Εισήγηση π. Λαυρεντίου Γρατσία: 6. Μία πλάνη· θεϊστική η δημιουργική εξέλιξις ή εξελικτική δημιουργία

Μία πλάνη· θεϊστικὴ ἢ δημιουργικὴ ἐξέλιξις ἢ ἐξελικτικὴ δημιουργία

Ὁ π. Σεραφεὶμ Ρόουζ, πρώην προτεστάντης Ἀμερικανὸς ποὺ ἀσπάσθηκε τὴν Ὀρθοδοξία, λέει· «Ἔβλεπα πάντοτε τὴν ἐξέλιξι, σὲ ὅλες τὶς ἐκφάνσεις της, ὡς σημαντικὸ μέρος τῶν “συγχρόνων ἀμερικανικῶν” διανοητικῶν δημιουργημάτων ποὺ ἄφησα πίσω [μου] ὅταν ἔγινα ὀρθόδοξος… [Ἡ ἐξέλιξι] συνδέεται τόσο πολὺ μὲ τὸν τεκτονικὸ - οἰκουμενισμὸ καὶ ὁλόκληρη τὴν ψευδοθρησκευτικὴ σύγχρονη ὀπτική». Ἐδῶ ὁ π. Σεραφεὶμ δείχνει τὸν χιλιαστικὸ στόχο ποὺ μοιράζονται ἡ θεωρία τῆς ἐξελίξεως καὶ ὁ οἰκουμενισμός· μία δηλαδὴ ἐρχόμενη «νέα τάξη», στὴν ὁποία ὅλα τὰ προηγούμενα πρότυπα θὰ ἀλλάξουν ἐξ ὁλοκλήρου. 

«Στὸ φῶς τῆς ἐξέλιξης καθετὶ πρέπει νὰ ἀλλάξει – ὄχι μόνο ἡ “στατικὴ παγκόσμια θεώρηση” τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῶν ἁγίων πατέρων, ἀλλὰ ὁλόκληρη ἡ ὀπτικὴ κάποιου γιὰ τὴ ζωή, τὸ Θεό, τὴν Ἐκκλησία. …Ἡ ἐξέλιξη εἶναι μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ ἐπικίνδυνες ἔννοιες ποὺ ἀντιμετωπίζουν οἱ ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ σήμερα. Ἴσως εἶναι πολὺ βασικὴ (σὲ ἐπίπεδο διανόησης) γιὰ τὴν ἐπίθεση στὴν ἐκκλησία, γι᾽ αὐτὴ τὴν ἴδια [τὴ] φιλοσοφία γιὰ τὸν ἐρχομὸ τοῦ ἀντιχρίστου»(ἱερομ. Δαμασκηνοῦ, π. Σεραφεὶμ Ρόουζ, ἡ ζωὴ καὶ τὰ ἔργα του, ἐκδ. Μυριόβιβλος, Ἀθήνα 2006, τ. Β΄, σ. 268-271).

Ὁ π. Σεραφεὶμ κατάλαβε ὅτι ἡ μάχη ποὺ ἔδινε δὲν ἀφωροῦσε τόσο τὴν ἀθεϊστικὴ φυσικὴ ἐξέλιξι ἀλλὰ τὶς περισσότερο «ἐκλεπτισμένες» μορφὲς θεϊστικῆς ἢ πνευματικῆς ἐξελίξεως. Ἡ «θεϊστικὴ» ἐξέλιξι, λέει, «εἶναι ἐφεύρεση τῶν ἀτόμων πού, ὄντας φοβισμένα ὅτι ἡ φυσικὴ ἐξέλιξη εἶναι πράγματι “ἐπιστημονική”, προσαρτοῦν τὸ “Θεὸ” σὲ διάφορα σημεῖα τῆς ἐξελικτικῆς διαδικασίας, ὥστε νὰ μὴν παραμείνει ἔξω, προκειμένου νὰ προσαρμοστεῖ “ἡ θεολογία” στὶς “πιὸ πρόσφατες ἐπιστημονικὲς ἀνακαλύψεις”. …Αὐτὸ δὲν εἶναι ἱκανοποιητικὸ οὔτε γιὰ τὴ θεολογία οὔτε γιὰ τὴν ἐπιστήμη, ἀλλὰ ἁπλῶς ἀναμιγνύει τὶς δυὸ σφαῖρες». Ὅμως «ὁλόκληρος ὁ σκοπὸς καὶ ἡ πρόθεση τῆς θεωρίας τῆς φυσικῆς ἐξέλιξης εἶναι νὰ βρεθεῖ μιὰ ἐξήγηση γιὰ τὸν κόσμο χωρὶς Θεό. Δηλαδή, ἡ φυσικὴ ἐξέλιξη εἶναι ἀπὸ τὴ φύση της ἀθεϊστική, καὶ εἶναι γελοῖο ὅταν “θεολόγοι” ἀκολουθοῦν μὲ ὑποταγὴ τὴν πιὸ πρόσφατη“ἐπιστημονικὴ” θεωρία ὥστε νὰ μὴ γίνουν ὀπισθοδρομικοί»(ἱερομ. Δαμασκηνοῦ ἔ.ἀ. σ. 271-272). Ἐδῶ ἐννοεῖ τοὺς Τεϊλὰρντ ντὲ Σαρντέν, Θεοδόσιο Νομπζάνσκι κ.ἄ..

Ἰδιαιτέρως τὸν ἀπασχόλησε ὁ Ἕλληνας ὀρθόδοξος συγγραφέας καὶ γιατρὸς Ἀλέξανδρος Καλόμοιρος. «Εἶχε ἐκτιμήσει τὴν ἀγγλικὴ μετάφραση τῆς δυναμικῆς κριτικῆς τοῦ Καλόμοιρου γιὰ τὸν Οἰκουμενισμὸ μὲ τίτλο Ἀπέναντι στὴν ψεύτικη ἕνωση (σημείωσι δική μου· τὸ ἔργο, σπουδαῖο πράγματι καὶ μὲ πρόλογο τοῦ Φώτη Κόντογλου, στὰ ἑλληνικὰ εἶνε γνωστὸ μὲ τὸν τί τλο Κατὰ ἑνωτικῶν, ἐκδ. «Ἀστήρ», Ἀθῆναι 1964, σσ. 114) καὶ δὲν μποροῦσε νὰ φανταστεῖ πὼς ὁ ἴδιος συντάκτης μποροῦσε νὰ εἶναι ὑπὲρ τῆς ἐξέλιξης». Τοῦ ἔγραψε λοιπόν, καὶ ὁ Καλόμοιρος ἀπήντησε μὲ μία μεγάλη ἐπιστολή, στὴν ὁποία ὁ π. Σεραφεὶμ εἶδε ἔκπληκτος ὅτι ὁ δόκτωρ ὑποστήριζε ἀπροκάλυπτα τὴν ἐξελικτικὴ διδασκαλία, συμπληρωμένη μὲ τὸ «ἐξελιγμένο ζῷο Ἀδάμ» καὶ λέγοντας ὅτι «αὐτὸς ποὺ ἀρνεῖται τὴν ἐξέλιξη ἀρνεῖται τὴν Ἁγία Γραφή». «Πατερικά», ἔγραψε ὁ π. Σεραφείμ, ἡ ἐπιστολὴ τοῦ δρος Καλομοίρου «ἦταν πολὺ ἀδύνατη… Δὲν εἶχε ἐντρυφήσει στὴν ἐξέταση τῶν προϋποθέσεων τοῦ “γεγονότος” τῆς ἐξέλιξης. Ἄρα, θὰ πρέπει νὰ τὸν προκαλέσουμε νὰ ἀρχίσει νὰ σκέφτεται καὶ νὰ μὴν ἀποδίδει στοὺς Ἅγιους Πατέρες τὶς προκαταλήψεις ποὺ βασίζονται στὴ σύγχρονη δυτικὴ “σοφία”… Ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι θεολόγος, ἀλλὰ διαβάζει τὰ λάθη στοὺς πατέρες… Εἶναι πολὺ ἀνακριβὴς στὴν ἔννοια τῆς λέξης “ἐξέλιξη”». Συντάσσοντας τὴν ἀπάντησί του στὸν Ἀλέξανδρο Καλόμοιρο ὁ π. Σεραφεὶμ προσευχήθηκε θερμά, μελέτησε καὶ πόνεσε γιὰ νὰ μπῇ στὴ σκέψι τῶν ἁγίων πατέρων, ὥστε νὰ δῇ πῶς ἐκεῖνοι κατανοοῦσαν τὴ δημιουργία. Αἰσθάνθηκε ἰδιαιτέρως κοντὰ στὸν ἅγιο Βασίλειο τὸν Μέγα ποὺ εἶχε ἑρμηνεύσει τὴν Ἑξαήμερο(ἱερομ. Δαμασκηνοῦ ἔ.ἀ. σ. 273-275).

«Ἐπιθυμῶ νὰ καταστήσω πολὺ σαφὲς σὲ σᾶς τὸ ἑξῆς», ἔγραφε. «Δὲν ἀρνοῦμαι τὸ γεγονὸς τῆς ἀλλαγῆς καὶ τῆς ἀνάπτυξης στὴ φύση. Ὅτι ἕνας ὥριμος ἄνθρωπος δημιουργεῖται ἀπὸ ἕνα ἔμβρυο· ὅτι ἕνα μεγάλο δέντρο προέρχεται ἀπὸ ἕνα μικρὸ βελανίδι· ὅτι ἀναπτύσσονται νέες ποικιλίες ὀργανισμῶν, εἴτε πρόκειται γιὰ “φυλὲς” τοῦ ἀνθρώπου εἴτε γιὰ διαφορετικὰ εἴδη γατῶν καὶ σκυλιῶν καὶ ὀπωροφόρων δέντρων. Ἀλλά, ὅλα αὐτὰ δὲν εἶναι ἐξέλιξη: εἶναι μόνον ποικιλία μέσα σὲ ἕνα ὁρισμένο εἶδος ἢ εἴδη· δὲν ἀποδεικνύει οὔτε ἀκόμη προτείνει (ἐκτὸς ἂν ἤδη τὸ πιστεύετε αὐτὸ γιὰ μὴ-ἐπιστημονικοὺς λόγους) ὅτι μιὰ μορφὴ ἢ ἕνα εἶδος ἀναπτύσσεται σὲ ἄλλο καὶ ὅτι ὅλα τὰ παρόντα πλάσματα εἶναι προϊὸν μιᾶς τέτοιας ἀνάπτυξης ἀπὸ ἕναν ἢ μερικοὺς πρωτόγονους ὀργανισμούς… Κανένας “ὑποστηρικτὴς τῆς ἐξέλιξης” ἢ “μὴ ὑποστηρικτὴς” δὲν θὰ ἀρνηθεῖ ὅτι οἱ “ἰδιότητες” τῶν πλασμάτων μποροῦν νὰ ἀλλάξουν. Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν ἀποτελεῖ ἀπόδειξη τῆς ἐξέλιξης…». Ὁ π. Σεραφεὶμ παρέθετε στὴ συνέχεια ἐκτεταμένα κείμενα ἀπὸ τὴν Ἑξαήμερον τοῦ ἁγίου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, γιὰ νὰ δείξει ὅτι αὐτὸς ὁ σημαντικὸς ἅγιος πατήρ, στὴ διδασκαλία του γιὰ τὴν ποικιλία, ἦταν σαφῶς ἐνάντιος σὲ ὁποιοδήποτε εἶδος μεταμορφωτικῶν (ἐξελικτικῶν) ἰδεῶν… Ἀπὸ τὰ γραπτὰ πολλῶν πατέρων ὁ π. Σεραφεὶμ κατέδειξε ὅτι ἀληθινὰ κατανοοῦσαν τὸ βιβλίο τῆς Γενέσεως «ἁπλᾶ» – ἤ, σύμφωνα μὲ τὰ λόγια τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, «ὅπως γράφτηκε»… Ἔδειξε ὅτι ὅλοι οἱ πατέρες δίδαξαν ὅτι ὁ πρῶτος ἄνθρωπος, ὁ Ἀδάμ, καὶ κατ᾽ ἀκολουθίαν τὰ πρῶτα πλάσματα «ἐμφανίστηκαν μὲ ἕναν τρόπο διαφορετικὸ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀπογόνους τους: ἐμφανίστηκαν ὄχι ἀπὸ φυσικὴ παραγωγὴ ἀλλὰ ἀπὸ τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ… Ὁ δρ Καλόμοιρος… εἶχε ὑποθέσει ὅτι «ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι φυσικὰ ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ…, φυσικὰ εἶναι ἕνα ζῶο, ἕνα ἐξελιγμένο κτῆνος» …ἐν τούτοις μιὰ τέτοια ἄποψη ἐρχόταν σὲ ἀντίθεση μὲ τὴ διδασκαλία τῶν ἁγίων πατέρων, οἱ ὁποῖοι δίδαξαν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἦταν δημιουργημένος κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ σύμφωνα μὲ τὴν ἴδια τὴν φύση του. …Ἡ Ἁγία Γραφὴ καὶ οἱ Ἅγιοι Πατέρες διδάσκουν ὅτι ὁ Ἀδὰμ ὑποτάχθηκε στὸ θάνατο μόνο κατὰ τὸν χρόνο τῆς πτώσης του. Ἐκεῖνος ὁ θάνατος ἦταν ἡ ποινὴ γιὰ τὴν ἁμαρτία [τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας]. Ὁ Χριστός, ὁ δεύτερος Ἀδάμ, ποὺ ἀνέλαβε τὴν ποινὴ [αὐτὴ τὴν αὐτοτιμωρία τοῦ Ἀδὰμ] καὶ ποὺ πέθανε γιὰ μᾶς, ἐξαγόρασε τὴν ἀνθρωπότητα ἀπὸ ὅλες τὶς συνέπειες τῆς πτώσης. Αὐτὴ ἡ διδασκαλία –ἰδιαιτέρως ἡ διδασκαλία ὅτι ἀπὸ ἕναν ἄνθρωπο ἡ ἁμαρτία εἰσῆλθε στὸν κόσμο καὶ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ὁ θάνατος (Ρωμ. 5:12)– γίνεται ἐξαιρετικὰ δυσδιάκριτη, ἂν δὲν χάνεται ἐξ ὁλοκλήρου, ὅταν βλέπει κάποιος τὸν ἄνθρωπο ὡς ὂν ἐξελιγμένο ἀπὸ κατώτερα πλάσματα κατὰ τὴ διάρκεια ἑκατομμυρίων ἐτῶν (ἱερομ. Δαμασκηνοῦ ἔ.ἀ. σ. 276-280· βλ. καὶ Ἰφτίμε σσ. 17, 21κ.ἑ.).

Τὶς ἀπόψεις αὐτὲς πρεσβεύει στὶς μέρες μας ἡ λεγομένη Exel-dim (ἐξελικτικὴ δημιουργία) καὶ ἐπεκτείνοντας περαιτέρω τὴν διδασκαλία της ὑποστηρίζει ὅτι· – ὁ Ἀδάμ γεννήθηκε ἀπὸ γυναῖκα-ἐξελισσόμενο πίθηκο, κι ὅτι ὁ Θεὸς χρησιμοποίησε τὸν πίθηκο καὶ τὸν μετέτρεψε σὲ ἄνθρωπο, τὸν ἀνθρωπο-πίθηκο Ἀδάμ. – Ἡ Ἐξέλιξι δὲν σταμάτησε ποτέ, καὶ σήμερα ἐξελισσόμαστε χωρὶς νὰ ἔχουμε ὁλοκληρωθῆ ὡς ἄνθρωποι, καὶ θὰ συνεχίσουμε νὰ ἐξελισσώμαστε συνεχῶς· εἴμαστε δηλαδὴ πιθηκάνθρωποι σὲ πορεία ἐξελίξεως. – Ὁ Χριστὸς σταυρώθηκε καὶ γι᾽ αὐτοὺς τοὺς προγόνους τοῦ Ἀδάμ, κατέβηκε στὸν ᾅδη καὶ τοὺς ἀνέστησε, τοὺς ἁγίασε, καὶ τώρα αὐτοὶ εἶνε στὸν οὐρανό, ἀναστημένοι καὶ ἁγιασμένοι. – Ὁ Ἀδὰμ ἔλαβε τὸ ἅγιο Πνεῦμα μέσα στὴν κοιλιὰ τῆς μητέρας του, ὅπως ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος. – Ἑπομένως ὁ Χριστὸς ἔλαβε σάρκα πιθηκανθρώπου, ἐφ᾽ ὅσον ἡ ἐξέλιξι τοῦ πιθήκου δὲν ἔχει σταματήσει ποτέ, καὶ ἐμεῖς δὲν εἴμαστε ἄνθρωποι ἀφοῦ συνεχώς ἐξελισσόμαστε. 

Αὐτὰ καὶ ἄλλα συναφῆ διδάσκουν οἱ ὀπαδοὶ τῆς Exeldim καὶ προσπαθοῦν νὰ τὰ ἐντάξουν στὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, λέγοντας ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη πίστι εἶνε καθ᾽ ὅλα συμβατὴ μὲ τὴν αἵρεσί τους. Δὲν εἶνε ὅμως οἱ πλανεμένες αὐτὲς ἀπόψεις σύμφωνες μὲ τὴν Ὀρθόδοξη πίστι καὶ χρειάζεται προσοχὴ γιὰ νὰ μὴ παρασυρθῇ κανείς.

Συνεχίζεται

προηγούμενο μέρος

επόμενο μέρος