Ὁ Γέροντας Θεόφιλος Παραϊάν (1929-2009)

Χωρίς φῶς, φωτισμένος

 Εἶναι ἀλήθεια ὅτι τόν τελευταῖο καιρό κυκλοφόρησαν ἀρκετά βιβλία πού ἀναφέρονται στή ζωή καί τή διδασκαλία σύγχρονων Γερόντων καί ἀγαπήθηκαν πολύ ἀπό τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας.

 Ἀσφαλῶς ἡ ἀνάγνωση αὐτῶν τῶν βιβλίων προκαλεῖ καθημερινά μεγάλη πνευματική ὠφέλεια στά τέκνα τῆς Ἐκκλησίας. Ὅμως μερικοί συντάκτες αὐτῶν τῶν βιβλίων ὑπέπεσαν σέ δύο βασικές ὑπερβολές. Πρῶτον, μίλησαν ἀρκετά οἱ ἴδιοι καί δέν ἄφησαν τούς βιογραφούμενους πατέρες νά μιλήσουν μόνοι τους, χωρίς «διερμηνεῖς». Ὑπέπεσαν δηλαδή συνειδητά ἤ ἀσυνείδητα - μόνο οἱ ἴδιοι καί ὁ Θεός τό γνωρίζουν- στόν πειρασμό νά μιλήσουν μέ δικά τους λόγια σέ βάρος τοῦ κύριου στόχου πού εἶναι ἡ παρουσίαση ἑνός ἐναρέτου καί ἁγίου ἀνθρώπου.

 Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, προκειμένου νά ἀποφύγουν τόν πιό πάνω πειρασμό, κινήθηκαν σέ ἕναν τόνο ἄκρατου θαυμασμοῦ, ἀδιάκριτης παρουσίασης λόγων καί ἔργων τοῦ βιογραφούμενου προσώπου. Τό τελευταῖο εἶχε σάν συνέπεια νά μπερδευτοῦν κυριολεκτικά οἱ ἀναγνῶστες, γιατί κατ’ αὐτόν τόν τρόπο παρουσιάζονταν καί γεγονότα τῆς καθημερινότητας μέ τή διάσταση τῆς χαρισματικῆς ἐμπειρίας καί τῆς θεϊκῆς ἀποκάλυψης. Ἐπιπλέον, αὐτός ὁ τρόπος παρουσίασης τῶν βιογραφούμενων σύγχρονων ἁγίων ἀνθρώπων, τελικά, ἀπεθάρρυνε τούς πιστούς, γιατί αἰσθάνονται ὅτι τά βιογραφούμενα πρόσωπα εἶναι ἀπλησίαστα, σάν νά μήν ἔζησαν ἀνθρώπινα ἐδῶ στή γῆ καί κατέβηκαν ἀπό τόν οὐρανό.

 

Ἔχοντας κατά νοῦ αὐτούς τούς προβληματισμούς ἀποφάσισα νά παρουσιάσω στό ἑλληνικό ἀναγνωστικό κοινό ἕνα σύγχρονο, ἐν ζωῇ, μεγάλο Γέροντα τῆς Ρουμανίας, τόν Ἀρχιμανδρίτη Θεόφιλο Παραϊάν, γιατί πιστεύω ὅτι ἡ ζωή καί οἱ λόγοι του δίνουν πολλά μηνύματα μέ πολλούς ἀποδέκτες. Στή ζωή μου ὁ Θεός μέ ἀξίωσε ἤ καλύτερα μέ ἐλέησε νά γνωρίσω σπουδαίους καί μεγάλους ἀνθρώπους ἀπό τόν ἐκκλησιαστικό καί θεολογικό, κυρίως, χῶρο στήν Ἑλλάδα καί ἐκτός τῶν συνόρων τῆς πατρίδας μας. Πιστεύω ἀνυπόκριτα ὅτι ἄν ἦταν ἄλλος στή θέση μου θά ἀξιοποιοῦσε καλύτερα, ἐπωφελέστερα τούς καρπούς αὐτῆς τῆς ἐπικοινωνίας καί τῆς 1 Ἐκδόσεις «Ἄθως», Ἀθήνα 2007. Παραθέτουμε τό Εἰσαγωγικό Σημείωμα τοῦ π. Κωνσταντίνου Καραϊσαρίδη, μεταφραστού καί ἐπιμελητοῦ τοῦ βιβλίου. συναναστροφῆς μέ ὅλους αὐτούς τούς σπουδαίους πνευματικά ἀνθρώπους. Τί νά κάνουμε… Οἱ πνευματικοί νόμοι εἶναι ἀδήριτοι. Δέν μπορεῖ κανείς νά ὠφεληθεῖ πνευματικά περισσότερο ἀπό ὅ,τι εἶναι σέ θέση νά βαστάσει. Ἀνάλογα μέ τό ἄντλημά του «βγάζει νερό» ἀπό τήν πνευματική πεῖρα τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, γιά λόγους χαρακτήρα καί πνευματικῆς συνέπειας, δέν ἐπέτρεψα στόν ἑαυτό μου νά καταληφθεῖ ἀπό τό σύνδρομο τῆς ἀδιάκριτης προβολῆς τῆς ζωῆς ὁρισμένων γερόντων καί οὔτε, πάλι, μέ ἀφορμή τήν παρουσίαση ἑνός προσώπου ξεχωριστοῦ νά λέω ἤ νά γράφω τά δικά μου λόγια. Ὅμως μέ αὐτό τό βιβλίο πού ἔρχεται στό φῶς τῆς δημοσιότητας, σέ πρώτη θέα φαίνεται ὅτι ἐγκαταλείπω τίς πιό πάνω ἀρχές μου. Γι’ αὐτό θά χρειαστεῖ νά «ἀπολογηθῶ» λιγάκι. Μέ αὐτό τό βιβλίο στοχεύω νά παρουσιάσω τή ζωή καί τή διδασκαλία τοῦ Γέροντα Θεόφιλου μέσα ἀπό τήν «αὐτοβιογραφία» καί τά κείμενά του. Τό ὑλικό τοῦ βιβλίου εἶναι, ὡς πρός τό πρῶτο μέρος, κυρίως αὐτοβιογραφικό καθώς παραθέτω σέ μετάφραση -καί μάλιστα διατήρησα τό πρῶτο ἑνικό πρόσωπο- συνεντεύξεις στίς ὁποῖες παρουσιάζεται ὁ βιογραφούμενος Γέροντας καί πού στή συνέχεια δημοσιεύτηκαν αὐτούσιες. Μάλιστα δέ αὐτό τό κάνω κατά παρακίνηση τοῦ ἴδιου τοῦ Γέροντα Θεόφιλου, πού μέ προέτρεψε νά διαβάσω προσεκτικά τό βιβλίο - συνέντευξη: «Ποιός εἶμαι ἐγώ; Τί λέω γιά τόν ἑαυτό μου;», τό ὁποῖο συνέταξε ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης Ἀρντεάλ Ἀντώνιος Πλαμαντεάλα. Γι’ αὐτό τό βιβλίο ἀναφέρει ὁ Γέροντας σέ προσωπική του ἐπιστολή σέ μένα: «Παρουσιάζομαι μέ ὁλόκληρη τή συνειδητή μου ζωή, μέ ὅ,τι ἐγώ θεώρησα πιό ἀντιπροσωπευτικό γιά μένα, ὥστε νά μέ γνωρίσουν αὐτοί πού θέλω νά μάθουν κάτι γιά μένα καί, βέβαια, νά τά γνωρίζουν ἀπευθείας ἀπό μένα καί ὄχι ἀπό ἐκτιμήσεις ἄλλων» καί συνεχίζει ὁ Γέροντας: «Αὐτό τό βιβλίο, ἄς ποῦμε, εἶναι κάτι σάν “αὐτό εἶναι ὁ π. Θεόφιλος”, γιά τόν ὁποῖο ἀκούσατε καί διαβάσατε. Καί γιατί εἶναι σημαντικό νά μιλήσω ἐγώ ὁ ἴδιος γιά τόν ἑαυτό μου; Γιατί αὐτοί πού δέ μέ γνωρίζουν καί, παρά ταῦτα, θέλουν νά γράψουν γιά μένα, τίς πιό πολλές φορές ὑπερβάλλουν. Ὅταν μέ πλησιάζει κάποιος καί μοῦ λέει ὅτι γνωρίζει γιά μένα ἀπό δημοσιεύματα στόν τύπο, στίς ἐφημερίδες, κάθε φορά ἀπαντάω κάπως ἔτσι: «Αὐτός πού περιγράφεται στίς ἐφημερίδες δέν εἶμαι ἐγώ. Αὐτόν νά τόν ψάξεις στό κεφάλι αὐτοῦ πού γράφει στήν ἐφημερίδα γιά μένα …». 

Ἑπομένως, τό νά μή γράψω αὐθαίρετα πράγματα κάπως τό ἐξασφάλισα, ἀφοῦ θά παραθέσω σέ μετάφραση τό αὐτοβιογραφικό ὑλικό καί στή συνέχεια, πάλι, σέ μετάφραση ἀνθολογία ἀπό τούς δημοσιευμένους λόγους του. Μένει ἕνα ἀκόμη θέμα· τό γιατί διάλεξα νά παρουσιάσω, εἰδικά, τό πρόσωπο καί τή διδασκαλία τοῦ Γέροντα Θεόφιλου. Μέσα ἀπό τήν προσωπική μου ζωή, τή συναναστροφή μου μέ πολλούς ἀνθρώπους, ἀλλά ἰδιαίτερα τήν ἐπικοινωνία μου καί τή σχέση μου ὡς πνευματικοῦ μέ ἀρκετούς ἀνθρώπους τόσα χρόνια, ἦρθα ἀντιμέτωπος μέ πολλά καί μεγάλα ἀνθρώπινα προβλήματα. 

Ἔγινα ἀποδέκτης πολλῶν δύσκολων ἤ καί ἀναπάντητων ἐρωτημάτων, ὅπως: «γιατί μοῦ συνέβη αὐτό;», «γιατί τό ἐπέτρεψε ὁ Θεός;», «μέ τιμώρησε ὁ Θεός;», «θά τό ἀντέξω;», «μπορῶ νά σηκώσω αὐτή τή δοκιμασία;» κ.ἄ. Ὡς ποιμένας εὐθύς ἐξ ἀρχῆς προσπάθησα νά κρατήσω μία σοβαρή στάση ἀπέναντι στά μεγάλα αὐτά προβλήματα, ἀπέναντι στό δυσβάστακτο πόνο τῶν ἀνθρώπων, ἀπέναντι στόν ἀληθινό σταυρό τους. Ἡ μέθοδός μου ἦταν ἁπλή. Δέν ξέρω ἄν ἦταν τόσο πνευματική. Σίγουρα εἶχε καί ἔχει μέσα της κάποια τιμιότητα, μία εἰλικρίνεια, ἕνα ρεαλισμό. Προσπάθησα, ὅσο μποροῦσα κάθε φορά, νά δείξω ἔμπρακτα ὅτι εἶμαι διατεθειμένος νά σταθῶ πλάι τους σάν φίλος, ἀδελφός, πατέρας. 

Συνέστησα πνευματικά ἕνα πρᾶγμα· τήν ὑπομονή καί ὄχι τήν προσπάθεια νά δοθεῖ ἡ ἀπάντηση «ἐδῶ καί τώρα» σέ ὅλα τά «γιατί». Μάλιστα δέ προειδοποίησα ὅτι ἡ προσπάθεια γιά ν’ ἀπαντηθεῖ ἕνα «γιατί» θά δημιουργήσει μύρια ὅσα ἄλλα ἐρωτήματα. Εἶπα ὅμως ὅτι γιά ὅλα τά «γιατί» ὑπάρχει ἀπάντηση ἀπό τό Θεό ἄλλοτε σύντομα, ἄλλοτε ἀργότερα καί, ἴσως, κάποιες φορές ὄχι τόσο καθαρά σ’ αὐτή τή ζωή, ἀλλά σίγουρα στήν ἄλλη, ὅταν θά «ἀνοίξουν τά βιβλία» τῶν ἀνθρώπινων πράξεων καί θά ἀποκαλυφθοῦν οἱ βουλές καί τά κρίματα τοῦ Θεοῦ ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως. Βέβαια, μερικές φορές οἱ ἄνθρωποι μοῦ φανέρωσαν ὅτι ἀπό τώρα πῆραν ἤδη τήν ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ στά διάφορα «γιατί» καί μάλιστα δοξάζουν τό Πανάγιο ὄνομα τοῦ Θεοῦ γιά τή δοκιμασία τους καί θαυμάζουν πῶς ὁ Θεός μπορεῖ ἀκόμη καί μέ τόσο ὀδυνηρούς τρόπους νά δίνει χαρά καί ἀνάπαυση στά παιδιά Του. Τότε ἀληθινά -καί αὐτό ἦταν εὔκολοχάρηκα μαζί τους γι’ αὐτά τά δῶρα τοῦ Θεοῦ σ’ αὐτούς, ἀλλά καί γιά μένα, πού μποροῦσα νά εἶμαι μάρτυρας τῆς θείας εὐσπλαχνίας ἀπέναντι στούς πονεμένους ἀνθρώπους. Ὅμως γιά μένα παραμένει ἕνα ἀναπάντητο ἐρώτημα: «Πῶς μπορεῖς νά βοηθήσεις, νά παρηγορήσεις βαθιά πονεμένους ἀνθρώπους;» Ἀνθρώπους πού σηκώνουν ἀληθινό καί μάλιστα ὁρισμένες φορές δυσβάστακτο σταυρό; Ἡ μόνη σίγουρη ἀπάντηση πού ἔδωσα στόν ἑαυτό μου εἶναι νά προσεύχεσαι γι’ αὐτούς, ὅσο μπορεῖς περισσότερο. Νά λές λόγια, ὅσο μπορεῖς λιγότερα. Καί νά παρακολουθεῖς ἀπό κοντά τήν πορεία τους, τήν «πάλη τους μέ τό Θεό». Καί ὁ ἴδιος ὁ Θεός, τελικά, θά δώσει τήν παρηγοριά μέ τή χάρη Του. Τό βιβλίο αὐτό μέ τή ζωή καί τή διδασκαλία τοῦ Γέροντα Θεοφίλου πιστεύω ὅτι θά μπορέσει νά διδάξει ὅλους τούς πονεμένους, ὅλους ὅσοι σηκώνουν ἕνα μεγάλο σταυρό δοκιμασίας καί τόν μετατρέπουν σέ σταυρό τοῦ Χριστοῦ, σέ «ζυγό χρηστό καί φορτίο ἐλαφρύ» (Ματθ. 11, 30). Καί θά διδάξει τό μάθημα τῆς ὑπομονῆς καί τῆς καρτερίας, ὄχι μόνο μέ λόγια, ἀλλά κυρίως μέ τό παράδειγμα τοῦ τυφλοῦ Γέροντα Θεόφιλου. Μάλιστα δέ, ἀκόμη περισσότερο, θά δείξει πῶς εἶναι δυνατόν νά μεταβληθεῖ ὁ σταυρός τῆς δοκιμασίας, μέσα ἀπό σοβαρό καί αἱματηρό πνευματικό ἀγώνα, σέ ἀφορμή καί αἰτία δοξολογίας τοῦ Θεοῦ. Θά δώσει τήν εὐκαιρία νά διδαχθοῦμε τό μάθημα τῆς χαρᾶς καί τῆς αἰσιοδοξίας στή ζωή μας ἀπό τή ζωή καί τά λόγια ἑνός βαθύτατα πονεμένου σύγχρονου ἀνθρώπου. Πολλές φορές κοιτώντας στό πρόσωπο τό Γέροντα Θεόφιλο αἰσθάνεσαι ὅτι σάν νά ἐξαφανίστηκαν τά ἴχνη τοῦ σταυροῦ, οἱ πληγές ἀπό τή σταύρωση καί αὐτό πού βλέπεις καί αἰσθάνεσαι μπροστά σου εἶναι μονάχα ἡ ἀνάσταση, ἡ χαρά καί ἡ αἰσιοδοξία. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἕνα ἀπό τά βιβλία πού κυκλοφόρησαν γιά τό Γέροντα Θεόφιλο ἔχει τίτλο «Ἐλᾶτε νά πάρετε χαρά»2 . Καί μάλιστα ὁ ἴδιος διάλεξε αὐτό τόν τίτλο γιά τό συγκεκριμένο βιβλίο. Στίς σελίδες αὐτοῦ τοῦ βιβλίου θά δοῦμε καθαρά, χωρίς ρομαντικές τοποθετήσεις, τό πόσο δύσκολο εἶναι νά μείνει κανείς ἀταλάντευτος στήν πνευματική του πορεία. Ἐνῶ, παράλληλα, θά διαπιστώσει ὅτι κανένα ἐμπόδιο δέν μπορεῖ νά βγάλει τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν ἀληθινό πνευματικό δρόμο του ἀρκεῖ ὁ ἴδιος νά τό ἐπιθυμεῖ διακαῶς, νά ἀγωνίζεται μέ συνέπεια καί ὁ Θεός νά παρέχει τή χάρη καί τήν εὐλογία του. Ἀκόμη ὁ Γέροντας Θεόφιλος μέ τό ρεαλισμό πού τόν διακρίνει, μέ τή ρωμαλεότητα καί τήν καθαρότητα τῆς σκέψης του δίνει τήν ἀφορμή καί τή δυνατότητα σέ σύγχρονους 2Πρόκειται γιά μία σύνθεση τῆς σκέψης καί διδασκαλίας τοῦ Γέροντα Θεόφιλου, διαρθρωμένης σέ 750 μικρά ἤ μεγάλα θεματικά κεφάλαια. ἀνθρώπους, ἴσως μάλιστα καί κάποιας παιδείας, νά μποῦν ἀποφασιστικά στήν παλαίστρα τῆς κατά Χριστόν ζωῆς. Ὁ ἴδιος ὁ Γέροντας σέ κάποια συνάφεια τῶν λόγων του ὁμολογεῖ ὅτι κανένας δέν εἶναι σέ θέση νά ὁδηγήσει κυριολεκτικά κάποιον στό νά βρεῖ τό Θεό.

 Ὅμως ἡ ζωή τοῦ Γέροντα καί ἡ καθαρή διδασκαλία του δείχνουν τό Θεό, ἐμπνέουν στήν ἀναζήτηση τοῦ Θεοῦ καί καθοδηγοῦν στή θεμελιωμένη σέ ὑγιεῖς πνευματικές βάσεις κατά Χριστόν ζωή. Ἡ ποικιλία τῶν θεμάτων, τήν ὁποία ἐπέβαλαν οἱ κατά καιρούς διαφορετικές συνθῆκες ζωῆς τοῦ Γέροντα Θεόφιλου, προσέδωσε στό βιβλίο αὐτό μία δυνατότητα νά ἀπευθύνεται σέ πολλούς. Ἀλλά καί ἡ πλούσια ζωή τοῦ Γέροντα Θεόφιλου διδάσκει, οἰκοδομεῖ ἀνθρώπους μέ διαφορετικό κάθε φορά πνευματικό ἐπίπεδο καί τρόπο ζωῆς. Ὁ Γέροντας Θεόφιλος μιλάει, τέλος, μέ ἕνα σύγχρονο τρόπο καί ὁ λόγος του ἀναπαύει ἰδιαίτερα τούς κουρασμένους ψυχικά ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς μας. Ἐγώ ἔκανα τήν προσπάθειά μου νά παρουσιάσω τό Γέροντα Θεόφιλο στό ἑλληνικό κοινό. Ὁ χρόνος θά δείξει τό πόσο μποροῦν νά ἐπιδράσουν τά λόγια καί τό παράδειγμά του στούς φιλόθεους ἀναγνῶστες. Δέ θά προσθέσω τίποτε ἄλλο, γιά νά ἀφήσουμε τό Γέροντα Θεόφιλο νά μᾶς διδάξει μέ τή ζωή καί τά λόγια του καί, ἄν συνεργαστοῦμε, ἔλθουμε σέ κοινωνία μαζί του, ἀσφαλῶς θά πάρουμε λίγη ἀπό τή χάρη, τή χαρά καί τήν αἰσιοδοξία του.

Πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντῖνος Καραϊσαρίδης

Ι.Ν.ΑΓ.ΜΑΡΙΝΑΣ ΑΝΩ ΙΛΙΣΙΩΝ