ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ 1944, Μέρος 1ο: Ο β’ γύρος του ελληνικού εμφυλίου ξεσπά

Μιλώντας 76 χρόνια μετά, δεν είναι καθόλου κακό, το αντίθετο μάλιστα, να δώσουμε έναν ορισμό του όρου. Δεκεμβριανά λοιπόν αποκαλούμε τις συγκρούσεις που έγιναν, κυρίως στην Αθήνα και την Αττική, από την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου 1944 έως και την Πέμπτη 11 Ιανουαρίου 1945. Τυπικά τα Δεκεμβριανά τελείωσαν στις 7.35 το βράδυ της Δευτέρας 12 Φεβρουαρίου 1945, όταν υπογράφτηκε η Συμφωνία της Βάρκιζας.ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΝΤΑΛΟΥΜΗ

Το πόσο σημαντικά ήσαν τα Δεκεμβριανά φαίνεται και από γεγονός ότι έως σήμερα, ύστερα από 76 χρόνια, δεν έχει γραφτεί η ιστορία τους. Κι όταν λέμε ιστορία το εννοούμε. Και από τις δύο πλευρές έχουν γραφτεί πολλά βιβλία. Πρόκειται για προσωπικές μαρτυρίες, δικαιολόγηση θέσεων και πράξεων, ακόμα και προπαγάνδας. Σε κανένα δε θα βρούμε μια ολοκληρωμένη καταγραφή των γεγονότων, με τα αίτια και τις αφορμές, μ’ επιμερισμό των ευθυνών κι εξαγωγή συμπερασμάτων. Βεβαίως πρέπει να παραδεχτούμε ότι το εγχείρημα δεν είναι καθόλου – μα καθόλου – εύκολο. Όμως στα δύσκολα φαίνονται οι καλοί. Κι εδώ σαφώς έχουμε αποτύχει ως λαός. Μάλλον δε μας πολυαρέσει η αλήθεια…




Στις γραμμές που ακολουθούν φυσικά και δεν φιλοδοξούμε να παρουσιάσουμε την ιστορία των Δεκεμβριανών. Απλώς θα προσπαθήσουμε να παραθέσουμε, σαφώς επιγραμματικά, τα πιο χτυπητά γεγονότα της περιόδου και – χωρίς φόβο και πάθος – να εκφράσουμε κάποιες κρίσεις. Στο κάτω–κάτω της γραφής μετά από τόσο καιρό μπορούμε να μιλάμε χωρίς προκαταλήψεις και δεσμεύσεις.

Η αρχή

Κυριακή 3 Δεκεμβρίου 1944, 11.00: Ξεκινά το παναθηναϊκό συλλαλητήριο που έχει οργανώσει το ΕΑΜ και η κυβέρνηση έχει απαγορεύσει, αν κι αρχικά το είχε επιστρέψει. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα, ως τότε, κι οπωσδήποτε έχει πολύ πάθος. Η «γραμμή» που έχει δοθεί από τους οργανωτές είναι: «διαδηλώνουμε άοπλοι». Τηρείται αυστηρά αν και λίγο πριν την έναρξη, κάποιος ρίχνει μια χειροβομβίδα έξω από το σπίτι που διαμένει ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου και σκοτώνει έναν υπαρχιφύλακα της φρουράς.

Οι διαδηλωτές με πανό, σημαίες και ντουντούκες – χωνιά τις έλεγαν τότε – φτάνουν στην Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών. Γωνία Πανεπιστημίου και Βασιλίσσης Σοφίας. Με τον όγκο τους και μόνο μπορούν να καταλάβουν το κτίριο. Από τη μεριά της φρουράς πυροβολούν. Το ίδιο κάνουν κι άλλοι αστυνομικοί που βρίσκονται στο μέγαρο της Βουλής. Κάποιοι από το πλήθος πέφτουν χτυπημένοι. Επικρατεί πανικός.


Η κατάσταση ηρεμεί – τρόπος του λέγειν βέβαια – μόλις εμφανίζονται βρετανικά άρματα και θωρακισμένα, που γίνονται δεκτά με επευφημίες από τους διαδηλωτές. Νεκροί και τραυματίες περισυλλέγονται. Η κυβέρνηση θα κάνει λόγο για 11 και 60 αντίστοιχα. Το ΕΑΜ θα αντιτείνει 21 και 140. Όσοι κι αν ακούγεται κυνικό, δεν έχει σημασία πόσα θύματα υπήρξαν εκείνη την ημέρα. Αυτά που θα ακολουθήσουν τις επόμενες θα είναι πολλαπλάσια. Τα Δεκεμβριανά έχουν μόλις αρχίσει…

Οι αντίπαλες δυνάμεις

Τι διέθετε όμως ο καθένας από τους αντιπάλους; Ο ΕΛΑΣ, που βρίσκεται σ’ επιφυλακή από τις 30 Νοεμβρίου, έχει τις εξής δυνάμεις:

– Στρατηγείο Α΄ Σώματος Στρατού στη Ν. Φιλαδέλφεια.


– 1η Ταξιαρχία με το 1ο Σύνταγμα στη Ν. Σμύρνη, Καλλιθέα, Ν. Κόσμο (τότε Κατσιπόδι) και το 2ο Σύνταγμα στην Καισαριανή, Βύρωνα, Παγκράτι και Γούβα (πίσω από το Α΄ Νεκροταφείο).

– 2η Ταξιαρχία με το 3ο Σύνταγμα σε Πατήσια, Κυψέλη, Γκύζη, Αμπελόκηπους και το 4ο Σύνταγμα σε Περιστέρι, Κολωνό, Νέα Σφαγεία (Ταύρος σήμερα), Πετράλωνα.

– 5ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα στο Χαλάνδρι, Μαρούσι, Κηφισιά.

– 6ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα σε Πειραιά, Δραπετσώνα, Κερατσίνι, Κοκκινιά.

Η δύναμη όλων αυτών είναι 8.750 με 9.000 άτομα. Ο οπλισμός τους, μάλλον ανεπαρκής, αποτελείται από 5.000 τουφέκια, 300 αυτόματα, 500 πιστόλια, 10 οπλοπολυβόλα, 8 όλμους (2 ομαδικούς + 6 ατομικούς), 2 αντιαρματικά πυροβόλα των 37mm και 2 πυροβόλα των 75mm.

– 2η Μεραρχία με το 2ο Σύνταγμα (Θηβών), 7ο Σύνταγμα (Χαλκίδας) και 34ο
Σύνταγμα (Ελευσίνας), στην περιοχή από την Ελευσίνα έως τη Χασιά, με
συνολική δύναμη περί τους 2.500 άνδρες.

– Ο Εφεδρικός ΕΛΑΣ της Αθήνας με δύναμη που υπολογιζόταν πάνω από
10.000 άτομα, που όμως ήταν πρακτικά άοπλη.

– Το 6ο Σύνταγμα (Κορίνθου) της 3ης Μεραρχίας, το 5/42 Σύνταγμα (Άμφισσας) και το 52ο Σύνταγμα (Δομοκού) της 13ης Μεραρχίας, είχαν διαταχθεί να κινηθούν προς την Αθήνα.

Η κυβερνητική πλευρά είχε στη διάθεσή της:

– 3η ΕΟΤ (Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία) με τρία τάγματα, χωρίς όμως τους όλμους και τα πολυβόλα της.
– 3ο Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού χωρίς τα πυροβόλα του.
– 6ο Σύνταγμα Φρουρών που ουσιαστικά ήταν διλοχία.

Όλη αυτή η δύναμη ήταν στρατοπεδευμένη στους στρατώνες στο Γουδί, εκεί που σήμερα είναι η ΑΣΔΥΣ.




– Αστυνομία Πόλεων με 2.500 περίπου άνδρες κατανεμημένους στα αστυνομικά τμήματα της Αθήνας και του Πειραιά και τις διάφορες υπηρεσίες.

– Χωροφυλακή με 3.000 περίπου άνδρες επίσης κατανεμημένους στις διάφορες υπηρεσίες.

Οι άνδρες της 3ης ΕΟΤ και των άλλων στρατιωτικών σχηματισμών, ήσαν καλά οπλισμένοι, εκπαιδευμένοι και με μεγάλη πολεμική εμπειρία. Αντιθέτως οι άνδρες της Αστυνομίας και τις Χωροφυλακής είχαν ελάχιστη ή καθόλου πολεμική εμπειρία, ήσαν πολύ κακά εξοπλισμένοι και ήσαν διασκορπισμένοι στα τμήματα και τις υπηρεσίες σ’ ολόκληρη την Αθήνα και τον Πειραιά.

Τη σημαντικότερη όμως δύναμη της κυβερνητικής πλευράς αποτελούσαν τα βρετανικά τμήματα που ήσαν:

23η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία με 25 άρματα Sherman και 23 θωρακισμένα οχήματα Humber, που είχε στρατοπεδεύσει στα Παραπήγματα, εκεί που σήμερα βρίσκονται το ΝΙΜΙΤΣ, το Μέγαρο Μουσικής, το παλιό ΕΑΤ/ΕΣΑ, το Ναυτικό Νοσοκομείο και η Αμερικανική Πρεσβεία. Στη δύναμή της ανήκαν τα 46ο και 50ο Συντάγματα Αρμάτων, η 463η Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού με 8 πυροβόλα των 25 lb και η 64η Μοίρα Ελαφρού Πυροβολικού, χωρίς πυροβόλα, με τη μία της Μοίρα ως φρουρά στις Φυλακές Αβέρωφ και την άλλη στο αντλιοστάσιο της Εταιρείας Ύδρευσης στην Κηφισιά. Ακόμα ένας Λόχο Μεταφορών, ένας Μηχανικού και μια Ίλη Διαβιβάσεων, βρίσκονταν επίσης στα Παραπήγματα.

– 139η Ταξιαρχία Πεζικού με δύο μόνο τάγματα, το Durham Light Infantry στο Ν. Φάληρο (Γήπεδο Καραϊσκάκη, που τότε το έλεγαν «Ποδηλατοδρόμειο») και το Leicester στο Σκαφάκι της Πειραϊκής.

– 2η Ταξιαρχίας Αλεξιπτωτιστών με το: 4ο Τάγμα στις εγκαταστάσεις της Αεροπορίας στο Δέλτα του Φαλήρου (κλειστό στάδιο Τάε Κβο Ντο). 5ο Τάγμα σε ξενοδοχεία του Συντάγματος. 6ο Τάγμα μ’ ένα λόχο σε ξενοδοχεία της Ομόνοιας κι ένα στο Ψυχικό (Κολέγιο). Και τα τρία τάγματα είχαν μόνο δύο λόχους το καθένα.


Τέλος το 64ο Σύνταγμα Ελαφρού Αντιαεροπορικού Πυροβολικού, χωρίς πυροβόλα, που φρουρούσε διάφορες εγκαταστάσεις (πχ εργοστάσιο Ηλεκτρικής Εταιρείας στο Ν. Φάληρο) στην περιοχή του Πειραιά.

– 2902ο Λόχος Εδάφους της RAF (2902 Squadron, RAF Regiment) στις προαναφερθείσες εγκαταστάσεις της Αεροπορίας στο Φάληρο.

Αυτές οι στρατιωτικές δυνάμεις αποτελούνταν από 2.500 Έλληνες και 4.500 Βρετανούς περίπου.
Στην περιοχή της Αθήνας όμως υπήρχαν κυβερνητικές δυνάμεις που σχεδόν όλοι οι Έλληνες συγγραφείς ξεχνούν να αναφέρουν. Πρόκειται τις μονάδες του Ναυτικού και της Αεροπορίας, που σε αρκετές περιπτώσεις έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των επιχειρήσεων. Αυτές λοιπόν ήσαν: Διάφορα πλοία του Ναυτικού αγκυροβολημένα κυρίως έξω από το λιμάνι του Πειραιά, μαζί μ’ ελάχιστα βρετανικά πολεμικά. Το Αρχηγείο Στόλου στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Η Ναυτική Διοίκηση Πειραιώς στο μέγαρο Βάτη στην Ακτή Μιαούλη και ένα ναυτικό κλιμάκιο στην περιοχή του Ναυτικού Ομίλου στο Τουρκολίμανο.

Στο αεροδρόμιο του Ελληνικού – τότε το έλεγαν Χασάνι και σε βρετανικές πηγές αναφέρεται ως Καλαμάκι – στάθμευε η 337 Πτέρυγα (Wing) της RAF με τις εξής Μοίρες: 32 και 94 Squadrons με Spitfire V, 108 Squadron με Beaufighter VI, 216 Squadron με Dakota IV και 221 Squadron με Wellington XIII. Εκεί υπήρχαν ακόμη – υπό την ίδια βρετανική διοίκηση – οι 335, 336 και 13 ελληνικές Μοίρες (οι δύο πρώτες με Spitfire V και η τρίτη με Baltimore V), που όμως δεν είχαν καμία συμμετοχή στις επιχειρήσεις.

Όλες οι κυβερνητικές δυνάμεις τελούσαν υπό τη διοίκηση του αντιστρατήγου (Lieutenant General) Sir Ronald MacKenzie Scobie (1893-1969).

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

https://www.history-point.gr/dekemvriana-meros-1o-o-v-gyros-toy-ellinikoy-emfylioy-xespa