Το θαύμα του Κυρίου «ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας» ερμηνεύεται ως έκφραση της θείας οικονομίας να εξυψωθεί και καθαγιασθεί ο θεσμός του γάμου
41. «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ γάμος ἐγένετο ἐν Κανᾶ τῆς Γαλιλαίας». Πρόκειται για την τρίτη ημέρα μετά την αναχώρηση του Ιησού με τους πρώτους μαθητές του από την έρημο του Ιορδάνη. Κατά την ημέρα αυτή τελέστηκε το πρώτο θαύμα του Κυρίου· η μετατροπή δηλαδή του νερού σε εκλεκτό κρασί κατά τη διάρκεια ενός γάμου που έγινε στην Κανά της Γαλιλαίας, στον οποίο ήταν προσκαλεσμένοι η μητέρα του Ιησού, καθώς και ο ίδιος με τους μαθητές του. Η παρουσία του Κυρίου στο γάμο και η τέλεση του πρώτου θαύματος για χάρη του γάμου, ερμηνεύεται από την ορθόδοξη διδασκαλία ως θεία οικονομία, ως μέριμνα δηλ. του Κυρίου να ευλογήσει, όχι απλά ένα συγκεκριμένο γάμο, αλλά το γάμο γενικά, την ένωση δηλαδή του άντρα και της γυναίκας, και έτσι να τον ανυψώσει και να τον καθαγιάσει.
Διότι, όπως χαρακτηριστικά εξηγείται από τους ιερούς και θεόπνευστους Πατέρες, η παρουσία του Κυρίου στο γάμο και η συνακόλουθη ευλογία δεν ήταν τυχαία και συμπτωματική, αλλά πράγματι έργο της θείας οικονομίας. Ο Κύριος, δηλαδή, που είναι «ἡ πάντων χαρά καί εὐθυμία» ευλόγησε τον «ἐν Κανᾶ» γάμο «συναφικόμενος» εκεί «τοῖς οἰκείοις μαθηταῖς», για να τιμήσει το σεμνό γάμο επιτελώντας «τό πρῶτον σημεῖον» (θαῦμα) και «κοσμῶν τοῦτον» όχι μόνο «τῇ παρουσίᾳ», με την απλή δηλ. παρουσία του, αλλά «καί δώρῳ», δεδομένου ότι «τό ὕδωρ εἰς ἄκρατον μεταβαλών», με το θαύμα δηλ. που τέλεσε, «δῶρα τῷ γάμῳ μείζονα ἁπάντων εἰσήνεγκεν», πρόσφερε δηλ. στο γάμο δώρα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα από όλους γενικά τους καλεσμένους (βλ. Π.Ν. Τρεμπέλα «Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας», τόμ. 3ος, Ἀθῆναι 1961, σελ. 323).
Το γεγονός αυτό, η ευλογία του γάμου δηλ., αναφέρεται σε αρκετά σημεία της Ακολουθίας του στεφανώματος. Η ευαγγελική περικοπή κατέχει εξέχουσα θέση στην όλη ακολουθία του μυστηρίου του γάμου και με πολλή σοφία έχει επιλεγεί για το σκοπό αυτό από τους θείους Πατέρες της Εκκλησίας μας. Βλ. και σχόλια αριθ. 13 και 46.
«Τί ἐμοί καί σοί, γύναι; οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου»
42. «Τί ἐμοί καί σοί, γύναι; οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου». Στο διαφαινόμενο αίτημα της Παναγίας να φανερώσει τη θεία του δύναμη ο Ιησούς με την τέλεση θαύματος της απαντά χρησιμοποιώντας όχι την προσφώνηση μητέρα, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά την προσφώνηση γύναι, γυναίκα. Και τούτο διότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δε θα ενεργήσει ως γιος της Μαρίας, αλλά ως Υιός του Θεού, ως Μεσσίας που διαχειρίζεται τη θεία δύναμη του ουράνιου Πατέρα. Γι᾿ αυτό και δηλώνει πως δέν υπάρχει τίποτε το κοινό ανάμεσα σ᾿ αυτή που τον γέννησε ως άνθρωπο και σ᾿ Αυτόν που θα ενεργήσει ως Θεός, όταν έλθει η ώρα να φανερωθεί δημοσία ως Μεσσίας κάνοντας θαύματα.
«Ὅ,τι ἄν λέγῃ ὑμῖν, ποιήσατε»
43. «Ὅ,τι ἄν λέγῃ ὑμῖν, ποιήσατε». Από τα λόγια αυτά της Παναγίας προς τους υπηρέτες φαίνεται πως διέγνωσε πολύ καλά ότι ο Ιησούς θα εκπλήρωνε το αίτημά της· το κατάλαβε αυτό από τον τόνο των απαντητικών λόγων του Ιησού στο συγκαλυμμένο αίτημά της, για τον οποίο τόνο μιλήσαμε στο αμέσως προηγούμενο σχόλιο.
«Χωροῦσαι (αἱ ὑδρίαι) ἀνά μετρητάς δύο ἤ τρεῖς»
«Φέρετε τῷ ἀρχιτρικλίνῳ»
«Ταύτην ἐποίησε τήν ἀρχήν τῶν σημείων ὁ Ἰησοῦς ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας καί ἐφανέρωσε τήν δόξαν αὐτοῦ»
46. «Ταύτην ἐποίησε τήν ἀρχήν τῶν σημείων ὁ Ἰησοῦς ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας καί ἐφανέρωσε τήν δόξαν αὐτοῦ». Το γεγονός ότι στην Κανά της Γαλιλαίας κατά τη διάρκεια γάμου έκαμε την αρχή της θαυματουργικής του παρουσίας ο Κύριος και φανέρωσε με τον τρόπο αυτό τη δόξα του, δίνει ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα στο θεσμό του γάμου. Θεωρείται ως έκφραση της θείας οικονομίας για την εξύψωση και τον καθαγιασμό του γάμου σύμφωνα με τη διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας. (Βλ. και σχόλια αριθ. 13 και 41).
Η ομόνοια πρωταρχικό στοιχείο για την ομαλή συμβίωση και την προκοπή του αντρόγυνου
47. «Ἐν εἰρήνῃ καί ὁμονοίᾳ διαφύλαξον». Η ειρήνη και η ομόνοια είναι στοιχεία απαραίτητα για την ομαλή συμβίωση και την προκοπή του αντρόγυνου. Στοιχεία στα οποία συχνά αναφέρεται η χριστιανική διδασκαλία. Ο απόστολος των Εθνών π.χ. συνιστά στους χριστιανούς να έχουν ομοφροσύνη και ομοψυχία στις μεταξύ τους σχέσεις· γιατί πιστεύει πως πραγματικά ομαλύνουν τις ανθρώπινες σχέσεις και χτίζουν την κοινωνία της αγάπης, όπου δεν υπάρχει χώρος για τη διχόνοια και το φθοροποιό και διαλυτικό της έργο.
«Πληρώσατέ μου τήν χαράν, ἵνα τό αὐτό φρονῆτε, τήν αὐτήν ἀγάπην ἔχοντες, σύμψυχοι, τό ἕν φρονοῦντες» εκλιπαρεί ο Παύλος τους αδελφούς της Εκκλησίας των Φιλίππων της Μακεδονίας και μέσω αυτών όλους μας φυσικά (Φιλιπ. β´ 2)· ενώ γράφοντας προς τούς Ρωμαίους τους εύχεται μ᾿ όλη του την ψυχή· Ο Θεος της ειρήνης και της αγάπης, «ὁ Θεός τῆς ὑπομονῆς καί τῆς παρακλήσεως δῴη ὑμῖν τό αὐτό φρονεῖν ἐν ἀλλήλοις κατά Χριστόν Ἰησοῦν, ἵνα ὁμοθυμαδόν ἐν ἑνί στόματι δοξάζητε τόν Θεόν» (Ρωμ. ιε´ 5–6). Και αν η ομοφροσύνη αυτή, που εκφράζεται βέβαια ως θέλημα Θεού, αναφέρεται στις ανθρώπινες γενικά σχέσεις, πολύ περισσότερο αναντιλέκτως πρέπει να είναι βασικό και κυρίαρχο στοιχείο στις σχέσεις των συζύγων.
Αλλά και η θύραθεν παιδεία υπογραμμίζει τη μεγάλη και καθοριστική σημασία της ομόνοιας. «Ἀπό ὁμονοίης τά μεγάλα ἔργα» διακηρύσσει ο φιλόσοφος Δημόκριτος (Ανθ. Στοβ. ΜΓ´ 40)· με την ομόνοια δηλ. δημιουργούνται τα μεγάλα έργα.«Ὁμόνοια μέγιστον ἀγαθόν δοκεῖ εἶναι» καί «ἄνευ ὁμονοίας οὔτ᾿ ἄν πόλις εὖ πολιτευθείη, οὔτ᾿ οἶκος καλῶς οἰκηθείη» τονίζει ο Σωκράτης (Ξεν. Απομν. Δ´ 4,16), ο μέγας αυτός σοφός της ελληνικής αρχαιότητας που και «χριστιανός προ Χριστού» δίκαια ονομάστηκε· η ομόνοια δηλαδή θεωρείται μέγιστο αγαθό και δεν είναι δυνατό ούτε η πολιτεία καλά να κυβερνηθεί χωρίς την ομοφροσύνη των πολιτών ούτε το σπίτι μπορεί καθώς πρέπει να διοικηθεί και να ευδοκιμήσει χωρίς την ομόνοια των μελών και μάλιστα του αντρόγυνου. Και ο θυμόσοφος λαος μας εκφράζεται χαρακτηριστικότατα για το ίδιο θέμα με την εκφραστικότατη και γνωστή σ᾿ όλους μας παροιμία· Η ομόνοια σπίτι χτίζει κι η διχόνοια το γκρεμίζει.
Και ακριβώς, επειδή καθοριστική για την προκοπή του αντρόγυνου είναι η σημασία της ομόνοιας, γι᾿ αυτό και οι ιερές Ακολουθίες του γάμου συχνά πυκνά αναφέρονται σ᾿ αυτή. Ήδη στην Ακολουθία του αρραβώνα γίνεται η πρώτη μνεία· «Ὑπέρ τοῦ φυλαχθῆναι αὐτούς ἐν ὁμονοίᾳ…», «ὑπέρ τοῦ εὐλογηθῆναι αὐτούς ἐν ὁμονοίᾳ…» (δεήσεις της Συναπτής), «διαφύλαξον τούς δούλους σου τούτους ἐν εἰρήνῃ καί ὁμονοίᾳ» (προτελευταία ευχή), «στήριξον τόν ἀρραβῶνα αὐτῶν ἐν… ὁμονοίᾳ» (τελευταία ευχή). Στην Ακολουθία του στεφανώματος, εκτός από την παρούσα ευχή, για την ομοφροσύνη και την ειρήνη που πρέπει να διέπουν τις σχέσεις των νεονύμφων γίνεται λόγος και σε καθεμιά από τις πρώτες μεγάλες της ευλογίας ευχές· «Παράσχου τοῖς δούλοις σου τούτοις ζωήν εἰρηνικήν» (Α´ ευχή), «δός αὐτοῖς… ὁμόνοιαν ψυχῶν καί σωμάτων» (Β´ ευχή), «σύζευξον αὐτούς ἐν ὁμοφροσύνῃ» (Γ´ ευχή).
Αλλά και στην Ακολουθία εις δίγαμον τονίζεται το στοιχείο της ομόνοιας και της ειρηνικής συμβίωσης των συζύγων· «Ὑπέρ τοῦ συζῆσαι αὐτούς καλῶς ἐν ὁμονοίᾳ…» (δέηση Συναπτής), «ἐν ὁμονοίᾳ καί εἰρήνῃ τάς ἐντολάς σου ἐργαζόμενοι» (Α´ ευχή μετά την αλλαγή των δαχτυλιδιών). Τέλος στην Ἀκολουθία «ἐπὶ ἐπανασυστάσει γάμου» τα ίδια αυτά στοιχεία, ομόνοια και ειρήνη, που η έλλειψή τους διασάλευσε και οδήγησε σε προσωρινό διαζύγιο το γάμο, εμφανίζονται με μια ιδιάζουσα και βαρύνουσα σημασία, αφού στην πράξη αποδείχθηκε πως αναμφισβήτητα αποτελούν την πεμπτουσία της αρμονικής συμβίωσης του αντρόγυνου· «Ὑπέρ τοῦ δωρηθῆναι αὐτοῖς συμβίωσιν ἐν ὁμονοία…» (δέηση Συναπτής), «ἐπανάγαγε τήν διαταραχθεῖσαν εἰρήνην…», «ἐπιδαψίλευσον αὐτοῖς γαλήνην…» (Ευχή της Ακολ.). Βλ. και σχόλ. αριθ. 11 της ίδιας Ακολουθίας.
«Τίμιον αὐτοῖς τόν γάμον ἀνάδειξον· ἀμίαντον αὐτῶν τήν κοίτην διατήρησον· ἀκηλίδωτον αὐτῶν τήν συμβίωσιν διαμεῖναι εὐδόκησον»
48. «Τίμιον αὐτοῖς τόν γάμον ἀνάδειξον· ἀμίαντον αὐτῶν τήν κοίτην διατήρησον· ἀκηλίδωτον αὐτῶν τήν συμβίωσιν διαμεῖναι εὐδόκησον». Για πολλοστή φορά βλέπουμε στο σημείο τούτο της ιερολογίας του γάμου να γίνεται λόγος για την υποχρέωση που έχουν οι νεόνυμφοι να μη μολύνουν το γάμο τους υποκύπτοντας στον πειρασμό και το ατόπημα της συζυγικής απιστίας και να μη διαβρώσουν έτσι, σαν το σαράκι, τη μονιμότητα του δεσμού τους. Αντίθετα· καθημερινό τους μέλημα θα πρέπει να είναι να τον κρατήσουν ψηλά το γάμο τους και να αποφεύγουν με φρόνηση καθετί που θα μπορούσε να δημιουργήσει αμφιβολίες για την αμοιβαία πίστη και αφοσίωσή τους και να διαταράξει τη συζυγική τους σχέση· και πολύ περισσότερο θα πρέπει να αποφεύγουν τις παράνομες σχέσεις που, χωρίς αμφιβολία, δημιουργούν σωρεία προβλημάτων και οδηγούν τελικά στη διάλυση του γάμου. «Τίμιος ὁ γάμος ἐν πᾶσι καί ἡ κοίτη ἀμίαντος» τονίζει και παραγγέλλει ο «ουρανοβάμων» Παύλος (Εβρ. ιγ´ 4). Αυτό είναι το θέλημα, αυτή είναι η εντολή του Θεού. Και επειδή τούτο πρέπει να εμπεδωθεί στη συνείδηση των νεονύμφων, γι᾿ αυτό και βλέπουμε συχνά πυκνά να γίνεται λόγος στην Ακολουθία του γάμου για το θεμελιώδες τούτο θέμα. Πρβλ. και σχόλ. αριθ. 16 και 57 της παρούσας Ακολουθίας, καθώς και σχόλ. αριθ. 11 της Ακολουθίας του αρραβώνα.
Η «Κυριακή» προσευχή και η θέση της στην Ακολουθία του στεφανώματος
49. Πρόκειται για την προσευχή που μας δίδαξε ο ίδιος ο Κύριος στην «ἐπὶ τοῦ Ὄρους ὁμιλία» του· γι᾿ αυτό και λέγεται «Κυριακή» προσευχή· είναι το γνωστό σ᾿ όλους μας «Πάτερ ἡμῶν…» (Ματθ. στ´ 9–13) που με τη συντομία του και την απλότητά του αποτελεί το χρυσό κανόνα, τον υπογραμμό του «πῶς δεῖ προσεύχεσθαι», πως δηλαδή πρέπει να προσευχόμαστε και ποιό πρέπει να είναι το περιεχόμενο των προσευχών μας. Για τη θέση της «Κυριακής» προσευχής στην όλη Ακολουθία του στεφανώματος βλ. στο αμέσως επόμενο σχόλιο (προς το τέλος).
Τo «κοινόν ποτήριον» και η σημασία του
50. «Ποτήριον σωτηρίου λήψομαι καί τό ὄνομα Κυρίου ἐπικαλέσομαι». Τα λόγια που ψάλλει ο Ιερέας είναι ο στίχος 4 από τον 115ο Ψαλμό. Εκεί ο ψαλμωδός δηλώνει πως για όλα τα αγαθά, για την προστασία και τη σωτηρία που του χάρισε ο Κύριος δεν του απομένει τίποτε άλλο παρά να προσφέρει σ᾿ αυτόν θυσία για όλα αυτά, να λάβει το ποτήριον της ευχαριστίας και γεμάτος ευγνωμοσύνη να επικαλεσθεί το όνομα του Κυρίου.
Στην Καινή Διαθήκη όμως το «ποτήριον σωτηρίου» έχει άλλη διάσταση· είναι αυτή η ίδια η σταυρική θυσία του Κυρίου, από την οποία πηγάζει η δική μας απολύτρωση και σωτηρία. Ειδικότερα στην περίπτωση των νεονύμφων η μετάληψη από το κοινό ποτήρι αποτελεί και έκφραση ευχαριστίας βέβαια για το ευχάριστο γεγονός του γάμου αλλά και εφόδιο για τον έγαμο βίο, για ανεπίληπτη πορεία, για καλλιέργεια πνεύματος κατανόησης, ανοχής, αγάπης και θυσίας· εφόδιο για τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει η συμβίωση του ανδρόγυνου· εφόδιο για τον αγώνα των νεονύμφων προς τήρηση των εντολών του Θεού, προς άσκηση της αρετής με στόχο την τελειότητα.
Ποιό όμως είναι το πραγματικό περιεχόμενο του «κοινού ποτηρίου» και γιατί ονομάζεται «κοινόν» το ποτήρι τούτο στο Μικρό Ευχολόγιο; Ο πρωτοπρεσβύτερος Κων/νος Καλλίνικος στο βιβλίο του «Ὁ Χριστιανικός ναός καί τά τελούμενα ἐν αὐτῷ», Ἔκδ. Β´, Ἀθῆναι 1958, σελ. 554 κ. ε., γράφει τα εξής (σε ελεύθερη δική μας απόδοση) διαφωτιστικά· Επειδή το πρώτο θαύμα του Χριστού στην Κανά της Γαλιλαίας ήταν η μεταστοιχείωση του νερού σε κρασί ο Ιερέας κατά τη διάρκεια της τελετής του γάμου προσκομίζει και προσφέρει στους νεονύμφους «πρός πόσιν» ποτήρι γεμάτο κρασί. Αυτό εμείς το λέμε «κοινόν ποτήριον», διότι υποτυπώνει την κοινότητα του βίου των νεονύμφων, οι οποίοι έχουν χρέος να αδειάσουν «μέχρι τρυγός», μέχρι την τελευταία τους δηλ. πνοή, όλα τα ευχάριστα και τα δυσάρεστα, τα ευφρόσυνα και τα ανιαρά· οι Ρώσοι το λένε «ένωση», επειδή συνενώνει και κάνει ένα κράμα το νερό με το κρασί, την καρδιά του άντρα με την καρδιά της γυναίκας.
Η σημασία όμως του κοινού ποτηρίου δεν είναι μόνο μεταφορική, αλλά και λειτουργική. Στην παλαιοχριστιανική εποχή οι νεόνυμφοι κοινωνούσαν κανονικά «τῶν ἀχράντων Μυστηρίων», τελώντας τους γάμους τους μετά τη θεία Λειτουργία, όπως φαίνεται και από τη σαφή διάταξη του Ευχολογίου. Ο Συμεών ο Θεσσαλονίκης (15ος αι. μ.Χ.) μας πληροφορεί ότι οι νεόνυμφοι μεταλάμβαναν κατά την τελετή του γάμου «εί γε ικανώς είχον»· και μόνο στους μή ικανούς (μή άξιους), όπως ήταν π.χ. οι δίγαμοι και οι όμοιοί τους, δε δίνονταν τα θεία Δώρα, αλλά μόνο το κοινό ποτήρι με το κρασί. Με την πάροδο όμως του χρόνου από θρησκευτική αμέλεια απαλείφθηκε σιγά σιγά από το μυστήριο του γάμου η θεία Μετάληψη, μολονότι μέχρι σήμερα εξακολουθεί να απαγγέλλεται κατά την τέλεση του μυστηρίου η «Κυριακή» προσευχή που προετοιμάζει, όπως είναι γνωστό, προς τη θεία Κοινωνία. Έτσι τουλάχιστο εξηγείται από πολλούς η θέση της «Κυριακής» προσευχής στην όλη Ακολουθία του στεφανώματος. Για τήν «Κυριακή» προσευχή βλ. προηγούμενο σχόλιο.
http://www.sarkamia.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια σας θα πρέπει να αναφέρονται στη συγκεκριμένη ανάρτηση και να διατυπώνονται κόσμια ακόμα και αν διαφωνείτε.
Παρακαλούμε να χρησιμοποιείτε ελληνικούς χαρακτήρες.