Μυθικές παραδόσεις

Η διαφοροποίηση των ελληνικών ακτών στο πέρασμα του χρόνου.

Οι πρώτοι κάτοικοι της Ελλάδας έρχονται από τα μικρασιατικά παράλια και περνούν με τα πρωτόγονα πλοία τους στις ευρωπαϊκές ακτές και στα νησιά του Αιγαίου και του Ιόνιου πελάγους. Τί γνωρίζουμε για αυτούς τους ανθρώπους;

Δυστυχώς, εκτός από τα στοιχεία που μας φανερώνει η αρχαιολογική σκαπάνη, ελάχιστα πράγματα μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε, εκτός αν μελλοντικά βρεθούν και αποκρυπτογραφηθούν γραπτά κείμενα εκείνης της απώτατης εποχής (όπως η πρωτογραφή του Δισπηλιού).

Επειδή, λοιπόν, δεν έχουμε γραπτές μαρτυρίες για την Νεολιθική Ελλάδα, καταφεύγουμε στις προφορικές μαρτυρίες, που επιβίωσαν μέχρι την εποχή που άρχισαν να καταγράφουν οι Έλληνες την ιστορία τους, από τον 8ο αι.π.Χ. και έπειτα, με τον Όμηρο και τον Ησίοδο.

Οπωσδήποτε, οι προφορικές μαρτυρίες αλλοιώνονται στο πέρασμα του χρόνου, από γενιά σε γενιά. Ως γνωστόν, τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν! Και τα λόγια δημιουργούν την Μυθολογία, ενώ τα γραπτά συνθέτουν την Ιστορία. Στην μυθολογία, επομένως, θα καταφύγουμε, για να αποκτήσουμε έστω και μια αμυδρή εικόνα, για το ποιοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι του Αιγαίου.

Ένα πλήθος από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς αναφέρουν ότι υπήρξε εποχή που το Αιγαίο δεν είχε ελληνόφωνο πληθυσμό. Αυτούς τους ανθρώπους, που κατοικούσαν στα ελληνικά εδάφη, αλλά δεν μιλούσαν ελληνικά, τους ονόμαζαν βαρβάρους (χωρίς να τους θεωρούν κατώτερους πολιτιστικά).

Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία του ιστορικού Εκαταίου (520 π.Χ.), την οποία διασώζει ο γεωγράφος Στράβωνας: «Ἑκαταῖος μὲν οὖν ὁ Μιλήσιος περὶ τῆς Πελοποννήσου φησὶν διότι πρὸ τῶν Ἑλλήνων ᾤκησαν αὐτὴν βάρβαροι. Σχεδὸν δέ τι καὶ ἡ σύμπασα Ἑλλὰς κατοικία βαρβάρων ὑπῆρξε τὸ παλαιόν» (Στράβωνος Γεωγραφικά Ζ΄, 7,1). Συνεπώς, οι νεολιθικοί κάτοικοι της Ελλάδας, οι πρώτοι απόγονοι του Αδάμ που ήρθαν στο Αιγαίο, δεν μιλούσαν ελληνικά.

Ορισμένοι επιστήμονες έχουν χρησιμοποιήσει τον όρο Προέλληνες (Pregreeks), για να χαρακτηρίζουν αυτούς τους πληθυσμούς, που ζούσαν στην Ελλάδα πριν από την έλευση των ελληνικών φύλων. Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, στην πλειοψηφία τους, τους ονόμαζαν Πελασγούς (εκτός από βαρβάρους).

Νεολιθικό ειδώλιο μητέρας με βρέφος, Σέσκλο 4800 π.Χ.

Εντούτοις, δεν γνωρίζουμε πώς ονόμαζαν τον εαυτό τους οι ίδιοι οι Προέλληνες, καθώς η λέξη Πελασγός δεν είναι προελληνική, αλλά ινδοευρωπαϊκή (Γιαννόπουλος 2016, σελ. 91). Όπως, αντίστοιχα, δεν γνωρίζουμε αν μιλούσαν μία ενιαία γλώσσα ή περισσότερες, αλλά το πιο πιθανό είναι το δεύτερο.

Οι παλαιότεροι νεολιθικοί οικισμοί έχουν εντοπιστεί στην Κνωσό της Κρήτης, στην Λέρνα της Αργολίδας, στην Άργισσα της Θεσσαλίας. Παράλληλα, κατοίκηση έχουμε και σε σπήλαια, όπως στο Φράχθι της Αργολίδας, στην Θεόπετρα της Καλαμπάκας και στην Χοιροσπηλιά της Λευκάδας.

Αν συγκρίνουμε τις θέσεις, όπου αναπτύσσεται ο νεολιθικός πολιτισμός στο Αιγαίο, και τα μέρη, όπου κατοικούσαν οι Πελασγοί, με βάση τις σωζόμενες αρχαιοελληνικές μαρτυρίες, βλέπουμε ότι υπάρχει αντιστοιχία. Αλλά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν οι παραδόσεις που αναφέρουν ότι οι Πελασγοί πήραν το όνομά τους από τον Πελασγό, ο οποίος ήταν υπαρκτό πρόσωπο.

Περιοχές του Αιγαίου, που κατά παράδοση κατοικούσαν Πελασγοί.

Οι μύθοι της Αρκαδίας, που καταγράφει ο Παυσανίας (Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις, Αρκαδικά, 8,1,4), αναφέρουν ότι ο Πελασγός ήταν ο πρώτος άνθρωπος που αναδύθηκε από την γη κι έγινε έτσι γενάρχης των ανθρώπων. Επίσης ήταν ο γενάρχης των βασιλέων της Αρκαδίας. Ήταν αυτός που δίδαξε στους ανθρώπους να φτιάχνουν καλύβες και να επεξεργάζονται τα δέρματα των ζώων για να τα φοράνε σαν ρούχα.

Αν συγκρίνουμε τις μυθολογικές αναφορές στον Πελασγό και την διήγηση της Βίβλου για τον Αδάμ, συμπεραίνουμε ότι ο μυθικός Πελασγός θυμίζει τον βιβλικό Αδάμ! Δηλαδή, οι αναμνήσεις που είχαν οι πρώτοι άνθρωποι του Αιγαίου, από τον πρόγονό τους τον Αδάμ, έφτασαν από την Νεολιθική εποχή μέχρι την Ελλάδα της 1ης χιλιετίας π.Χ., με διάφορες αλλοιώσεις βέβαια, που πρόσθεσαν φανταστικά ή εξωπραγματικά στοιχεία.

Από το βιβλίο του ιστορικού-αρχαιολόγου Διοδώρου Ράμμου: Ορθοδοξία και Αρχαιολογία, σελ. 37-39