Ουκρανία: Θα μπορούσε η Ελλάδα να δώσει λύση στο πρόβλημα;

Σε προηγούμενη ανάλυση (Ουκρανία και μεγάλη δυτική διπλωματική ανεπάρκεια) μας πριν μια βδομάδα καυτηριάσαμε την προφανή πια διπλωματική ανεπάρκεια της Δύσης στο θέμα της Ουκρανίας. Αναφέραμε τότε, σε μια πρώτη απόπειρα προσέγγισης στο θέμα, ότι μετά από τόσους λάθος χειρισμούς, είναι πιθανότατα αργά πια για τη δύση, αλλά και για την ουκρανική ηγεσία το να επιδιώξουν μια λύση με την Ουκρανία ενωμένη και ότι θα έπρεπε άμεσα η ΕΕ μαζί με τις ΗΠΑ να ηγηθούν μιας πρωτοβουλίας που θα οδηγήσει την χώρα σε κάποιο δημοψήφισμα με στόχο ο ουκρανικός λαός να αποφασίσει ποια θα είναι η μοίρα του (status quo, ομοσπονδία, διάσπαση).

Είχαμε πει επίσης ότι αν δεν γίνει αυτό, τότε η τύχη της Ουκρανίας μοιραία θα οδηγήσει σε διάσπαση με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, και θα ξεγυμνώσει τις αδυναμίες της δύσης καθιστώντας την αναξιόπιστη και γεωπολιτικά αδύναμη.

Δυστυχώς και η ΕΕ αλλά και οι ΗΠΑ συνέχισαν την ίδια πολιτική που ξεκίνησε το πρόβλημα, τάζοντας απλόχερα πράγματα που δεν είναι ικανές να παρέχουν στην Ουκρανία και δηλώνοντας ψευδώς ότι οι δυτικοί λαοί είναι στο πλευρό του ουκρανικού, χωρίς να διευκρινίσουν ότι αυτό ισχύει, αν ισχύει, μόνο στο πνεύμα και όχι στην τσέπη ή σε κάτι άλλο πιο απτό. Και κακά τα ψέματα, ούτε οι Αμερικανοί, ούτε οι ευρωπαϊκοί λαοί έχουν κάποια ιδιαίτερο ενδιαφέρον ή συμπάθεια για τους Ουκρανούς, αντιθέτως με τους Ρώσους που βλέπουν εκεί συμπατριώτες και εδάφη τους.

Αμφότερες οι ΗΠΑ και η ΕΕ διατυμπανίζουν, ότι «αγωνίζονται» και «πιέζουν» για μια ενωμένη Ουκρανία που θα αλλάξει καθεστώς και γεωπολιτικό προσανατολισμό, χωρίς φυσικά να έχουν ούτε την ισχύ, ούτε την διάθεση, αλλά ούτε καν και την οικονομική ικανότητα να την υποστηρίξουν καθοριστικά σε μια τέτοια αλλαγή. Ποιον κοροϊδεύουν και γιατί;

Το αποτέλεσμα αυτής της παρανοϊκής και αλλοπρόσαλλης πολιτικής το είδαμε φυσικά με την «βελούδινη εισβολή» των Ρώσων σε αυτό που θεωρούσαν ότι ήταν δικό τους (κι από ότι φάνηκε από τις αντιδράσεις, είχαν δίκιο).

Η Ρωσία χωρίς να χάσει χρόνο, βλέποντας από την μια την τρελή στάση της δύσης και από την άλλη την απόλυτη ανεπάρκεια και απροθυμία της να πραγματοποιήσει αυτά που λέει, κατέλαβαν την Κριμαία και σιγά-σιγά καταλαμβάνουν όλη την ανατολική Ουκρανία. Και το κάνουν με έναν τόσο εντυπωσιακό και ταυτόχρονα νομιμοφανή τρόπο, που πραγματικά είναι σα να κοροϊδεύουν και να γελοιοποιούν την όποια δυτική διπλωματία υπάρχει ακόμα.

Στο κάτω-κάτω της γραφής, σιγά τη νομιμότητα που διαθέτει και η δυτικοβαλμένη τωρινή κυβέρνηση της Ουκρανίας! Ή μήπως είναι η Τιμοσένκο και οι δικοί της καλύτεροι από τον Γιανουκόβιτς; Μήπως έχουν κάποιο πλάνο για το καλό του ουκρανικού λαού; Μήπως πλούτισαν και αυτοί στην πλάτη του (τα πήρε τα 11 δισεκατομμύρια δολάρια ή όχι); Μήπως τους θέλουν οι Ουκρανοί περισσότερο από τους Ρώσους; Σίγουρα όχι στην ανατολική χώρα, πιθανώς και γενικότερα. Μήπως η δύση δεν έκανε μεγαλύτερες και λιγότερο νόμιμες κινήσεις στο πρόσφατο παρελθόν;

Με αυτό λοιπόν το σκεπτικό και γνωρίζοντας πολύ καλύτερα από τους δυτικούς το τι συμβαίνει μέσα στην Ουκρανία, τις εναλλακτικές που μπορεί να προσφέρει η δύση και τον φυσικό διαχωρισμό του ουκρανικού λαού, η Μόσχα σχεδόν κέρδισε , καταρχλην, την παρτίδα, όπως αναμέναμε από την αρχή της κρίσης. Και αναίμακτα μάλιστα, αντιθέτως με την υποστηριζόμενη από την δύση «εξέγερση» που έριξε τον Γιανουκόβιτς. Και φυσικά δεν τον έριξαν τα «καλά παιδιά», οι μετριοπαθείς με τις πολιτισμένες διαδηλώσεις, αλλά οι φασίστες – ακροδεξιοί, με τον οπλισμό και την παραστρατιωτική εκπαίδευση! Κάνουμε λάθος;

Στηρίζονται – έστω έμμεσα – και αυτοί στο πλαίσιο της δυτικής πολιτικής στην Ουκρανία ή όχι; Πόσο «ηθικό» είναι αυτό, γι’ αυτούς που ξεκινούν την πολεμική τους, από το ότι παραβιάστηκε το διεθνές δίκαιο από τη Ρωσία; Η δε συμφωνία που συνομολογήθηκε αλλά ουδέποτε τηρήθηκε διότι ανέλαβαν τη διεκπεραίωση της κατάστασης τα εκεί «τάγματα εφόδου», εγείρει θέμα νομιμότητας η όχι;

Ωστόσο, η δύση ακόμα δεν δείχνει να ξυπνάει… με τίποτα. Έκανε μάλιστα και σαφές ότι δεν σκοπεύει να εμπλακεί με την Ρωσία σε πόλεμο αλλά ούτε καν και να της κάνει κάτι σοβαρό, πράγμα που είναι σαν να παραδίδει εκ προοιμίου το «παίγνιο» στη Ρωσία αμαχητί. Το μόνο που μπόρεσε να «ορθώσει» απέναντι στην Ρωσία η δύση είναι την απειλή αποβολής από τους G8 και κάποιες αόριστες απειλές για οικονομικές κυρώσεις. Μα καλά, ποιόν κοροϊδεύουν πάλι; (δις)

Για του λόγου το αληθές, η πιο πρόσφατη σύσκεψη της ΕΕ για το θέμα κυρώσεων προς τη Ρωσία έμεινε και αυτή σε απειλές για πιθανό εμπάργκο στα ρωσικά οπλικά συστήματα και τις βίζες Ρώσων πολιτών. Αμφότερα σχεδόν παντελώς αδιάφορα για τους Ρώσους αλλά ταυτόχρονα και πολύ καυτά για την Ελλάδα και την Κύπρο.

Τα «μέτρα» αυτά δεν θα πρέπει να τα δεχθούμε ως χώρα επ’ ουδενί, γιατί ουσιαστικά είναι κυρώσεις σε εμάς παρά στους Ρώσους! Υπολόγισε κανείς το ύψος της συνεισφοράς των Ρώσων επισκεπτών στη χειμαζόμενη ελλαδική οικονομία, αλλά και την κυπριακή; Να τα υπολογίσουμε και όπως αυτοί δια της Τρόικας ζητούν «ισοδύναμα» όταν κάτι επιμένουμε να μην το εφαρμόσουμε, με τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να τα ζητήσουμε κι εμείς. Τόσο απλό.

Μπορεί πραγματικά η ΕΕ να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις στην Ρωσία; Αρκεί μια μικρή αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου και οι ευρωπαϊκές οικονομίες της κρίσης θα βυθιστούν στο χάος. Για να μην αναφέρουμε την περίπτωση να κλείσει η Μόσχα τις στρόφιγγες για καμιά βδομάδα, έτσι για πλάκα και δούμε όλη την βόρεια Ευρώπη να τρέχει και να μην φτάνει (θα τρέχει και για να ζεσταθεί δηλαδή, όχι μόνο για την οικονομία της).

Πολλοί είπαν φυσικά (και ορθά εν μέρει) ότι και η Ρωσία θα χάσει από κάτι τέτοιο, αλλά η απάντηση της Ρωσίας ότι η Κίνα, η Ινδία και άλλοι μεγάλοι πια δρώντες, δεν έχουν πάρει θέση πάνω στο θέμα, νομίζω ότι θα έπρεπε να τους έχει ξυπνήσει. Η Ρωσία δεν έχει τόσο ανάγκη την Ευρώπη όσο έχει ανάγκη η Ευρώπη την Ρωσία στις μέρες μας. Και ας μην γελιόμαστε σε αυτό.

Ή μήπως εάν προκύψει μείζονα γεωπολιτική αποσταθεροποίηση, οι τιμές του φυσικού αερίου δεν θα εκτιναχθούν; Και όπως μέχρι σήμερα οι Ρώσοι προσφέρουν εκπτώσεις σε πελάτες με βάση (γεω)πολιτικά κριτήρια (η Ουκρανία το ξέρει καλά αυτό, μόνο που τώρα θα επιστρέψει από τα 264 στα 400 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα του προϊόντος), πόσο δύσκολο της είναι να αποδειχθούν γενναιόδωρες στις χώρες αυτές που είναι κολοσσιαίοι καταναλωτές και πάλι περισσότερα από όσο εισπράττει σήμερα θα εισπράξει;

Μια γελοιοποιημένη και απαξιωμένη Ευρώπη, χάνει και σε οικονομικό επίπεδο από μια ισχυρή και γεωπολιτικά αποτελεσματική Ρωσία. Η Ρωσία δεν ενδιαφέρεται και τόσο για την αγορά της Ευρώπης. Η Ευρώπη ενδιαφέρεται για την αγορά της Ρωσίας και παράλληλα την ανταγωνίζεται σε άλλες αγορές στις οποίες τελευταία η Ρωσία δείχνει να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος.

Και αν κερδίσει γεωπολιτικά και αυτή την κόντρα, τότε θα κερδίσει οικονομικά και σε αυτές τις αγορές. Για να μην εξετάσουμε και το πόσο θα μπορούσαν να «ξεσπαθώσουν» άλλοι (όπως η Κίνα για να πως ένα παράδειγμα που μου ήρθε εντελώς τυχαία στο μυαλό) απέναντι σε μια γεωπολιτικά ανύπαρκτη δύση. Αλήθεια, με όρους στρατηγικής και θεωρίας της αποτροπής (deterrence theory), ποιο είναι το μήνυμα που πρέπει να εισπράξει το Πεκίνο από την αμερικανική στάση; Πόσο θα αποσταθεροποιηθεί άραγε ακόμα ο πλανήτης;

Μπορεί η Ελληνική Προεδρία να σώσει την παρτίδα;

Η Ελλάδα, παρότι έχει την Ευρωπαϊκή Προεδρία είναι απούσα από τις εξελίξεις. Αυτό είναι κάτι αναμενόμενο καθότι η χώρα εδώ και χρόνια στερείται των πολιτικών ανδρών ή γυναικών που έχουν τις ικανότητες και θα μπορούσαν να πάρουν πρωτοβουλίες πάνω σε οτιδήποτε, ακόμα και σε εσωτερικά θέματα. Τους αρκεί λοιπόν, ότι δεν είναι υπό την ευθύνη τους η εξωτερική πολιτική της Ένωσης για να ακολουθήσουν την προσφιλή τους τακτική του «κάνω την πάπια».

Μπορούμε να πούμε, ότι ίσως είμαστε και τυχεροί μέσα στην ατυχία μας που είμαστε πολιτικά ανύπαρκτοι στο συγκεκριμένο θέμα μιας και οι ισορροπίες είναι τόσο λεπτές που δεν χωράνε λάθος χειρισμούς και ανεύθυνες τοποθετήσεις.

Καλύτερα ίσως να βλέπουν όλοι τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης μας να υπόσχεται βοήθεια στην Κριμαία σε επίπεδο «τεχνογνωσίας από την κρίση» (μα καλά, τα θέλει και τα λέει αυτά;), από το να τον δούμε να τάσσεται υπέρ της μίας ή της άλλης πλευράς από την στιγμή που αφενός το να αλλάξεις προσανατολισμό και να υποστηρίξεις τη Ρωσία είναι απαγορευτικό για εμάς, ενώ αφετέρου, το να ταχθείς απόλυτα με μια δύση που δεν ξέρει που βρίσκεται και που πηγαίνει, θα ήταν αφελές και ίσως αυτοκαταστροφικό.

Παρά ταύτα, αν υποθέταμε ότι η Ελλάδα είχε τη βούληση και την επιθυμία να παίξει αποφασιστικό ρόλο, ακόμα και το ανεπαρκέστατο πολιτικό μας επιτελείο, θα μπορούσε εκμεταλλευόμενο την συγκυρία της προεδρίας της ΕΕ να πρωταγωνιστήσει στις εξελίξεις και πιθανώς να σώσει την παρτίδα και για την ΕΕ, αλλά και για την Ουκρανία και τον δοκιμαζόμενο λαό της.

Πως θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι τέτοιο; Η λύση είναι μία, και παρότι όσο περνάνε οι μέρες τα περιθώρια στενεύουν αφάνταστα για αυτήν, υπάρχει ακόμα λίγος χρόνος για να την προτείνουμε εμείς, η μικρή και οικονομικά δοκιμαζόμενη Ελλάδα. Μπορεί λοιπόν η Ελληνική Προεδρία να πάρει την πρωτοβουλία που ακόμα δεν θέλει να πάρει η δύση και να ηγηθεί μιας προσπάθειας να παγώσουν τα πράγματα στην Ουκρανία και να προτείνει το να πάει η χώρα σε ένα δημοψήφισμα που θα δώσει στον ουκρανικό λαό το δικαίωμα να αποφασίσει την τύχη του και στα άλλα εμπλεκόμενα μέρη μια ευκαιρία για ήρεμη απεμπλοκή χωρίς χαμένους και νικητές.

Σε αυτή την πρωτοβουλία, όπως ισχύει παγίως στα δημοψηφίσματα, η διατύπωση των ερωτημάτων είναι ταυτόχρονα η μεγάλη παγίδα και η μεγάλη ευκαιρία. Οι διπλωμάτες του υπουργείου Εξωτερικών θα μπορούσαν να έρθουν με ένα ευφάνταστο «πακέτο» δυνητικών ερωτημάτων. Στόχος θα είναι το να γίνει υπέρβαση του αδιεξόδου, καθώς οι δυο πλευρές είναι «κλειδωμένες» σε ένα αδιέξοδο.

Η μία δεν αναγνωρίζει τη νέα κατάσταση, λόγω της παραβίασης της συμφωνίας που είχε υπογραφτεί και η άλλη ζητά απλώς την υποχώρηση των Ρώσων σε όλα τα επίπεδα, κάτι επίσης αδύνατο. Ένα δημοψήφισμα δίνει την ευκαιρία έναρξης διαπραγμάτευσης για κάτι «τρίτο» και το περιεχόμενό του, που ποτέ δεν ξέρεις πως μπορεί να εξελιχθεί, εάν κατά βάθος και οι δυο πλευρές θέλουν – όπως διατείνονται – να ξεφύγουν από το αδιέξοδο και να αποκλιμακώσουν… Και αυτό θα μπορούσε να είναι ελληνική πρωτοβουλία.

Μια τέτοια πρωτοβουλία από εμάς, εκτός από τα πολλά πλεονεκτήματα που φέρει για τα υπόλοιπα εμπλεκόμενα μέρη, έχει και εθνικό ενδιαφέρον, καθότι η Ελλάδα έχει μια σημαντική μειονότητα στην Κριμαία και δύο Ελληνικής καταγωγής αντιπροέδρους στην εκεί αυτονομημένη κυβέρνηση. Είμαστε φυσικά και οι παραδοσιακά πιο κοντά στους Ρώσους από όλη την ευρωπαϊκή οικογένεια, πράγμα που δίνει και αυτό κάποιο επιπλέον βάρος σε ένα θέμα που οι καλές σχέσεις και οι θετικές ή αρνητικές προδιαθέσεις δείχνουν να μπορούν να παίξουν έναν ρόλο.

Πρέπει να αντιληφθούμε, ότι κανένας δεν ξέρει καλύτερα από τους Ουκρανούς τι είναι καλό γι’ αυτούς (μην προδικάζουμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα όταν θα λειτουργήσουν τα αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης). Ούτε η παρούσα κυβέρνηση που φλερτάρει με τη δύση χωρίς να συνειδητοποιεί καλά-καλά τι υποχρεώσεις και ποια οφέλη συνεπάγεται κάτι τέτοιο για την Ουκρανία, ούτε η πλευρά Τιμοσένκο που – λέγεται τουλάχιστον ότι – λήστευε την Ουκρανία για χρόνια, ούτε η πλευρά Γιανουκόβιτς που φέρεται να ακολούθησε στα βήματα της Τιμοσένκο, ούτε οι de facto αυτονομημένες περιοχές, ούτε οι Ουκρανοί ακροδεξιοί, ούτε η ΕΕ, ούτε οι ΗΠΑ, ούτε και οι Ρώσοι.

Καθένας ξεχωριστά, αυτό που επιθυμεί είναι να εξυπηρετήσει τα ιδιοτελή του συμφέροντα. Αυτό ισχύει από καταβολής κόσμου στις διεθνείς σχέσεις, δεν θα αλλάξει τώρα. Μόνο οι Ουκρανοί ξέρουν τι τραβάνε και τι θέλουν ή δεν θέλουν για τη χώρα τους. Και όποιος τους δώσει το δικαίωμα να το αποφασίσουν θα είναι και δίκαιος και ειλικρινής και θα σώσει πιθανότατα την κατάσταση. Οι υπόλοιποι μπορούν βεβαίως να θέσουν ένα «περιοριστικό πλαίσιο», καθώς πάνω τους στηρίζονται για διαφορετικούς λόγους επιμέρους πληθυσμιακές ομάδες (π.χ. οι Ρωσόφωνοι στη Ρωσία).

Αυτό άλλωστε θα ήταν και το αντικείμενο της διαπραγμάτευσης, αυτό που θα επιχειρούσε να συγκεράσει το συμφέρον του κάθε εμπλεκόμενου με την όποια νομιμότητα, ώστε να καταλήξουμε σε μια αμοιβαίως αποδεκτή λύση που θα «επαναφέρει» την κατάσταση αποτρέποντας τα χειρότερα…

Πάνος Μητρονίκας

Υπεύθυνος Άμυνας & Εξωτερικής Πολιτικής Δημοκρατικών

Πηγή