Λαός μου, τί ἐποίησά σοι, καί τί μοι ἀνταπέδωκας;

                    

Λαός μου, τιί ἐποίησά σοι, καί τίι μοι ἀνταπέδωκας;

της Ευαγγελίας Μπίτου, φιλολόγου.

Μεγάλη Εβδομάδα! Μεγάλη όχι για τη διάρκειά της – αυτή είναι ίδια –, αλλά γιατί όσα συντελούνται ξεπερνούν τα ανθρώπινα μέτρα και όρια· Μεγάλη Εβδομάδα, γιατί πάσχει ο απαθής Θεός για το Πάσχα των εμπαθών ανθρώπων, τουτέστιν για το πέρασμά τους από τον θάνατο στην αιώνια ζωή, από τη φθορά στην αφθαρσία, από τη γη στον ουρανό! Ακατάληπτα και άφραστα όσα συμβαίνουν· δεν τα χωράει ο ανθρώπινος νους, και η γλώσσα δυσκολεύεται να τα εκφράσει. Είναι όμως συγκλονιστικά, ιδιαίτερα τη Μεγάλη Πέμπτη και τη Μεγάλη Παρασκευή, όπου το Θείο Δράμα κορυφώνεται.

Παρακολουθούμε τα γενόμενα από τις σχετικές περικοπές των Ευαγγελίων και τους ύμνους θεόπνευστων υμνωδών, που συγκινούν βαθύτατα τον πιστό του Θεού λαό. Στ’ αλήθεια, δεν ξέρει κανείς ποιον να διαλέξει και πού να εστιάσει. Επιλέγεται αντιπροσωπευτικά το ΙΒ΄ Αντίφωνο της Μεγάλης Πέμπτης (κατ’ ακρίβειαν του Όρθρου της Μ. Παρασκευής). Μιλάει ο Χριστός προς τους Ιουδαίους:

«Τάδε λέγει Κύριος τοῖς Ἰουδαίοις· Λαός μου, τί ἐποίησά σοι ἤ τί σοι παρηνώχλησα;

τούς τυφλούς σου ἐφώτισα, τούς λεπρούς σου ἐκαθάρισα, ἄνδρα ὄντα ἐπί κλίνης ἠνωρθωσάμην.

Λαός μου, τίι ἐποίησά σοι, καί τίι μοι ἀνταπέδωκας; Ἀντί τοῦ μάννα χολήν∙

ἀντί τοῦ ὕδατος ὄξος· ἀντί τοῦ ἀγαπᾶν με σταυρῷ με προσηλώσατε...»

Συγκλονιστικό ως περιεχόμενο! Ο Χριστός, και μετά την καταδίκη Του στον δια Σταυρού θάνατον -«Ἆρον ἆρον, σταύρωσον αὐτόν» ( Ιω.. 19, 15) -, απευθύνεται στους Ιουδαίους με αγάπη. Δεν παύει να τους θεωρεί δικούς του· Λαέ μου, τους προσφωνεί, και με το παράπονο αυτού που αγαπάει τους ρωτάει: Τι έκανα για σας; σε τι σας ενόχλησα;

Και αριθμεί τα έργα Του προς αυτούς: Έδωσα το φως σε τυφλούς, γιάτρεψα λεπρούς, παραλύτους τους έκανα να περπατήσουν… Όλα ευεργεσίες!

Και συ, λαέ μου, πώς μού ανταπέδωσες τις ευεργεσίες; τους ερωτά. Σε πότισα στην έρημο, αλλά εσύ στη δίψα μου μού έδωσες ξύδι· την αγάπη μου για σένα μού την ανταπέδωσες με θάνατο ατιμωτικό· με καρφώσατε στον σταυρό!

«Σήμερον τῷ σταυρῷ προσήλωσαν, Ἰουδαῖοι τὸν Κύριον, τὸν διατεμόντα, τὴν θάλασσαν ῥάβδῳ, καὶ διαγαγόντα, αὐτοὺς ἐν ἐρήμῳ»· ήτοι σήμερα κάρφωσαν στον Σταυρό οι Ιουδαίοι τον Κύριον, που με τη ράβδο χώρισε στα δύο τη θάλασσα και τους πέρασε από την Αίγυπτο στην έρημο. Όλα γίνονται σήμερα, αλλά ο χρόνος των ρημάτων είναι παρελθοντικός! Στην αιωνιότητα δεν υπάρχουν παρελθόν, παρόν και μέλλον. «Σήμερον τῇ λόγχῃ, τὴν πλευρὰν αὐτοῦ ἐκέντησαν, τοῦ πληγαῖς μαστίξαντος, ὑπὲρ αὐτῶν τὴν Αἴγυπτον, καὶ χολὴν ἐπότισαν, τὸν μάννα τροφὴν αὐτοῖς ὀμβρήσαντα»· σήμερα κέντησαν με τη λόγχη την πλευρά Αυτού, που για χάρη τους έστειλε τις επτά πληγές στους Αιγυπτίους, και πότισαν με χολή Αυτόν που στην έρημο τους έθρεψε με το μάννα, ακούμε στο ΣΤ΄Αντίφωνο. Με τις αντιθέσεις παρουσιάζεται από τη μια η ευεργεσία και από την άλλη η αχαριστία!

Η ευεργεσία του Χριστού και η αχαριστία των ευεργετηθέντων, τονίζεται και στο ΙΑ΄ Ἀντίφωνο· «Ἀντὶ ἀγαθῶν, ὧν ἐποίησας Χριστέ, σταυρωθῆναί σε κατεδίκασαν, ὄξος καὶ χολήν σε ποτίσαντες»· αντί των καλών που τους έκανες, Χριστέ, σε καταδίκασαν στον σταυρικό θάνατο και σε πότισαν ξύδι και χολή.

Ποιον δίκασαν, καταδίκασαν και βασάνισαν; Αυτόν που ιμάτιο του είναι το φως, Αυτόν που είναι ντυμένος με φως· «φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν…», τον ομολογούμε. Αυτός στέκεται γυμνός στο κριτήριο! «Ἐξέδυσάν με τὰ ἱμάτιά μου, καὶ ἐνέδυσάν με χλαμύδα κοκκίνην. Αυτός ραπίζεται από το χέρι ανθρώπων που έπλασε! «Ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον, γυμνὸς εἰς κρίσιν ἵστατο, καὶ ἐν σιαγόνι ῥάπισμα ἐδέξατο, ὑπὸ χειρῶν ὧν ἔπλασεν· …». (Ἀντίφωνον Ι´).

Αυτόν που όλα μπροστά του τρομάζουν και τρέμουν και τον οποίο υμνεί κάθε γλώσσα, τον Χριστόν, τη δύναμη και σοφία του Θεού, Αυτόν ράπισαν οι ιερείς και του έδωσαν χολή! «Ὃν πάντα φρίσσει καὶ τρέμει, καὶ πᾶσα γλῶσσα ὑμνεῖ, Χριστὸν, Θεοῦ δύναμιν, καὶ Θεοῦ σοφίαν, οἱ ἱερεῖς ἐῤῥάπισαν, καὶ ἔδωκαν αὐτῷ χολήν·».

Είχαν μάλιστα την ευκαιρία να τον αφήσουν ελεύθερο, μια και ο Πιλάτος τούς είπε «ἐν αὐτῷ οὐδεμίαν αἰτίαν εὑρίσκω» (Ιω. 19,4). Εκείνοι όμως προτίμησαν να αφεθεί ελεύθερος ο Βαρραβάς. «Τὸ ἄθροισμα τῶν Ἰουδαίων, τῷ Πιλάτῳ ᾐτήσαντο, σταυρωθῆναί σε Κύριε· αἰτίαν γὰρ ἐν σοὶ μὴ εὑρόντες, τὸν ὑπεύθυνον Βαραββᾶν ἠλευθέρωσαν, καὶ σὲ τὸν Δίκαιον κατεδίκασαν,…»· οι συγκεντρωμένοι Ιουδαίοι ζήτησαν από τον Πιλάτο να θανατωθείς, Κύριε. Και μη ευρόντες σε σένα αιτία, ζήτησαν να ελευθερωθεί ο Βαραββάς, και καταδίκασαν Εσένα τον Δίκαιο. «Δύο καὶ πονηρὰ ἐποίησεν, ὁ πρωτότοκος υἱός μου Ἰσραήλ· …ἐμὲ ἐπὶ ξύλου ἐσταύρωσε, τὸν δὲ Βαραββᾶν, ᾐτήσατο καὶ ἀπέλυσεν·» , ακούμε στο πρώτο ιδιόμελο των Αίνων.

Σήμερα δεν αποδεικνύεται αχάριστος μόνον ο ευεργετηθείς λαός, αλλά και ο μαθητής Ιούδας, ο οποίος «ἀλλοτριοῦται τοῦ χαρίσματος· ὑπάρχων μαθητής, γίνεται προδότης·» (Αντίφωνον Δ΄, 2ο τροπάριο)· αποξενώνεται δηλαδή από το χάρισμά του και, ενώ είναι μαθητής, γίνεται προδότης λόγω της φιλαργυρίας του. «Ἔσπευδε πωλῆσαι τόν ἀτίμητον», βιαζόταν να πωλήσει αυτόν του οποίου η τιμή είναι αδύνατον να υπολογισθεί, και εκείνοι, οι οποίοι από φθόνο ζητούσαν να τον θανατώσουν, «Ἔστησαν τὰ τριάκοντα ἀργύρια, τὴν τιμὴν τοῦ τετιμημένου,…»· (Ἀντίφωνον Ε΄) του μέτρησαν τριάντα αργύρια. Τόσο υπολόγισαν την αξία Αυτού που ήταν άξιος κάθε τιμής. Για τριάντα αργύρια πώλησε τον Διδάσκαλο και Τον παρέδωσε φιλώντας τον με δόλο.«Ὁ μαθητὴς τοῦ Διδασκάλου, συνεφώνει τὴν τιμήν, καὶ τριάκοντα ἀργυρίοις, πέπρακε τὸν Κύριον, φιλήματι δολίῳ παραδοὺς αὐτόν, τοῖς ἀνόμοις εἰς θάνατον». Ἀντίφωνον Θ´.

Και ο καθένας μαζί με τον υμνωδό διερωτάται : Ποια συμπεριφορά, Ιούδα, σε έκανε προδότη του Σωτήρα; Μήπως σε ξεχώρισε από τους άλλους Αποστόλους; Μήπως σου στέρησε το χάρισμα των ιαμάτων που έδωσε στους άλλους; Μήπως σε παραγκώνισε στο Τραπέζι, όταν δειπνήσατε όλοι μαζί για τελευταία φορά; Μήπως έπλυνε τα πόδια των άλλων και τα δικά σου τα περιφρόνησε; Ω, πόσα καλά ξέχασες!

«Ποῖός σε τρόπος Ἰούδα, προδότην τοῦ Σωτῆρος εἰργάσατο; μὴ τοῦ χοροῦ σε, τῶν Ἀποστόλων ἐχώρισε; μὴ τοῦ χαρίσματος, τῶν ἰαμάτων ἐστέρησε; μὴ συνδειπνήσας ἐκείνοις, σὲ τῆς τραπέζης ἀπώσατο; μὴ τῶν ἄλλων νίψας τοὺς πόδας, τοὺς σοὺς ὑπερεῖδεν; ὢ πόσων ἀγαθῶν ἀμνήμων ἐγένου».

Και έρχεται η ώρα που όλοι οι πιστοί συγκλονίζονται καθώς ακούνε:

Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου, ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας.

Στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεται, ὁ τῶν Ἀγγέλων Βασιλεύς.

Ψευδῆ πορφύραν περιβάλλεται, ὁ περιβάλλων τὸν οὐρανὸν ἐν νεφέλαις.

Ῥάπισμα κατεδέξατο, ὁ ἐν Ἰορδάνῃ ἐλευθερώσας τὸν Ἀδάμ.

Ἥλοις προσηλώθη, ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας.

Λόγχῃ ἐκεντήθη, ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου.

… Ἀντίφωνον ΙΕ´.

Όλα τα μέλη της αγίας σαρκός Του υπέστησαν ατιμία. Ἕκαστον μέλος τῆς ἁγίας σου σαρκός, ἀτιμίαν δι᾿ ἡμᾶς ὑπέμεινε· τὰς ἀκάνθας ἡ κεφαλή· ἡ ὄψις τὰ ἐμπτύσματα· αἱ σιαγόνες τὰ ῥαπίσματα· τὸ στόμα τὴν ἐν ὄξει, κερασθεῖσαν χολὴν τῇ γεύσει· τὰ ὦτα τὰς δυσσεβεῖς βλασφημίας· ὁ νῶτος τὴν φραγγέλωσιν, καὶ ἡ χεὶρ τὸν κάλαμον· αἱ τοῦ ὅλου σώματος ἐκτάσεις ἐν τῷ σταυρῷ· τὰ ἄρθρα τοὺς ἥλους· καὶ ἡ πλευρὰ τὴν λόγχην· ὁ παθὼν ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ παθῶν ἐλευθερώσας ἡμᾶς·

Πόσο σκοτίζει τον άνθρωπο ο φθόνος («διὰ φθόνον παρέδωκαν αὐτόν»), η φιλαργυρία («ὤ τῆς πηρωτικῆς φιλαργυρίας» (της φιλαργυρίας που σε κάνει ανάπηρο) , ο φόβος των ανθρώπων και η αγνωμοσύνη! Ευόλισθος (γλιστράει εύκολα και πέφτει ο άνθρωπος) και τρεπτός, εύκολα αλλάζει γνώμη και διάθεση.

Η Σωτηρία πάντως του ανθρωπίνου γένους, η σωτηρία του καθένα μας, είναι ακριβά πληρωμένη. Αυτό συνοψίζεται στο Απολυτίκιο της ημέρας:

Ἐξηγόρασας ἡμᾶς, ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου, τῷ τιμίῳ σου Αἵματι· τῷ Σταυρῷ προσηλωθείς, καὶ τῇ λόγχῃ κεντηθείς, τὴν ἀθανασίαν ἐπήγασας ἀνθρώποις· Σωτὴρ ἡμῶν δόξα σοι».

Συνειδητοποιώντας αυτό οι πιστοί κλίνουν αυθόρμητα γόνυ καρδίας και με συντριβή λέγουν:

«Προσκυνοῦμέν σου τὰ Πάθη Χριστέ. Δεῖξον ἡμῖν, καὶ τὴν ἔνδοξόν σου Ἀνάστασιν».

ΑΚΤΙΝΕΣ