Οι δύο μορφές της ταπεινώσεως και της υπερηφάνειας (Αββάς Δωρόθεος)

Μακάριος είναι, αδελφοί μου, εκείνος που έχει ταπείνωση. Γιατί η ταπείνωση είναι μεγάλη αρετή. Πετυχημένα δε ο Άγιος εκείνος χαρακτήρισε αυτόν που έχει αληθινή ταπείνωση λέγοντας: «Η ταπείνωση κάνει τον άνθρωπο να μην οργίζεται, ούτε να εξοργίζει κανέναν». Και αυτό μοιάζει σαν παράξενο πράγμα. Γιατί η ταπείνωση αντιτίθεται μόνο στην κενοδοξία και απ᾿ αυτή μόνο φαίνεται ότι προστατεύει τον άνθρωπο. Οργίζεται όμως κανείς και για χρήματα και για φαγητά. Πως λοιπόν λέει ότι η ταπείνωση κάνει τον άνθρωπο να μην οργίζεται, ούτε να εξοργίζει κανέναν; Η ταπείνωση είναι μεγάλη αρετή, όπως είπαμε, και έχει τη δύναμη να ελκύει τη Χάρη του Θεού, στην ψυχή. Λοιπόν, όταν έρθει η ίδια η Χάρη του Θεού, σκεπάζει την ψυχή από τ᾿ άλλα δύο αυτά βαριά πάθη. Γιατί, τι είναι πιο βαρύ από το να οργίζεται κανείς και να εξοργίζει τον πλησίον;

Γιατί όμως λέω ότι η ταπείνωση σκεπάζει από τα δύο αυτά μεγάλα πάθη;

Η ταπείνωση σκεπάζει την ψυχή από κάθε πάθος, από κάθε πειρασμό. Όταν είδε ο Άγιος Αντώνιος όλες τις παγίδες του διαβόλου απλωμένες και στενάζοντας ρώτησε το Θεό: «Ποιός άραγε μπορεί να γλυτώσει απ᾿ αυτές»; Τι του απάντησε ο Θεός; Τού απάντησε: «Η ταπείνωση τις ξεπερνάει». Και τι άλλο αξιοθαύμαστο πρόσθεσε; Πρόσθεσε: «Και ούτε καν την εγγίζουν». Βλέπεις δύναμη, αδελφέ μου, βλέπεις χάρη αρετής; Πραγματικά, τίποτα δεν είναι ισχυρότερο από την ταπεινοφροσύνη, τίποτα δεν την νικάει. Και αν συμβεί στον ταπεινό άνθρωπο κάτι λυπηρό, αμέσως τα βάζει με τον εαυτόν του, αμέσως κατακρίνει τον εαυτόν του, δηλαδή ότι του αξίζουν όσα συμβαίνουν. Δεν ανέχεται να κατακρίνει κανέναν, δεν ανέχεται να φορτώσει σε άλλον την αιτία· κι έτσι το ξεπερνάει χωρίς να ταραχθεί, χωρίς να θλιβεί και αναπαύεται τέλεια. Γι᾿ αυτό ούτε οργίζεται, ούτε εξοργίζει κανέναν. Καλά λοιπόν είπε ο άγιος: «Πάνω απ᾿ όλα έχουμε ανάγκη από την ταπεινοφροσύνη». 

Υπάρχουν δε δύο μορφές ταπεινώσεως, όπως ακριβώς και δύο μορφές υπερηφάνειας. Η πρώτη υπερηφάνεια είναι όταν εξουθενώνει κανείς τον αδελφό του, όταν τον εξευτελίζει σαν να μην είναι τίποτα και θεωρεί τον εαυτόν του ανώτερό του. Αν αυτός που θα πέσει σ᾿ αυτή την υπερηφάνεια, δεν φροντίσει γρήγορα, με την κατάλληλη προσοχή και επιμέλεια, να διορθωθεί, σιγά-σιγά φτάνει στη δεύτερη υπερηφάνεια, ώστε καταντάει να υπερηφανεύεται και απέναντι στον ίδιο το Θεό και να πιστεύει πως οτιδήποτε κατορθώνει οφείλεται στις δυνάμεις του και όχι στο Θεό.

Πραγματικά, αδελφοί μου, κάποτε είδα έναν που είχε καταντήσει στην ελεεινή αυτήν κατάσταση. Στην αρχή, αν του έλεγε κανένας αδελφός κάτι, τον έφτυνε και έλεγε: «Ποιός είναι αυτός; Δεν αξίζει κανένας παρά μόνον ο Ζωσιμάς και οι μαθητές του». Μετά άρχισε να εξευτελίζει και αυτούς και να λέει: «Δεν αξίζει κανένας παρά μόνον ο Μακάριος». Και μετά από λίγο άρχισε πάλι να λέει: «Τι είναι ο Μακάριος; Τιποτένιος, μόνο ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος αξίζουν». Μετά από λίγο άρχισε και αυτούς να τους εξευτελίζει λέγοντας: «Τι είναι ο Βασίλειος και τι είναι ο Γρηγόριος; Τιποτένιοι, μόνο ο Πέτρος και ο Παύλος αξίζουν». Του λέω: «Πραγματικά, αδελφέ μου, και αυτούς θα τους απορρίψεις». Πιστέψτε με, μετά από λίγο καιρό άρχισε να λέει: «Τι είναι ο Πέτρος και ο Παύλος; Τιποτένιοι, μόνο η Αγία Τριάδα αξίζει». Μετά υπερηφανεύτηκε και εναντίον του ίδιου του Θεού και έτσι έχασε τα λογικά του. Γι᾿ αυτό πρέπει ν᾿ αγωνιζόμαστε, αδελφοί μου, εναντίον της πρώτης υπερηφάνειας, για να μην καταλήξουμε μετά από λίγο στην τέλεια υπερηφάνεια. 

Τω Θεώ πρέπει κάθε δόξα τιμή και προσκύνηση, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν! 

Πηγή: «Ἀββᾶ Δωροθέου ἔργα ἀσκητικά». Ἐκδ.: «Ετοιμασία», Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου Καρέα

http://synaxipalaiochoriou.blogspot.gr