Θάρσεις ή Θαρσίς

 

Διόδωρος Ράμμος

Ιστορικός - αρχαιολόγος

για το ιστολόγιο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΣ

Tarsis (תַרְשִׁ֑ישׁ)

 

Το δεύτερο φύλο του ελληνικού έθνους ονομάζεται Θάρσεις ή Θαρσίς (Γένεσις, 10,4) και την ονομασία αυτή την συναντάμε σε πολλά χωρία της Παλαιάς Διαθήκης. Η λέξη αυτή ταιριάζει πλήρως με το όνομα Ταρσός, την γνωστή πόλη της Κιλικίας. Προφανώς οι πρώτοι Έλληνες μετανάστευσαν από την Μεσοποταμία προς το Αιγαίο, περπατώντας παράλληλα με τις όχθες του Ευφράτη. Κατέληξαν στον κόλπο της Αλεξανδρέττας (Iskenderun) και κάποια ομάδα έμεινε εκεί, στην εύφορη πεδιάδα της Κιλικίας, κάποιοι πέρασαν απέναντι στην Κύπρο, ενώ οι υπόλοιποι Έλληνες συνέχισαν προς το Αιγαίο.

      Εκ πρώτης όψεως, η Ταρσός δεν μας πείθει ότι σχετίζεται με την Ελλάδα και, πολύ περισσότερο, δεν πάει το μυαλό μας ότι ένα από τα πρώτα ελληνικά φύλα ήταν οι Ταρσοί (ή Τάρσιοι). Και όμως, αν ξεδιπλώσουμε το κουβάρι των μύθων και των τοπωνυμίων, προκύπτουν απίστευτα στοιχεία.

    Ο Ταρσός, με το μεγάλο σόι του, την φαμίλια του, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένας από τους τέσσερις πατριάρχες των Ελλήνων, μετά τον γενάρχη μας, τον Ίωνα. Στην συνέχεια, θα δούμε πῶς από την ίδια οικογένεια, του Ταρσού, προήλθαν οι Τιτάνες της Κρήτης, οι ήρωες της Κορινθίας, της Αρκαδίας και της Αργολίδας, μέχρι και οι κάτοικοι της θρυλικής Ατλαντίδας.

      Η μυθολογία αναφέρει σαν θεϊκή οικογένεια, πριν από τον Δία και το γνωστό Δωδεκάθεο, την οικογένεια των Τιτάνων, που υποτίθεται ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης. Οι Τιτάνες δημιούργησαν και το ανθρώπινο γένος, με βάση τις ίδιες παραδόσεις. Ανάμεσα στους δώδεκα Τιτάνες (6 αγόρια και 6 κορίτσια), ήταν ο Ιαπετός και ο μικρός αδελφός του, ο Κρόνος.

Τα τέκνα του Ιαπετού ήταν ο Άτλαντας, ο Προμηθέας, ο Επιμηθέας, ο Μενοίτιος, ο Βουφάγος και η Αγχιάλη.

     Η Αγχιάλη παντρεύτηκε τον Ἑκάτερο και έτεκε τον Κύδνο. Κατά μία παράδοση, παιδιά τους ήταν και οι Δάκτυλοι (που συχνά ταυτίζονται με τους Κουρήτες της Κρήτης) και οι Ἑκατερίδες. Στην χώρα της Κιλικίας ένας από τους ποταμούς ονομάστηκε Κύδνος και μία από τις πόλεις πήρε το όνομα Αγχιάλη.

      Ένας άλλος ποταμός της Κιλικίας ονομαζόταν Πύραμος, με τον οποίο συνδέεται μια ρομαντική αλλά και θλιβερή ιστορία. Ο Πύραμος είχε ερωτευτεί την κόρη του Ασωπού, την Θίσβη, αλλά τελικά και οι νέοι πέθαναν με τραγικό τρόπο. Η ιστορία αυτή ενέπνευσε και πολλούς ποιητές, από τον Ρωμαίο Οβίδιο μέχρι τον Γουίλιαμ Σαίξπηρ (Ρωμαίος και Ιουλιέτα).

   Ωστόσο, το όνομα Πύραμος έμεινε στην ιστορία και για έναν ακόμη λόγο, καθώς οι Ταρσοί Έλληνες έδωσαν το όνομά του στο ομώνυμο γεωμετρικό στερεό, την πυραμίδα. Αξίζει να γνωρίζουμε ότι πυραμίδα (<*Πυραμίδς, Πυραμίς) κατά λέξη σημαίνει κόρη του Πυράμου! Μήπως ήθελαν οι Έλληνες συγγενείς του Πυράμου να τιμήσουν την μνήμη του και το πρόωρο τέλος του, δίνοντας το όνομά του στο αντίστοιχο κτήριο;

Και, για να προκαλέσουμε την φαντασία μας, ας κάνουμε και άλλες υποθέσεις! Μήπως η πυραμίδα που χτίστηκε το 2720 π.Χ. στο χωριό Ελληνικό της Αργολίδας, ήταν από τους Ταρσούς συγγενείς του Πυράμου; Μήπως ο Πύραμος ήταν ο αρχιτέκτονας, που επινόησε την τριγωνική πυραμίδα;

   Ας μην ξεχνάμε ότι ένα ακόμη ομοιοκατάληκτο όνομα, ο Κέραμος, προφανώς έδωσε το όνομά του στην γνωστή λέξη *κεραμίδς <κεραμίς <κεραμίδι, το οποίο τεχνολογικά ήταν άγνωστο στους Προέλληνες, αλλά το φέρνουν οι Έλληνες στο Αιγαίο, το 2735 π.Χ., όπως βλέπουμε και στην περίφημη Οικία των Κεράμων στην Λέρνα Αργολίδας.

   Στην συνέχεια θα εξετάσουμε τις ιστορίες που έχουν επίκεντρο τον Άτλαντα. Ο Τιτάνας Άτλαντας, με σύζυγο την κόρη του Ωκεανού Πλειόνη, εγκαταστάθηκε στο όρος Κυλλήνη της Αρκαδίας, όπου γέννησε τα παιδιά του. Οι κόρες του ονομάστηκαν Πλειάδες, από το όνομα της μητέρας τους, της Πλειόνης.

     Οι πιο γνωστές Πλειάδες ήταν η Μαία, η μητέρα του Ερμή, η Ταϋγέτη, που έδωσε το όνομά της στον Ταΰγετο της Λακωνίας, και η Ηλέκτρα (όχι η γνωστή κόρη του Αγαμέμνονα). Η Ηλέκτρα παντρεύτηκε τον Κόρινθο και απέκτησαν τον Ιασίωνα και τον Δάρδανο.

    Ο Δάρδανος γεννήθηκε στην Αρκαδία, και νυμφεύτηκε αρχικά την Χρυσή, την κόρη του Πάλλαντα. Ο ένας από τους γιους του Δαρδάνου, ο Ζάκυνθος, έφυγε για το Ιόνιο πέλαγος, και εγκαταστάθηκε στο νησί, που έλαβε το όνομά του. Ένας άλλος, που ονομαζόταν Ιδαίος, έδωσε το όνομά του σε δύο βουνά, το όρος Ίδη στην Κρήτη (Ψηλορείτης) και στην Τρωάδα.

    Ο ίδιος ο Δάρδανος, σε μεταγενέστερη φάση, έφυγε στην Σαμοθράκη και από εκεί πέρασε στην απέναντι μικρασιατική ακτή, όπου νυμφεύθηκε την Βάτεια, την κόρη του βασιλιά της Τροίας Τεύκρου.

     Πολύ πιο δυτικά από τον Ζάκυνθο έφτασαν κάποια άλλα παιδιά, που κατέληξαν στο τέλος της Μεσογείου, στο Γιβραλτάρ της Ισπανίας, και εγκαταστάθηκαν στον ποταμό Γκουανταλκιβίρ (Quadalquivir), όπου ίδρυσαν την πόλη Ταρτησσό (κοντά στην σημερινή πόλη Huelva) και την περίφημη Ατλαντίδα.

   Εδώ τίθεται το εξής ερώτημα: γιατί να σηκωθούν να φύγουν οι Ταρσοί από την Πελοπόννησο και να εγκατασταθούν στην Ισπανία, στις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού; Η απάντηση είναι ότι αναζητούσαν πολύτιμα μέταλλα, συνεπώς ήθελαν να γίνουν πλούσιοι! Έψαχναν για χώρες πλούσιες σε χρυσό, χαλκό και κασσίτερο, ο οποίος ήταν απαραίτητος για την κατασκευή του μπρούντζου.

   Στην συνέχεια, η ελληνική ναυτιλία αναλάμβανε την μεταφορά των μετάλλων, από τις μακρινές χώρες μέχρι το Αιγαίο! Αυτό έγινε και στην Ταρτησσό, όπου ο μύθος αναφέρει ότι εξορίστηκε ο Τιτάνας Άτλαντας και υποχρεώθηκε να βαστά με τους ώμους του το ουράνιο στερέωμα. Έκτοτε, η θάλασσα που απλώνεται πέρα από την Μεσόγειο και τα στενά του Γιβραλτάρ ονομάστηκε Ατλαντικός Ωκεανός.

   Εκεί χτίστηκε, από τους απογόνους του Άτλαντα, και η διάσημη Ατλαντίδα, η οποία ήταν μία ελληνική αποικία της 3^ης χιλιετίας π.Χ. και όχι κάτι εξωγήινο ή υπερφυσικό, όπως πολλοί φαντάζονται μέχρι σήμερα.

     Ο μικρός γιος (ή εγγονός) του Ταρσού, ο Κρόνος, κατέφυγε στην Κρήτη και κατοίκησε ή στην Κνωσό ή κάπου κοντά στον Ψηλορείτη. Η Κρήτη συνδέεται με την Αρκαδία (Γόρτυνα, Γορτυνία), αλλά και με την Κιλικία. Με βάση τους μύθους της Τιτανομαχίας, οι Τιτάνες της Κρήτης δεν ήθελαν για βασιλιά τους τον γιο του Κρόνου, τον γνωστό Δία.

   Ο Δίας νίκησε τους συγγενείς του, τους Τιτάνες, νίκησε και τους Γίγαντες και στο τέλος συγκρούστηκε με τον Τυφώνα, ο οποίος είχε γεννηθεί στην Κιλικία! Αλλά και η Ευρώπη, την οποία έκλεψε ο Δίας μεταμορφωμένος σε λευκό ταύρο, είχε αδελφό τον Κίλικα, ο οποίος έδωσε το όνομά του στην Κιλικία.

     Δεν πρέπει να παραλείψουμε ότι ο Κρόνος σχετίζεται άμεσα με την αρχαία Ολυμπία, καθώς ο λόφος βόρεια του αρχαιολογικού χώρου ονομάζεται Κρόνιος λόφος. Εκεί που βρίσκεται ο τύμβος του Πέλοπα (ή Πελόπιον) είχαν χτίσει οι Έλληνες, λίγο μετά το 2700 π.Χ., έναν τεράστιο πύργο, με διάμετρο 27 μέτρα. Στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος, στην Τίρυνθα της Αργολίδας, έχτισαν την ίδια εποχή ένα παρόμοιο κυκλικό κτήριο, ίδιων διαστάσεων.

    Δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε κάτι άλλο, εκτός από το ότι και τα δύο μνημειώδη κτήρια κατασκευάστηκαν από την οικογένεια των Τιτάνων- Ταρσών. Και η Ολυμπία σχετίστηκε με τον Κρόνο αρχικά, ενώ ο Όλυμπος με τον γιο του Κρόνου.

      Τελειώνουμε την αναφορά στους Ταρσούς με την σχέση Κορινθίας και Κιλικίας. Το όνομα Ταρσός επιβιώνει μέχρι σήμερα στα χωριά Άνω και Κάτω Ταρσός, στην ορεινή Κορινθία. Επίσης, στην αρχαία Κόρινθο υπάρχει ο λόφος Κοράκου, όπου ανακαλύφθηκε σπουδαίος πρωτοελλαδικός οικισμός. Αλλά και στα σύνορα Κιλικίας και Παμφυλίας υπήρχε η παραθαλάσσια πόλη Κορακήσιον (η σημερινή Alanya). Τοπωνύμιο Κοράκου υπάρχει και στην Κύπρο, κοντά στην Λευκωσία.

Επιστρέφοντας στην μυθολογία, αν εξετάσουμε τον Κορίνθιο ήρωα Βελλερεφόντη, θα δούμε ότι η δράση του είναι μεταξύ Κορίνθου και Κιλικίας!  

Πῶς τελικά εξηγούνται όλες αυτές οι παραδόσεις, που ανάγονται στην Πρωτοελλαδική ΙΙα εποχή, όταν εγκαθίστανται οι Έλληνες στο Αιγαίο;

Το πρώτο πιθανό σενάριο είναι ότι οι Τιτάνες ήταν τα παιδιά του Ταρσού και ίσως η γυναίκα του να λεγόταν Τιτάνη, που υπάρχει ως τοπωνύμιο στην ορεινή Κορινθία. Το δεύτερο σενάριο είναι ο Ταρσός να είχε κάποιο γιο, με όνομα Τιτάν(ας), που απέκτησε τα παιδιά που ονομάστηκαν Τιτάνες. Το τρίτο σενάριο είναι ο Ταρσός, που ήταν εγγονός του βιβλικού Ιαπετού (Ιάφεθ), να είχε ονομάσει κάποιον γιο του Ιαπετό, οπότε ο Ιαπετός της ελληνικής μυθολογίας να ήταν δισέγγονος του βιβλικού Ιαπετού.

      Ποια διάλεκτο, άραγε, μιλούσε το φύλο των Ταρσών; Όλα τα στοιχεία, που παραθέσαμε ως τώρα, μας οδηγούν στην υπόθεση ότι πρέπει να μιλούσαν την Αρκαδική διάλεκτο, η οποία ονομάζεται και Αρκαδοκυπριακή, η οποία στο πέρασμα του χρόνου συρρικνώθηκε και επιβίωσε μόνο στην Αρκαδία και την Κύπρο.

    Οι Δωριείς, οι Έλληνες της δυτικής Ελλάδας, άρχισαν στην αρχή της Πρωτοελλαδικής ΙΙΙ περιόδου (2300 π.Χ.) να εκτοπίζουν τους Ταρσούς από τα παράλια της Πελοποννήσου, όπως φαίνεται και από την καταστροφή της Λέρνας. Η κυριαρχία των Δωριέων ολοκληρώθηκε μετά το 1200 π.Χ., με την κάθοδο των Ηρακλειδών, που σχεδόν εξαφάνισε την ταρσική/αρκαδική διάλεκτο από το Αιγαίο.

Διόδωρος Ράμμος

Ιστορικός - αρχαιολόγος

για το ιστολόγιο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΣ