Περί των Αγίων Εικόνων

Συντάκτης  π.Παναγιώτης Βαρδουνιώτης

Ο άνθρωπος είναι ένωσις ψυχής και σώματος. Δηλαδή ο άνθρωπος είναι μία ένωση του νοητού και του αισθητού κόσμου. Έτσι έχει ανάγκη στη ζωή του , πέρα των νοητών, πνευματικών και των αισθητών πραγμάτων. Όπως ο άνθρωπος χρειάζεται αισθητή (υλική) τροφή για να ζήσει, έτσι χρειάζεται και να βλέπει δια της αίσθησης της οράσεως, βιβλία, εικόνες σύμβολα που τον οδηγούν στα νοητά.

Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος λέει ότι ο αισθητός κόσμος είναι τύπος και εικόνα του νοητού κόσμου. Παράδειγμα ο αισθητός, υλικός Ναός , ο οποίος είναι τύπος του αληθινού νοητού Ναού, της ανθρώπινης φύσης. Γιατί ο Χριστός λέει προς τους Ιουδαίους: "Λύσατε τον ναόν τούτον και εν τρισίν ημέραις αναστήσω αυτόν.  Είπον ουν αυτώ οι Ιουδαίοι. Τεσσσαράκοντα και εξ έτεσιν ωκοδομήθη ο ναός ούτος και συ εν τρισίν ημέραις εγερείς αυτόν; Εκείνος δε έλεγε περί του σώματος αυτού. Ότε ουν ηγέρθη εκ νεκρών, εμνήσθησαν οι μαθηταί αυτού ότι τούτο έλεγε, και επίστευσαν τη γραφή και τω λόγω ώ είπεν ο Ιησούς". Και ο απ. Παύλος λέει προς τους Κορινθίους "ουκ οίδατε ότι το σώμα υμών ναός του εν υμίν Αγίου Πνεύματος εστιν;" Πλήθος χωρίων στην Καινή Διαθήκη μας δείχνει ότι ο Κύριος ομιλούσε περί αισθητών πραγμάτων, εννοώντας πάντα τα νοητά.

 Έτσι η Εκκλησία από τα πρώτα χρόνια της ιστορικής της παρουσίας, χρησιμοποίησε την εικονογραφία, ως μέσο δηλαδή, δια των αισθητών να μας οδηγήσει στα νοητά. Ο πρώτος που εικονογραφεί, φτιάχνει εικόνα, είναι ο ίδιος ο Θεός. Κατά την ενσάρκωση ο άμορφος Λόγος γίνεται απεικονίσιμη σάρκα, εικονίζεται: "Όταν ορατός σαρκί ο αόρατος γίνεται", γράφει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, "τότε εικονίσεις το του οραθέντος ομοίωμα". Ο Χριστός δεν είναι μόνο ο Λόγος του Θεού, αλλά η εικόνα Του. Ο απ. Παύλος γράφει προς τους Κολασσαείς: "Ός (ο Χριστός) εστίν εικών του Θεού του αοράτου". (Κολ.1,15) Και ο Μ. Βασίλειος στην Θεία Λειτουργία του γράφει στην ευχή της αγίας αναφοράς: "ός. (ο Χριστός), εστίν εικών της σης αγαθότητος (του Πατρός), σφραγίς ισότυπος, εν εαυτώ δεικνύς σε τον Πατέρα...".Ο Χριστός είναι στον υπέρτατο βαθμό η αχειροποίητος εικόνα, η οποία δεν φτιάχτηκε από ανθρώπινο χέρι, η οποία και φανέρωσε τον Θεό στους ανθρώπους. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός γράφει: "Ποιός μπορεί να κάνει ομοίωμα  του αόρατου και απερίγραπτου και ασχημάτιστου Θεού; Το να σχηματίζει λοιπόν κανείς το θείον είναι δείγμα ακραίας παραφροσύνης και ασέβειας. Γι' αυτό στην Π. Διαθήκη δεν ήταν συνηθισμένη η χρήση των εικόνων. Επειδή όμως ο Θεός από φιλανθρωπία έγινε αληθινά άνθρωπος για τη σωτηρία μας, κατ' ουσία και αληθινά έγινε άνθρωπος και διέμεινε πάνω στη γη " επί της γης ώφθη και τοις ανθρώποις συνανεστράφη" Βαρούχ 3,38), θαυματούργησε, έπαθε , σταυρώθηκε, αναλήφθηκε, και όλα έγιναν αληθινά, θεάθηκε από τους ανθρώπους και εικονίσθηκε για να υπενθυμίζει και να διδάσκει όλα αυτά σε εμάς, που δεν είμαστε παρόντες, για να αξιωθούμε τον μακαρισμό του Κυρίου χωρίς να δούμε αλλά ακούοντας και πιστεύοντας. Επειδή λοιπόν δεν ξέρουν όλοι γράμματα, ούτε ασχολούνται με το διάβασμα, οι πατέρες θεώρησαν αναγκαίο όλα αυτά να ζωγραφίζονται σαν κάποια δείγματα αρίστων έργων σε εικόνες για σύντομη υπόμνηση. Αναμφίβολα πολλές φορές, χωρίς να έχουμε στο νου μας το πάθος του Κυρίου, βλέποντας την εικόνα της σταυρώσεως του Χριστού και φέροντας στη μνήμη το σωτήριο πάθος, γονατίζοντας προσκυνούμε όχι την ύλη, αλλά τον εικονιζόμενο, όπως δεν προσκυνούμε την ύλη του Ευαγγελίου ούτε την ύλη του Σταυρού, αλλά τη μορφή του Κυρίου".

Συνεπώς όποιος αρνείται την εικονογράφηση του Χριστού ή την εικονογράφηση των γεγονότων της ενσάρκου οικονομίας, προβαίνει και στην άρνηση της ενανθρωπήσεως του Θείου Λόγου και της σωτηρίου οικονομίας. Η ενσάρκωση στηρίζει την εικόνα και η εικόνα αποδεικνύει την ενσάρκωση του Θείου Λόγου. Γι' αυτό οι Μάρτυρες του Ιεχωβά πολεμούν τις εικόνες, γιατί δείχνουν την ενσάρκωση του Θεού.

 Ο απ. Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους: "μέχρι καταντήσωμεν οι πάντες εις ενότητα της πίστεως και της επιγνώσεως του υιού του Θεού, εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού". (Εφεσ.4,17) Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο κατ' εικόνα Του. Εικόνα του Θεού του αοράτου είναι ο Χριστός. Ο άνθρωπος είναι πλασμένος σύμφωνα με την εικόνα. Δηλ. ο άνθρωπος είναι πλασμένος για να γίνει Χριστός. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέει "ότι άνθρωπος δεν είναι αλλά γίγνεται διά της κοινωνίας" . Ο άνθρωπος είναι αυτό που θα γίνει στο μέλλον. Έτσι ο άνθρωπος πληρεί την κατ' εικόνα δημιουργία του, όταν φθάσει στο καθ' ομοίωσιν, ή όπως αλλιώς το λέει ο Παύλος, "εις άνδρα τέλειον εις μέτρον της ηλικίας του πληρώματος του Χριστού". Όταν ο άνθρωπος γίνει "εν ετέρα μορφή Χριστός". Αυτό πέτυχαν όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας μας. 'Ετσι τους εικονογραφούμε , ως ετέρα μορφή Χριστούς. Και τους τιμούμε γιατί μας δείχνουν το "τέλος", τον σκοπό του ανθρώπου, το καθ' ομοίωσιν. Η αγιογραφία ενός αγίου, δεν είναι μια απλή φωτογράφηση, που μας δείχνει πώς ήταν ο άγιος στη μορφή. Ο άγιος αγιογραφείται εσχατολογικώς. Όπως ο Χριστός στα έσχατα, στην δευτέρα Αυτού έλευσή , θα φέρει τα στίγματα του μαρτυρίου του , του Σταυρού, έτσι και στην αγιογραφία ενός αγίου, ο άγιος φέρει τα σημάδια του μαρτυρίου του. Η εικόνα μας ιστορεί την συγκεκριμένη άσκηση του αγίου που έλαβε χώρα σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Η εικόνα ενός αγίου φανερώνει σε εμάς το πως της αγιότητος. Ο άγιος ζει μέσα σ' ένα εσχατολογικό χρόνο και αυτό μεταφέρει σε εμάς η εικόνα. Σύμφωνα με τον όρο της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου η προσκύνηση της εικόνος ενός αγίου, έχει τιμητικό χαρακτήρα και στην ουσία της αναβαίνει στο πρωτότυπον, που είναι ο Χριστός.

Οι άγιοι πατέρες αποδείχθηκαν υπέρμαχοι όχι μόνο των εικόνων΄αλλά, στην ουσία, αυτού του ίδιου του μυστηρίου της ενανθρωπήσεως του Υιού του Θεού, όπως αναφέρουν τα πρακτικά της συνόδου: "Πάλαι μεν ο Θεός, ο ασώματος και ασχημάτιστος ουδαμώς εικονίζετο, νυν δε σαρκί οφθέντος Θεώ και τοις ανθρώποις συνανατραφέντος, εικονίζω Θεώ το ορώμενον. Ου προσκυνώ την ύλην, προσκυνώ δε τον της ύλης δημιουργόν, την ύλην δι' εμέ γενόμενον και την ύλην κατοικείσαι καταδεξάμενον και δι' ύλης την σωτηρίαν μου εργασάμενον και σέβω ου παύομαι την ύλην, δ' ής η σωτηρία μου είργασται".

Προσλαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση, ο Λόγος του Θεού την θέωσε, χωρίς εκείνη να χάσει τα ιδιώματά της. Γι' αυτό το λόγο, ενώ κατά την δόξα του Χριστού, μένει ακατάληπτη στις αισθήσεις μας, μπορεί ωστόσο να εικονισθεί, καθιστώντας αληθινή την παρουσία του θεανθρώπου Χριστού. Η εικόνα Του γίνεται αγωγός χάριτος και αγιασμού σε όσους με πίστη, τιμητικώς την προσκυνούν. Έτσι διά του αγιασμού της εικόνος, φέρει την άκτιστο ενέργεια, την θεία χάρη, φαίνεται ο σκοπός της ύλης, ο οποίος είναι η αγιότης και αυτής της ύλης. Όπως ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει: " Τα πάντα ο Θεός εκ του μηδενός παρήγαγε , ίνα αυτά μετέχουσι της αϊδίου αυτού αγαθότητος".

http://euxh.gr/theologia