουν οι Βεδουίνοι, και τρώμε. Διακόσιοι άνθρωποι τρώνε, πίνουν, αστειεύονται και διασκεδάζουν. Όταν το δείπνο τελειώνει, πολλοί από τους συναδέλφους μου καπνίζουν την παραδοσιακή οθωμανική πίπα, με τον καθαρό καπνό να καίει στον πάτο ενός μεγάλου γυάλινου μπουκαλιού. «Κάτω οι αντικαπνιστικές εκστρατείες! Η ζωή είναι μικρή, το είπε και ο Ιπποκράτης, απολαύστε την», αναφωνεί ένας συνάδελφός μας της Προληπτικής Ιατρικής, παθιασμένος καπνιστής, καθώς κουνάει στο χέρι το μαρκούτσι.

Εξωτική μουσική μάς περικυκλώνει, πρώτα απαλή, μετά δυνατότερη, πιο επιβλητική, χαρούμενη. Κανονικό beach party. Σχεδόν όλοι χορεύουν, τραγουδούν, πίνουν και χαίρονται. Αλλά, να που έρχεται η μεγάλη στιγμή. Μια πανέμορφη μικρή χανούμισσα εμφανίζεται, ένα 18χρονο κορίτσι, με το τέλειο ημίγυμνο κορμί της να αστράφτει ντυμένο με πετράδια και ημιδιαφανές μετάξι, τα μαύρα μακριά μαλλιά της να κουνιούνται πάνω στους ώμους της, καθώς χορεύει τον χορό της κοιλιάς, υπό τη συνοδεία τύμπανων και φλάουτων. Αληθινός πειρασμός. Ποιος μπορεί ν’ αντισταθεί; Σίγουρα όχι ο κακόμοιρος μεσήλιξ γιατρός που έχει ζήσει όλη τη ζωή του σε μια μικρή βορειοελλαδίτικη πόλη, όπου βρέχει περισσότερο απ’ το Λονδίνο και έχει περισσότερη ομίχλη απ’ το Σαν Φραντσίσκο. Εργάζεται ατελείωτες ώρες – σκληρά και αγόγγυστα. Κρίνοντας από τον όγκο της πελατείας του, θεωρείται ένας από τους πιο επιτυχημένους και καλύτερα δικτυωμένους επαγγελματίες. Έχει να πάει κανονικές διακοπές χρόνια ολόκληρα. Όλοι τον θεωρούν λακωνικό, σοβαρό και αφοσιωμένο στη δουλειά του. Μα τώρα φαίνεται πως η μοίρα του στέκει μπροστά του, στη μορφή της μικρής χανούμισσας. Τον πλησιάζει λικνίζοντας το κορμί της. Αυτός αρχικά δεν μπορεί να κουνηθεί, τα μάτια του κοιτούν ορθάνοιχτα. Αυτή είναι ακόμα εκεί, τον περικυκλώνει με τα χέρια της χωρίς να τον αγγίζει. Αυτός λαχανιάζει, κι ύστερα, αργά, προσπαθεί να ακολουθήσει τον χορό της. Έχει χάσει το μυαλό του. Είναι τυλιγμένος από έκσταση. Έχει μεθύσει, χαμογελάει και είναι ευτυχισμένος. Με τα πολλά, πηδάει από τις μαξιλάρες του, αναφωνώντας σε μια έκρηξη συναισθημάτων που το κορίτσι αδυνατεί να καταλάβει αλλά όλοι εμείς μπορούμε: «Συνέχισε να χορεύεις ψυχή μου, συνέχισε να χορεύεις, βασίλισσά μου, και θα συνταγογραφώ όποιο φάρμακο θέλει η εταιρεία, συνέχισε να χορεύεις γοργόνα μου, όνειρό μου, κι εγώ θα γεμίσω όλα μου τα μπλοκάκια με συνταγές για ΧΧΧΧ, κούνα την αλαβάστρινη κοιλιά σου, συνέχισε να χορεύεις, χελιδονάκι μου…». Είμαστε μάρτυρες στη γέννηση ενός ποιητή, έστω και μεθυσμένου – άλλωστε ο θρύλος θέλει μεθυσμένους πολλούς από τους μεγάλους ποιητές της Ανατολής (και της Δύσης).

Παρεμπιπτόντως, το ΧΧΧΧ είναι το καινούργιο αντι-υπερτασικό φάρμακο που πρόσφατα λανσαρίστηκε από τους οικοδεσπότες μας. Ας ξεκαθαρίσω: Προφανώς, η εταιρεία έχει καλύψει όλα τα έξοδά μας. Ναι, συνοδευόμαστε από αντιπροσώπους της εταιρείας, τους ίδιους που επισκέπτονται εμένα και τους υπόλοιπους στα ιατρεία μας. Και μάλιστα, να ‘τοι, εφτά και δέκα μαξιλάρια μακριά μας, ο ένας από τους δυο τους χειροκροτεί το ποιητικό ξέσπασμα. Δεν έχουμε όμως ακούσει ούτε λέξη για το ΧΧΧΧ, ούτε για κανένα άλλο φάρμακο, κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού. Ούτε στο αεροπλάνο, ούτε στο ξενοδοχείο, ούτε κατά τις εκδρομές μας στην έρημο, πουθενά. Κουβέντα δεν έχει ειπωθεί σχετικά με φάρμακα, καμία ενημέρωση δεν έχει γίνει, καμία ιατρική διάλεξη. ο σκοπός ήταν μόνο να διασκεδάσουμε. Όταν ο ένας από τους αντιπροσώπους με προσέγγισε πριν ένα μήνα, το μήνυμα ήταν σαφές: «Επιθυμούμε να σας προσφέρουμε ένα πενθήμερο εξωτικό ταξίδι δωρεάν. Δεν θα έχει σχέση με ιατρική, μην ανησυχείτε, μόνο με διασκέδαση».

Η υπόσχεση τηρήθηκε. Δεν είναι το ίδιο όπως όταν εταιρείες πληρώνουν τα έξοδά σου για να παρακολουθήσεις κάποια επιστημονική συνάντηση.

Σχολιασμός

Όλοι εμείς οι γιατροί είμαστε εξοικειωμένοι με το «βαρύνον 27ο διεθνές συνέδριο ΥΥΥΥ», όπου «ΥΥΥΥ» κάποια εξαιρετικά σημαντική ιατρική υπο-ειδικότητα, και όπου αυτό θεωρείται το πιο σημαντικό συνέδριο στο είδος του. Οι εταιρείες στέλνουν στο συνέδριο εκατοντάδες συμμετέχοντες μαζί με τις οικογένειές τους (παιδιά, σκυλιά και οικογενειακά βάρη), με σκοπό να προαγάγουν την ιατρική ενημέρωσή τους. Πασχίζεις να βρεις τον χώρο με τα πόστερ, αλλά είναι συνήθως κρυμμένος σε μια γωνιά, πίσω από μια 10μετρη παγόδα που ανηγέρθη προς τιμήν των καινούργιων φαρμάκων που «επαναστατικοποιούν τις θεραπείες της ειδικότητάς σας», όπως γράφει και η καρτέλα που φοράς στο πέτο. Όταν τελικά καταφέρνεις να ξεθάψεις κάποιο πόστερ που σε ενδιαφέρει, δυσκολεύεσαι να συγκεντρωθείς στην ανάγνωση των μεθόδων γιατί ένας ζωηρός διάλογος ξετυλίγεται πίσω απ’ την πλάτη σου: «Που πήγατε χτες το βράδυ;». «Στο καζίνο, διασκεδάσαμε πολύ, όλα τα πλήρωσε η εταιρεία. Ύστερα μας πήγαν και για χορό». «Εμείς πήγαμε στο δείπνο της εταιρείας στο παλιό κάστρο – ήταν βαρετά, αλλά το φαγητό ήταν ωραίο». «Χτες, όλη τη μέρα την πέρασα στη σάουνα. Κάναμε και μερικά καλά ψώνια. Βρήκα μια ωραία δερμάτινη τσάντα, αλλά δεν είχα αρκετά λεφτά μαζί μου για να την αγοράσω κι έτσι θα ξαναπάω σήμερα. Θέλετε να έρθετε;». «Δυστυχώς, περιμένω ένα φίλο για να με πάει στην παραλία. Μιλήστε όμως με τον αντιπρόσωπο της εταιρείας, πάω στοίχημα πως θα σας την αγοράσουν αυτοί». Ύστερα, κοιτάς γύρω σου και αντιλαμβάνεσαι πως το μοναδικό άλλο άτομο εκεί είναι κάποιος που περιμένει αγωνιωδώς να τον πάνε στην παραλία. Όχι λοιπόν, δεν αναφέρομαι σε αυτό το είδος του συνεδρίου, όπου προωθούνται τα σύνορα της ιατρικής επιστήμης και εκπαίδευσης, και όπου ακόμα και τα καρπούζια στο γεύμα φέρουν σφραγίδα με το όνομα του «ισχυρότερου H1 αναστολέα στη Γη» ή όπου, ακόμα και όταν πηγαίνεις για ύπνο, βρίσκεις κάτω από το μαξιλάρι σου φυλλάδιο με τις ίδιες φράσεις – για να σου θυμίσουν πως «συγκριτικά με άλλα φάρμακα, δεν προκαλεί ζαλάδα και υπνηλία». Όχι, αυτή ήταν μια μεγαλόψυχη, απροκατάληπτη προσφορά προς τη σκληρά εργαζόμενη ιατρική κοινότητα. «Ένας απλός τρόπος να σας πούμε ευχαριστώ», όπως μου είχε εξηγήσει ο αντιπρόσωπος. Η εταιρεία και τα συμφέροντά της σίγησαν μπροστά στην απόλαυσή μας.

Για να πούμε την αλήθεια, το όνομα της εταιρείας το συναντήσαμε σε δυο διακριτικά σημεία. Για παράδειγμα, η εταιρεία είχε νοικιάσει ένα τραίνο για λογαριασμό μας και, καθώς επιβιβαζόμασταν, αντιληφθήκαμε πως ολόκληρο το τραίνο έφερε το όνομα της εταιρείας. Μας πληροφόρησαν μάλιστα πως το ίδιο τραίνο ταξίδευε και την εποχή του Λώρενς της Αραβίας, και πήγαινε μέχρι τη Μέκκα.

Το τοπίο ήταν γαλήνιο και μας ενέπνεε, η έρημος ήταν καταπληκτική. Και τότε είδαμε σκόνη πίσω απ’ τους λόφους. Δεν επρόκειτο για κάποια καταιγίδα. Δέκα Βεδουίνοι πολεμιστές έκαναν την εμφάνισή τους με τα τουφέκια στο χέρι. Κάποιοι από εμάς προχωρήσαμε προς την ανοιχτή πλευρά του τραίνου για να τους δούμε καλύτερα και να τραβήξουμε φωτογραφίες. Το τραίνο πήγαινε σχετικά αργά, και τα άλογά τους σύντομα βρέθηκαν να καλπάζουν δίπλα μας. «Σαν σε ταινία!» αναφώνησε μια γιατρός, τραβώντας ασταμάτητα φωτογραφίες. Δεν είχε προλάβει να μιλήσει, και ο αρχηγός των Βεδουίνων πλησίασε, την άρπαξε απ’ τη μέση και, παρά τα ουρλιαχτά της, την έβαλε να καθίσει μπροστά του πάνω στο άλογο. Μια φίλη της απήχθη από έναν άλλο πολεμιστή, με μαύρη μακριά γενειάδα. Δεν ξέρω τι θα είχε κάνει ο Λώρενς της Αραβίας στη θέση μας, πάντως εμείς μείναμε να παρακολουθούμε την απαγωγή με δέος, προσπαθώντας να σκεφτούμε τι θα έκανε ο Ποπάι αν αυτό συνέβαινε στην Όλιβ. Κάποιοι από μας αρχίσαμε να φωτογραφίζουμε τους Βεδουίνους καθώς απομακρύνονταν. Οι αντιπρόσωποι τότε μας εξήγησαν πως οι γυναίκες θα ήταν μια χαρά, και πως θα τις ξαναβλέπαμε στο ξενοδοχείο, εκτός κι αν στ’ αλήθεια ξετυλιγόταν κάποια ιστορία αγάπης στο μεταξύ.

Ευχαριστίες

Οι ιδέες για αυτή την ιστορία ανήκουν στις ανώνυμες ιδιοφυΐες που εργάζονται στα τμήματα προώθησης και διαφήμισης μιας ισχυρής φαρμακευτικής εταιρείας. Χωρίς τις γελοίες ιδέες τους, αυτό το γελοίο άρθρο δεν θα είχε γραφτεί ποτέ. Δεν θα αναφέρουμε το όνομα της εταιρείας –έτσι κι αλλιώς βρίσκεται παντού, αν και, ομολογουμένως, δεν έχει ακόμα βαφτίσει τον υπόγειο σιδηρόδρομο του Λονδίνου με το όνομά της. Μόνο ο Ι.Α.Γ. είχε την τύχη να ζήσει την «αραβική εμπειρία» – συνέγραψε ένα προσχέδιο και συνεισέφερε στο υλικό. Η ιδέα για τη συγγραφή του υλικού με τη μορφή επιστημονικής μελέτης ανήκει στον Ι.Π.Α.Ι., ο οποίος, πέρα από το ότι επινόησε το ύφος, έγραψε την περίληψη, επέκτεινε το προσχέδιο και συνέλαβε τον τίτλο.

Η πρώτη δημοσίευση του άρθρου έγινε στην British Medical Journal,  εδώ το full text στα αγγλικά.

https://metavolismos.com/