Η ορθόδοξη Πίστη μας του Αρχιμ. Επιφανίου Κ. Χατζηγιάγκου (4ο κεφ): Ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή)

 

4. Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ

 

Ἡ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου

Ἀφοῦ ὁ Θεὸς ἔπλασε ὅλα τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, δημιούργησε τὴν ἕκτη μέρα τελευταῖο τὸν ἄνθρωπο. Τὸν δημιούργησε μ’ ἕνα ἰδιαίτερο τρόπο. Πῆρε χῶμα ἀπὸ τὴ γῆ καὶ ἔπλασε τὸ σῶμα του. Στὴ συνέχεια φύσηξε στὸ πρόσωπό του «πνοὴν ζωῆς» (Γέν. 1,26· 2,7). Οἱ δύο αὐτὲς πράξεις φανερώνουν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπὸ δύο συστατικά· σῶμα καὶ ψυχή.

Μὲ τρόπο ἰδιαίτερο δημιούργησε καὶ τὴ γυναίκα. Κοίμησε τὸν Ἀδὰμ καὶ πῆρε μιὰ ἀπὸ τὶς πλευρές του, ἀπὸ τὴν ὁποία ἔπλασε τὴν Εὔα (βλ. Γέν. 2,21-22). Μ’ αὐτὸ δείχνει, ὅτι ἡ γυναίκα εἶναι τῆς ἰδίας οὐσίας καὶ φύσεως μὲ τὸν ἄνδρα. Δὲν εἶναι κατώτερο πλάσμα, ὅπως ἔλεγαν κάποιοι ἀρχαῖοι φιλόσοφοι.

Τὸ ὅτι πῆρε ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ Ἀδὰμ φανερώνει τὴν ἰσότητα ποὺ ἔχει ἡ γυναίκα μὲ τὸν ἄνδρα. Ἡ γυναίκα προῆλθε ἀπὸ τὸ μέρος τῆς καρδιᾶς, γεγονὸς ποὺ δείχνει τὴν ἀγάπη ποὺ πρέπει νὰ ἔχει ὁ ἄνδρας σ’ αὐτήν. Τέλος, ἔκανε μόνο μία γυναίκα γιὰ τὸν ἄνδρα· μ’ αὐτὸ ὁ Θεὸς ἀποκλείει τὴν πολυγαμία.

 

Τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου

Τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου, παρ’ ὅλο ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ χῶμα, ἔχει μεγάλη ἀξία. Κατ’ ἀρχὴν ἡ στάση του φανερώνει τὴ θεϊκὴ καταγωγή του. Ἀπ’ ὅλα τὰ ζῶα μόνο ὁ ἄνθρωπος περπατᾶ ὄρθιος, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ κοιτάζει τὸν οὐρανό, τὴν αἰώνια πατρίδα του.

Τὸ σῶμα εἶναι ναὸς τοῦ Θεοῦ (Α΄ Κορ. 6,19) καὶ ὄχι φυλακὴ τῆς ψυχῆς, ὅπως τὸ θεωροῦσαν πολλοὶ φιλόσοφοι. Ἀκόμα, ἁγιάζεται μὲ τὰ Μυστήρια καὶ ἰδιαιτέρως τὴ Θεία Κοινωνία. Τέλος, τὰ σώματα μιὰ μέρα θὰ ἀναστηθοῦν καὶ θὰ ἀπολαύσουν μαζὶ μὲ τὴν ψυχὴ τὴν αἰώνια ζωή.

Γι’ αὐτὸ πρέπει νὰ σεβόμαστε τὸ σῶμα μας καὶ νὰ τὸ φροντίζουμε. Δὲν ἐπιτρέπεται ὁποιαδήποτε βλάβη σ’ αὐτό, πολὺ περισσότερο ἡ αὐτοκτονία. Πρὸ πάντων πρέπει νὰ τὸ φυλάγουμε καθαρὸ ἀπὸ τὰ σαρκικὰ ἁμαρτήματα (βλ. Α΄ Κορ. 6,18· πρβλ. Α΄ Θεσ. 4,4).

 

Ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου

Ἡ ἀνωτερότητα ὅμως τοῦ ἀνθρώπου σὲ σχέση μὲ τὰ ἄλλα ζῶα δὲν ὀφείλεται τόσο στὸ σῶμα του ὅσο στὴν ψυχή του. Ὑπάρχει ὅμως ψυχή; Ὑπάρχει. Τὸ μαρτυροῦν:

α) Ἡ Ἁγία Γραφή. Λέει ὁ Χριστός: «Μὴ φοβηθεῖτε ἀπ’ αὐτοὺς ποὺ θανατώνουν τὸ σῶμα, ἀλλὰ δὲν μποροῦν νὰ θανατώσουν τὴν ψυχή» (Ματθ. 10,28· πρβλ. 26,41. Πράξ. 7,59. Α΄Κορ. 6,20).

β) Ἡ πανανθρώπινη πίστη. Ἀπὸ τὰ πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα ὅλοι οἱ λαοί, ὅλων τῶν θρησκειῶν, παραδέχονται ὅτι ὑπάρχει ψυχὴ ποὺ ζεῖ καὶ μετὰ τὸν θάνατο.

γ) Οἱ ἐκδηλώσεις τῆς ψυχῆς. Ὁ ἄνθρωπος δὲν ἱκανοποιεῖται μόνο μὲ ὑλικὰ ἀγαθά, ὅπως τὰ ζῶα. Διψᾶ νὰ γνωρίσει τὴν ἀλήθεια. Ἀναζητᾶ τὸν Θεὸ καὶ θέλει νὰ ἑνωθεῖ μαζί του. Τὰ ζῶα δὲν σκέφτονται καὶ ἔχουν γιὰ αἰῶνες τὸν ἴδιο τρόπο ζωῆς. Ὁ ἄνθρωπος σκέφτεται, κρίνει, φαντάζεται, δημιουργεῖ, προοδεύει. Ἐνῶ εἶναι ἕνα πλάσμα ἀδύναμο, ὑποτάσσει καὶ τὰ πιὸ δυνατὰ ζῶα, ὑπερνικᾶ καὶ τὶς δυνάμεις τῆς φύσεως.

Ἀλλὰ τί εἶναι ψυχή; Εἶναι «οὐσία ἁπλῆ, ἀσώματη, ἀόρατη, λογική …, καὶ χρησιμοποιεῖ ὡς ὄργανο ἐκφράσεως τὸ σῶμα» (Ἰω. Δαμασκ.). Ἡ ψυχὴ εἶναι αὐτεξούσια. Μπορεῖ ἐλεύθερα νὰ διαλέξει τὸ καλὸ ἢ τὸ κακό. Μέσω τῆς ψυχῆς ὁ ἄνθρωπος ἐπικοινωνεῖ καὶ λατρεύει τὸν Θεό.

 Ἡ ψυχὴ δημιουργεῖται καὶ εἶναι ἑνωμένη μὲ τὸ σῶμα ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς συλλήψεως. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ ἔκτρωση εἶναι φόνος. Ἡ ψυχὴ βρίσκεται παντοῦ στὸ σῶμα καὶ ἀποχωρίζεται ἀπ’ αὐτὸ τὴν ὥρα τοῦ θανάτου.

 

Τὸ «κατ’ εἰκόνα»

Ὁ ἄνθρωπος, σύμφωνα μὲ τὴν ἁγία Γραφή, πλάστηκε «κατ’ εἰκόνα» καὶ «καθ’ ὁμοίωσιν» τοῦ Θεοῦ (Γέν. 1,26).

«Κατ’ εἰκόνα Θεοῦ» σημαίνει ὅτι εἶναι μιὰ ζωντανὴ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Ἔχει ἐκ φύσεως θεϊκὲς ἰδιότητες. Αὐτὸ ἀποτελεῖ μεγάλη τιμὴ γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Τὰ θεϊκὰ αὐτὰ γνωρίσματα ποὺ ἔδωσε ὁ Θεὸς στὸν ἄνθρωπο εἶναι κυρίως ὁ νοῦς (τὸ λογικό), γιὰ νὰ σκέφτεται καὶ νὰ κρίνει, ἡ ἐλεύθερη βούληση (θέληση), μὲ τὴν ὁποία μπορεῖ νὰ διαλέγει τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό, καὶ ἡ κυριαρχία πάνω στὸ φυσικὸ περιβάλλον. 

Ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ὀφείλουμε τιμὴ καὶ σεβασμὸ σ’ αὐτόν. Κάθε πράξη ποὺ προσβάλλει τὸν ἄνθρωπο, προσβάλλει τὸν ἴδιο τὸν Θεὸ ποὺ τὸν ἔπλασε.

 

Τὸ «καθ’ ὁμοίωσιν»

Προορισμὸς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι, αὐτὰ τὰ χαρίσματα ποὺ τοῦ δώρισε ὁ Θεὸς νὰ τὰ χρησιμοποιήσει γιὰ νὰ γίνει «καθ’ ὁμοίωσιν», δηλαδὴ νὰ γίνει ὅμοιος μὲ τὸν Θεό· δίκαιος, ἀγαθός, εὔσπλαχνος, μὲ μιὰ λέξη νὰ γίνει ἅγιος. Γι’ αὐτὸ λέει στὴν Ἁγία Γραφή: «Νὰ γίνετε ἅγιοι, διότι ἐγὼ εἶμαι ἅγιος» (Α΄ Πέτρ. 1,16· πρβλ. Λευϊτ. 20,7). Μ’ ἄλλα λόγια σκοπὸς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νὰ φτάσει ἀπὸ τὸ «κατ’ εἰκόνα» στὸ «καθ’ ὁμοίωσιν». Τὸ «κατ’ εἰκόνα» εἶναι ἀποκλειστικὰ χάρισμα τοῦ Θεοῦ. Τὸ «καθ’ ὁμοίωσιν» εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ ἀλλὰ καὶ τῆς προσπάθειας τοῦ ἀνθρώπου.

Τὸ «κατ’ εἰκόνα», λοιπόν, ἀναφέρεται στὴ φύση τοῦ ἀνθρώπου, ἐνῶ τὸ «καθ’ ὁμοίωσιν» ἀναφέρεται στὸν προορισμὸ τοῦ ἀνθρώπου.

 

Από το βιβλίο "Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΙ ΜΑΣ"

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΥΠΡΗΣ Χ & ΣΙΑ Ο.Ε

https://perivleptosfl.blogspot.com/2020/05/4.html