Η αρετή της φιλοξενίας

Η έννοια του «ξένου» και η φιλάνθρωπη στάση προς αυτόν υπήρξε διαχρονικά βασικό γνώρισμα του ελληνικού πολιτισμού. Κατά τα ομηρικά χρόνια οι άνθρωποι έδιναν εξαιρετική σημασία στην αγάπη των ξένων, ανάγοντας τη φιλοξενία σε μια ηθική αρετή.

Η ιερότητα της φιλοξενίας ήταν τόσο διαδεδομένη, γεγονός που την καθιστούσε αναπόσπαστο μέρος της ευλάβειας και του φόβου προς τους θεούς. Άνθρωποι ή λαοί που δεν ήταν φιλόξενοι δεν μπορούσαν να είναι ούτε δίκαιοι ούτε ευσεβείς.

Ο θεσμός αυτός της φιλοξενίας διατηρήθηκε αναλλοίωτος και απαράλλαχτος στους χριστιανικούς χρόνους και καλλιεργήθηκε με φιλάδελφο τρόπο στην ελληνική ανατολή. Η σπουδή της εκκλησιαστικής παράδοσης μπορεί να αποκαλύψει ότι η έγνοια για τον «άλλο», τον «ξένο», όχι μόνο δεν συνιστά εξαίρεση, αλλά αποτελεί βασικό άξονά της, ο οποίος μπορεί να μας τροφοδοτήσει σήμερα με σημαντικά κριτήρια για μια στάση αλληλεγγύης και κοινωνικής κριτικής.

Κάτω από το φως της αγιογραφικής και πατερικής διδασκαλίας η φιλοξενίαθα πάρει μια ιδιαίτερη χροιά στην ἐν Χριστῷ εφαρμογή της· η αντιμετώπιση του «ξένου» και η φιλοξενία που οφείλει να παρέχει ο Χριστιανός απέναντί του, συνίσταται στην κένωση του εαυτού του και στην υποδοχή του «ξένου», η οποία αποτελεί αρχικό στάδιο στη συμμετοχή στο σχέδιο της απροϋπόθετης αγάπης του Θεού. Θεωρείται μια άσκηση πνευματική, μια ευκαιρία, για να φανερωθεί έμπρακτα στον Θεό η γνησιότητα της πίστης και της αγάπης που υπάρχει μέσα στην ανθρώπινη ύπαρξη.

Στην Καινή Διαθήκη η αρετή της φιλοξενίας κατέχει εξέχουσα θέση. Ο ίδιος ο Χριστός ξενιτεύτηκε από τον ουρανό και έζησε ως «ξένος» στη γη, για να φιλοξενήσει στην επουράνιο βασιλεία Του τον αποξενωμένο από τον Θεό άνθρωπο. Ο Χριστός συνελήφθη από την Παναγία στη Ναζαρέτ και γεννήθηκε στη Βηθλεέμ σαν «ξένος» μέσα σε στάβλο, όταν η Θεοτόκος αναγκάστηκε να μετακινηθεί για την απογραφή της οικογένειάς της. Στο θείο βρέφος πρόσφεραν δώρα ξενίας οι Μάγοι ανανεώνοντας έτσι ως «πατρῷοι ξένοι ἀλλήλοις» τη συνθήκη της διαθήκης του Αβραάμ. Στα πρώτα ήδη χρόνια της ζωής του, λόγω της απειλής του Ηρώδη, κατέφυγε στη γειτονική Αίγυπτο, για να ζητήσει άσυλο βιώνοντας έτσι την ξενιτεία ενός πολιτικού πρόσφυγα. Τέλος, έζησε περιπλανώμενος και ανέστιος, δεχόμενος σαν σπίτι του όλους τους τόπους· όταν οι μαθητές του τον ρώτησαν πού μένει, έδωσε τη χαρακτηριστική απάντηση: «αἱ ἀλώπεκες φωλεοὺς ἔχουσι καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατασκηνώσεις, ὁ δὲ Ὑιὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ».

Κορυφαία είναι η αναφορά του Κυρίου στη φιλοξενία ως εξαίρετη εκδήλωση της αγάπης και, επιπλέον, ως προϋπόθεση της σωτηρίας. Στην παραβολή της τελικής κρίσης ο ίδιος ο Χριστός εμφανίζεται ως «ξένος» που χρειάζεται φιλοξενία και φροντίδα. Με την παραβολή αυτή μας υποδεικνύει τη φιλάνθρωπο στάση την οποία πρέπει να τηρούμε έναντι «τῶν ἐλαχίστων ἀδελφῶν» μας. Στο πρόσωπο του κάθε συνανθρώπου μας συναντάμε καθημερινά τον ίδιο τον Χριστό. Γι’ αυτό κάθε προσφορά προς αυτόν αποτελεί προσφορά προς τον Χριστό. Η διακονία προς τον «ξένο» αποτελεί το βασικό κριτήριο για τη σωτηρία του ανθρώπου.

Τέλος, η ξενιτεία του Κυρίου κατά την επίγεια παρουσία και δράση Του καταγράφεται με ποιητικό τρόπο σε έναν από τους ωραιότατους ύμνους που ακούγονται στον όρθρο του Μ. Σαββάτου γύρω από τον επιτάφιο πάνω στον οποίο βρίσκεται απλωμένος άπνους στο σάβανό του ο Θεάνθρωπος. Η έκκληση του Ιωσήφ στον Πιλάτο να του δώσει τον «ξένο» αποτελεί έσχατη ένδειξη πρόσληψης της άκρας επίγειας ξενιτείας του Κυρίου: «. . . δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, τὸν ἐκ βρέφους ὡς ξένον ξενωθέντα ἐν κόσμῳ∙ δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν ὁμόφυλοι, μισοῦντες, θανατοῦσιν ὡς ξένον∙ δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν ξενίζομαι βλέπων τοῦ θανάτου τὸ ξένον∙ δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὅστις οἶδε ξενίζειν τοὺς πτωχοὺς καὶ τοὺς ξένους∙ δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν Ἑβραῖοι τῷ φθόνῳ ἀπεξένωσαν κόσμῳ∙ δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ, ὃς ὡς ξένος οὐκ ἔχει τὴν κεφαλὴν ποῦ κλίνῃ . . .».

π. Χρήστου Ηρακλέους

dogma.gr